Uit onderzoek onder basisschoolleerkrachten van groep 5 blijkt dat stressvolle thuissituaties de leerprestaties van kinderen negatief beïnvloeden. Bij bijna 1 op de 3 kinderen is hier sprake van.
“Met de resultaten van dit onderzoek luiden wij absoluut de noodklok in Nederland”, zegt Hans Spekman van het Jeugdeducatiefonds.
Het onderzoek genaamd ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ werd uitgevoerd door SEO Economisch Onderzoek in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds. Aan het onderzoek deden 784 basisscholen door heel Nederland mee. Juffen en meesters van groep 5 werden gevraagd naar ontwikkelingsmogelijkheden, ontspanningsvoorzieningen en voorzieningen bij de kinderen thuis. Het is de tweede keer dat het onderzoek werd uitgevoerd, maar de eerste keer dat er ook werd gekeken naar financiële stress onder kinderen.
“Gevoelsmatig weet je wel dat kinderen lijden onder de financiële zorgen van hun ouders. Maar wij kunnen nu met feiten onderbouwen dat de stress van kinderen samenhangt met die zorgen”, vertelt Spekman. “Dat één op de drie kinderen last heeft van financiële stress is echt extreem in een verder keurig land als Nederland.”
Dat financiële stress niet alleen iets is dat ouders aangaat, weet directeur Yvonne Stegen van basisschool Manjefiek in Maastricht ook. “De resultaten van dit onderzoek verbazen mij niet. Bij ons op school heeft zeker meer dan 40% van de kinderen te maken met financiële zorgen.”
Er zijn verschillende manieren waarop die financiële stress wordt opgemerkt bij basisschoolleerlingen. “Voordat wij als school lunch verzorgden voor alle kinderen, mochten zij zelf weten wanneer ze aten. Het viel toen op dat vóór tien uur ’s ochtends de lunchtrommel bij veel kinderen al leeg was. Het bleek dan dat die kinderen niet thuis hadden ontbeten.”
Kinderen proberen ook hun ouders te ontlasten. “Er waren meerdere kinderen die ‘geen zin’ hadden om mee op kamp te gaan”, vertelt Stegen. “Wanneer je het gesprek met die kinderen dan aangaat, blijkt daaruit dat die kinderen wél zin hebben. Maar dat er thuis gewoon geen geld voor is.”
De zorgen waar kinderen mee rondlopen zijn ook merkbaar in de klas. “Kinderen met een hoofd vol stress kunnen dingen minder goed opnemen in de les. Sommigen weten hun zorgen goed te verbloemen. Anderen kunnen zich slecht concentreren”, zegt Stegen. “Maar kinderen zijn soms ook erg verdrietig in de les. Natuurlijk kunnen er dan meerdere dingen spelen, maar financiële zorgen zorgen wel voor stress binnen het gezin waarin het kind opgroeit.”
“Het is lastig te zeggen hoe groot de invloed van die stress voor kinderen is”, vertelt Stegen. “Maar als jij niet de kans krijgt als kind om alles uit jezelf te halen, dan voert het effect daarvan ook door op de middelbare school. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de Cito-score.”
“Als school is je eerste prioriteit natuurlijk altijd om onderwijs te bieden. Maar dat neemt niet weg dat het andere stuk maatschappelijke verantwoordelijkheid ook moet worden ingevuld”, zegt Stegen.
De school waarop Stegen werkt vervult tegenwoordig veel van dat soort maatschappelijke taken. “Als basisschool doen wij nu ook voor de kinderen aanvragen voor benodigdheden thuis als bedden, bureaus en brillen”, vertelt Stegen. “Ook de uitjes zijn heel erg belangrijk. Voor veel kinderen is dat het enige moment waarop ze iets kunnen doen waar ze normaal niet de mogelijkheid tot hebben. Dat soort dingen zou niet afhankelijk moeten zijn van een ouderbijdrage.”
Spekman beaamt dat. “We moeten veel meer gaan beredeneren vanuit de ontwikkelingskansen van het kind. Kinderen zouden gewoon naar een museum moeten kunnen gaan, afgezien van of ouders het kunnen betalen of niet.”
De reacties van de kinderen op de ontspanningsmogelijkheden die de school van Stegen biedt, zijn positief. “Kinderen vertellen ons bijvoorbeeld: ‘Ik hoef mij nu geen zorgen meer te maken wanneer ik geen eten heb.’ Dankzij de lunch die we voor kinderen kunnen verzorgen, eten ze nu dingen ze nog nooit eerder hebben gegeten. Tonijn, zalm en makreel waren favoriet.”
Ook Spekman weet wat ontspanningsmogelijkheden voor basisschoolkinderen kunnen betekenen. “Ik herinner mij het verhaal van een leerling op een school in Groningen die nog nooit uit zijn woonplaats was geweest. Samen met zijn klas gingen ze op een uitje buiten de stad. Toen zag hij voor het eerst de mist over het weiland en hij vond dat geweldig. Jaren later hebben kinderen het daar nog over.”
Stress van ouders zorgt voor stoelgangproblemen bij kinderen
