Veel jongeren die 18 worden in de jeugdzorg, zijn niet voorbereid op wat hen te wachten staat. Hun zorg wordt anders en soms worden ze zelfs uit een woongroep geplaatst. Dat blijkt uit onderzoek van stichting Het Vergeten Kind.
Destiny (19), één van de unforgettables van Het Vergeten Kind, weet er alles van.
Als ze zeven is, verhuist Destiny van Sint-Maarten naar Nederland. Maar haar moeder kan niet goed voor haar en haar broertjes en zusjes zorgen. Niet veel later wordt Destiny in een crisisopvang geplaatst. Maar op de crisisopvang kan ze niet blijven. “Ik bleef maar overgeplaatst worden”, vertelt ze. “Ik woonde op allerlei verschillende plekken, zoals woongroepen, crisisopvangen en trainingsgroepen.”
Op haar zeventiende verhuist ze van Alphen aan den Rijn naar Rotterdam, waar ze begeleid kan wonen. “Dat vond ik spannend”, legt ze uit. “In Alphen had ik mijn vrienden, school, mijn hele leven. Het eerste jaar in Rotterdam was zwaar. Ik wist veel dingen niet die ik wel had willen weten vóór ik achttien werd.”
Destiny is er niet op voorbereid om ineens zoveel te moeten regelen. “Er kwam veel op me af”, vertelt ze. “Ik wist nog net dat ik een zorgverzekering moest afsluiten. Maar ook met DUO moest er van alles geregeld worden. Daar had ik veel te weinig informatie over gekregen in de jeugdhulp. Alles wat mijn hele leven voor me was gedaan, moest ik ineens zelf doen.” En dat is lastig, zeker omdat ze door haar verleden soms depressief is. Dan lukt het haar niet om dingen zelf te regelen.
Destiny heeft bijvoorbeeld veel moeite met financiën. “Ik heb niet echt financieel inzicht, vind het lastig te plannen wat ik moet en kan uitgeven”, legt ze uit. “Dat is me ook nooit geleerd. Als ik niet uit mezelf vragen stelde, werd mij niks verteld – maar ik wist niet wat ik moest vragen.” Daardoor bouwt ze vanaf haar achttiende schulden op. “Dat was overweldigend. Ik dacht: crap, hoe ga ik dit betalen? Daardoor belandde ik in een depressie en hoopten de schulden zich alleen maar op.” Ze zit nu in de schuldhulpverlening, waarbij ze hulp krijgt van de gemeente.
Vivian (29) had eetstoornis en blowverslaving - nu staat ze 6 uur op een paal voor mentale gezondheid
Het komt vaker voor dat jongeren lang in onzekerheid zitten rond hun achttiende verjaardag, vertelt Anique Besemer. Zij is onderdeel van het expertisecentrum ‘overgang naar volwassenheid’ bij Levvel, een jeugdzorgorganisatie in Amsterdam en omstreken (niet de plek waar Destiny hulp krijgt, red.). “Voor iedere jongere verandert er veel als diegene achttien wordt. Je moet eigen verzekeringen afsluiten en andere dingen regelen. Dat is voor jongeren in de jeugdzorg al lastig, omdat ze daarin vaak geen steun krijgen van familieleden. Maar daar bovenop verandert er voor hen nog meer.”
Dat komt door hoe de zorg wordt gefinancierd bij gemeenten, legt Besemer uit. “De gemeente krijgt geld voor jeugdzorg voor een kind tot achttien jaar. Maar zodra iemand achttien wordt, stopt dat. Daardoor kunnen jongeren soms bijvoorbeeld niet meer in dezelfde verblijfsgroep blijven wonen. Ze zitten dan enorm in onzekerheid: waar ga ik wonen, krijg ik wel de hulp die ik nodig heb?”
Er is een mogelijkheid om verlenging van de jeugdzorg tot 23 jaar aan te vragen, maar dat is lastig, vertelt Besemer. “Je moet dan bewijs leveren bij de gemeente dat je nog niet klaar bent om de jeugdzorg te laten stoppen. Terwijl het veel beter zou zijn om bewijs te moeten leveren dat je wél klaar bent voor de overstap. Dat is zo als bijvoorbeeld welzijn, wonen en inkomen stabiel zijn. Maar het is ook belangrijk dat een jongere al een vertrouwensband heeft met de volgende zorgaanbieder.”
Als een verlenging niet wordt aangevraagd of goedgekeurd, komt een achttienjarige namelijk in de volwassenenhulp terecht. “Die is voor gemeenten goedkoper dan gespecialiseerde jeugdzorg, maar sluit lang niet altijd goed aan op iemands situatie”, aldus Besemer. “Je moet ineens zelf aangeven wat je nodig hebt, in plaats van dat er proactief wordt gekeken wat er voor je gedaan kan worden. Als een jongere vijf keer een telefoontje negeert, geven we niet op, maar bellen we een zesde keer. Bij volwassenen wordt dat vaak niet gedaan.”
Strafrechtadvocaat Clarice Stenger over verharding jeugdcriminaliteit: 'Waar is de hulp?'
Het is belangrijk dat we jongeren in de jeugdzorg op tijd voorbereiden op de toekomst, vindt Anique Besemer. “Dat kan door hen te leren om met bepaalde situaties om te gaan. En we moeten jongeren helpen een goed netwerk om zich heen te bouwen. Dan staan ze er niet alleen voor.”
Ook Destiny heeft nu veel aan haar omgeving. “In het begin schaamde ik me voor mijn schulden”, vertelt ze. “Maar het afgelopen jaar heb ik vrienden gezocht die goed voor me zijn. Zij weten ook niet hoe het allemaal werkt, maar het is alleen al fijn dat ze er zijn. Er woont hier ook een iets ouder meisje dat me dingen kan leren. Dat is heel fijn, maar dat had ik ook graag gehad vóór mijn achttiende.”
“Ik heb echt het idee dat ik een achterstand heb ten opzichte van leeftijdsgenoten buiten de jeugdzorg”, vertelt Destiny. “Zij lijken al heel volwassen, terwijl ik me nog steeds een verwarde zeventienjarige voel, die geen idee heeft wat ze doet. Dat voelt naar. Iedereen om me heen is al zo ver, en ik ben nog hier. Terwijl het niet mijn schuld was dat ik in de jeugdhulp kwam; veel jongeren belanden daar door hun ouders.”
Het Vergeten Kind startte daarom een petitie om jeugdzorg door te laten gaan tot een jongere er klaar voor is om op eigen benen te staan. Ook Besemer is het daarmee eens. “Je wordt niet ineens volwassen op je achttiende verjaardag, vooral niet als je een turbulente jeugd hebt gehad. De meest kwetsbare jongeren moeten nu het snelst volwassen worden; we vragen veel te veel van hen. Jongeren verdienen veel beter.”
* Afbeelding ter illustratie; de vrouw op de foto is niet Destiny.
Klaar na 18 jaar? Het Vergeten Kind wil geen leeftijdsgrens bij jeugdzorg
