Kinderen die opgroeien in armoede worden belemmerd in hun ontwikkeling. Een op de vier basisschoolkinderen gaat gebukt onder geldzorgen. Volgens Hans Spekman, directeur van het Jeugdeducatiefonds, neemt dat aantal alleen maar toe.
Hij vertelt aan LINDA. over dit soms onzichtbare probleem.
Uit het jaarlijkse rapport ‘Kansenongelijkheid in Nederland’ van SEO Economisch Onderzoek in opdracht van de ABN AMRO Foundation en het Jeugdeducatiefonds blijkt dat een stressvolle thuissituatie een sterke negatieve invloed heeft op de leerprestaties van kinderen. Een op de vier Nederlandse kinderen ervaart thuis stress, vooral door financiële zorgen in het gezin. Om een beeld te schetsen: in een gemiddelde klas van 23 leerlingen zijn dat zeven kinderen.
Spekman licht toe hoe het probleem diep geworteld zit in de Nederlandse samenleving. “De armoede neemt toe, mede door een beperkt begrip van wat armoede is. Werkende armen, zoals alleenstaande moeders, krijgen weinig aandacht ondanks hun moeite om rond te komen”, legt hij uit. “Dit zorgt voor een vicieuze cirkel van ongelijkheid, waarbij afkomst vaak bepaalt of iemand arm blijft. Dit ligt niet aan de capaciteiten van kinderen, maar aan de kansen die ze krijgen.”
Kinderen die in een arm gezin worden geboren, hebben meteen een achterstand ten opzichte van kinderen die in een gezin met financiële zekerheid opgroeien. Spekman bezoekt regelmatig scholen waarmee het instituut samenwerkt. “Er zijn klassen waar ik kom waar de meeste kinderen opgroeien in armoede. Deze kinderen hebben hierdoor bijvoorbeeld bijna geen ontspanningsmogelijkheden.”
Ontspanning, zoals het bezoeken van culturele instellingen of uitjes, is juist zo belangrijk voor kinderen. Het geeft ze niet alleen de mogelijkheid om te spelen, maar ook om hun woordenschat te vergroten, wat het leren op school makkelijker maakt. “Als een kind nog nooit de zee heeft gezien, is het moeilijker om uit te leggen wat eb en vloed is dan wanneer ze de zee al een keer hebben ervaren”, noemt Spekman als voorbeeld.
Wanneer kinderen in armoede opgroeien, hebben ze vaak minder toegang tot dit soort ervaringen en activiteiten. Dat beïnvloedt hun leerprestaties negatief. “Het is heel zonde als kinderen door hun thuissituatie niet verder komen en in een vicieuze cirkel van armoede belanden”, zegt hij. “Dan krijgt een kind een lagere CITO en ander vervolgonderwijs. Het gevolg: later een lager inkomen. Dat is grofweg wat er aan de hand is.”
Kabinet gaat door met gratis schoolmaaltijden
Volgens Spekman is het dan ook erg belangrijk dat scholen schoolmaaltijden blijven serveren. Hij is blij dat deze niet geschrapt worden. Oorspronkelijk zou die regeling na dit jaar aflopen. De Telegraaf berichtte eerder over de gelekte kabinetsplannen om de schoolmaaltijden toch aan te blijven bieden. “Schoolmaaltijden zijn zeker voor kinderen uit arme gezinnen ontzettend belangrijk. Kinderen zonder ontbijt of lunch hebben minder energie, wat kan leiden tot gedragsproblemen en minder aandacht in de klas. Dit beïnvloedt niet alleen het leren van het kind zelf, maar ook dat van anderen.”
Volgens Spekman zijn het vooral alleenstaande moeders die in de problemen komen. Zij moeten vaak op de meest onmogelijke tijden werken: heel vroeg of tot laat. Daardoor moeten kinderen soms zelf voor hun eten moeten zorgen, wat leidt tot schrijnende situaties. Spekman: “Laatst had een meisje van acht zich ’s morgens vroeg gebrand aan de frituurpan. Zij moest voor zichzelf en haar zusjes ontbijt maken. Het meisje schaamde zich en de moeder vond het vreselijk. Ze had natuurlijk die hele frituurpan niet moeten pakken, maar de moeder was al een paar uur aan het werk.”
Het is niet alleen aan de alleenstaande ouders of instanties om dit op te lossen, vindt Spekman. “De samenleving moet in debat gaan over de positie van alleenstaande moeders en hun werktijden. Iedereen zou moeten nadenken over zijn eigen rol hierin.”
Daarnaast is het belangrijk om armoede te herkennen. “Vaak kun je het zien aan de broodtrommel of sportschoenen. Kindervoeten groeien snel, er is daardoor een snelle wissel in schoenen nodig. Maar als de financiële middelen er niet voor zijn, valt op dat een kind te kleine schoenen draagt of de gymlessen gaat vermijden. Dat leidt weer tot vragen bij andere kinderen. Kinderen hebben het door, ze weten vaak van de problemen thuis, al doet een ouder nog zo zijn of haar best het te verbergen.”
Omdat de problemen niet altijd zichtbaar zijn, zijn huisbezoeken vanuit scholen volgens de directeur essentieel. “Er was een gezin met kinderen op twee basisscholen. Een maatschappelijk werker van de ene school, die de slechte thuissituatie al kende, nam de maatschappelijk werker van de andere school mee op huisbezoek. Ze waren geschokt toen ze zagen dat de oudere man, die zijn vrouw jong had verloren, met zijn kinderen in een vervuild huis woonde waar alle kinderen in hetzelfde bed sliepen.”
Bijdeze bezoeken is gelijkwaardigheid belangrijk. Mensen moeten niet het idee hebben “dat anderen komen vertellen wat er misgaat”. Daar heeft niemand wat aan volgens Spekman. “Sommige gezinnen lopen helemaal vast in financiële zorgen. Ik hoop dat ouders uiteindelijk eerlijk durven te zijn over de situatie, dan kan er hulp geboden worden.”
Bijna hele oppositie wil plan kabinet tegen toename kinderarmoede
