‘Afval scheiden is gedoe’

Elise is in LINDA.183 duidelijk: “Afval scheiden is gedoe. Gedoe waar ik helemaal geen zin in heb.” En de gevolgen voor de aarde? Ze zegt de verontrustende cijfers van klimaatwetenschappers niet als ‘fake nieuws’ af te willen doen, maar denkt wel dat de impact van háár daden zo klein is, dat ze die extra moeite niet gaat doen.

Lees ook
Elise scheidt geen afval: ‘Laten we eerlijk zijn, het is gewoon gedoe’

Geen moeite

“De houding van Elise verbaast me”, zegt Anne Kluivers van voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal desgevraagd. “Afval scheiden staat al jaren met stip bovenaan als duurzame handeling waar mensen het minst moeite mee hebben. Ongeveer de helft van het afval dat Nederlanders jaarlijks produceren, wordt gescheiden ingeleverd.”

Bijna 500 kilo per persoon

Dat wordt onderbouwd door de cijfers: van de 494 kilo afval die elke inwoner van Nederland jaarlijks produceert, werd vorig jaar 288 kilo gescheiden ingeleverd, meldde het CBS. Dat komt neer op ruim 58 procent. Maurice de Hond becijferde in datzelfde jaar dat 83 procent van de Nederlanders het afval het liefst zo veel mogelijk gescheiden aanbiedt.

Zien wat het toevoegt

Elisa uit het verhaal in LINDA.183 is dus een uitzondering. Toch is haar houding wel te verklaren, zegt Stephanie Rosenkranz, hoogleraar economie aan de Universiteit Utrecht. Rosenkranz onderzoekt als gedragseconoom hoe keuzes op het gebied van duurzaamheid tot stand komen en beïnvloed worden. “Om gedrag te veranderen, is het nodig dat mensen merken dat het een positief gevolg voor ze heeft.”

Negatieve gevolgen

En dat is lastig bij afval scheiden. “De negatieve gevolgen merk je meteen: je – strak vormgegeven – keuken staat vol met verschillende vuilnisbakken, je moet nadenken welk afval in welke bak hoort en het is vaak nét iets te lang lopen naar de plastic-, papier- of katoencontainer. Dát is wat je er direct van merkt, terwijl de positieve gevolgen niet direct merkbaar zijn.”

Als niemand afval zou scheiden

Dat terwijl die gevolgen er absoluut zijn, zegt Kluivers. Als iedereen zou stoppen met afval scheiden, stapelen de problemen zich haast letterlijk op. “Als alles bij het restafval wordt gegooid, zal een gigantische afvalberg ontstaan en we zouden niet genoeg verbrandingsinstallaties hebben om alles te verbranden.” Het gevolg is volgens Kluivers dat er installaties bijgebouwd moeten worden. “En niemand zit erop te wachten dat die dingen in hun achtertuin worden gebouwd.”

Belasting omhoog

Daarnaast zorgt afval scheiden ervoor dat grondstoffen gerecycled worden. Dat betekent niet alleen minder bomenkap (voor papier), minder katoenvelden (kleding) of minder metaalwinning, maar het scheelt ook in de portemonnee. Wie geen afval scheidt, zorgt er indirect voor dat de afvalstoffenheffing (gemeentelijke belasting voor ophalen en verwerken van afval) omhoog gaat, zegt Kluivers.

Milieu kapot

En dan hebben we het nog niet eens over het milieu-aspect gehad. Kluivers: “We moeten met z’n allen aan de slag om wat aan de klimaatverandering te doen. Slimmer omgaan met grondstoffen hoort daar ook bij. Dat kan gemakkelijk door minder nieuw te kopen, langer met je spullen te doen en het beter gescheiden weg te gooien.”

Écht verschil

Het argument dat je als individueel huishouden weinig invloed hebt omdat grote bedrijven te weinig doen, klopt volgens haar niet. “De regels zijn heel streng: bij de bouw wordt 92 procent gerecycled, in de landbouw 93 procent en in de industrie 80 procent. Zet dat maar eens af tegen de 58 procent van huishoudens. Bovendien maken kleine beetjes écht het verschil.”

Lees ook
Evelien (37) leeft volledig duurzaam met haar gezin: ‘We gebruikten wasbare luiers’

De norm

Maar het blijft lastig om dat aan huishoudens over te brengen, zegt hoogleraar Rosenkranz. Het helpt om het ze makkelijker maken (bijvoorbeeld door duidelijk aan te geven welk afval in welke bak hoort), “maar het belangrijkste is om de verandering in de hoofden van mensen tot stand te brengen. Pas als de meerderheid erachter staat, wordt afval scheiden echt de norm.”

Optimist

Verhalen als die van Elise dragen daar niet aan bij, vindt zowel Rosenkranz als Kluivers. Maar ze blijven optimistisch. Kluivers: “Vergeet niet dat veruit het merendeel van de Nederlanders het afval al scheidt.” Rosenkranz. “Bij roken is het ook gelukt. Als je ziet hoe ongemakkelijk het nu wordt om te roken, en dat vergelijkt met twintig à dertig jaar geleden, zie je een enorm verschil. Dat zou met afval ook kunnen gebeuren.”