‘Hoé spel je dat?’ Leo, Izak, Nico, Dirk, Anton. Een willekeurig rijtje witte mannennamen? Nee, dit is het huidige spelalfabet. En dat kan een stuk representatiever, vonden schrijver Jill Mathon en fotograaf Desiré van den Berg.
Daarom introduceren zij Het Nieuwe Spelalfabet, waar de A niet van Anton, maar van Ali is.
Grote kans dat je er nooit zo bij stil hebt gestaan, maar het huidige Nederlandse spelalfabet bestaat enkel uit witte mannennamen. “Daar wilde ik verandering in brengen, dus ik haakte Desiré aan”, vertelt Mathon. “We begonnen andere namen te verzinnen, maar misten een diepere laag: de laag van verantwoording.”
Daarom besloten ze de handen ineen te slaan met feministische doe-tank De Bovengrondse en naamkundige Gerrit Bloothooft. “Bloothooft stuurde ons een lijst met namen van inwoners van Nederland na 1971, wat uiteindelijk ons uitgangspunt werd.” Uiteindelijk ging het spelalfabet van a tot z op de schop. Er werd rekening gehouden met populariteit, onderscheidend vermogen, klank en afkomst. Het nieuwe, representatieve én wetenschappelijk onderbouwde spelalfabet was geboren.
“De namen in het oude spelalfabet zijn populair onder 50-plussers. Het nieuwe spelalfabet bevat namen die juist populair zijn onder de 50-minners en representeert daarmee de samenleving van nu”, vertelt Mathon. Van den Berg voegt toe: “Over vijftig jaar zou je het spelalfabet eigenlijk weer moeten updaten.”
Kortom: het huidige spelalfabet is niet meer van deze tijd, vinden Mathon en Van den Berg. ”Op twee namen na – Maria en Xantippe – zijn het allemaal witte mannennamen. Dat zegt al zoveel over de maatschappij en de huidige samenleving.”
“We hebben de witte man als norm en zijn ons daar vaak niet van bewust”, voegt Mathon toe. “Het feit dat we het spelalfabet zonder na te denken overnemen, illustreert dat mooi. Het spelalfabet op zich lijkt misschien onbenullig, maar het laat een veel groter verschijnsel zien.” Van den Berg: “Het is een van de vele vormen hoe de witte man domineert. We hopen dat het nieuwe spelalfabet het gesprek over de wit-mannelijke norm in alledaags taalgebruik en alles daarbuiten voort te zetten.”
Daarbij is het belangrijk dat meer mensen dan alleen witte mannen zich herkennen in het spelalfabet. “Taal beïnvloedt namelijk de manier waarop je denkt en hoe je naar de wereld kijkt. Hoe we dingen verwoorden, heeft psychologisch impact”, weet Van Den Berg, die taalwetenschappen heeft gestudeerd.
Maar het Nieuwe Spelalfabet blijft niet bij een lijst met namen. Om de diversiteit en de representativiteit een gezicht te geven, portretteerde Van den Berg, die ook fotograaf is, 26 naamdragers. Mathon interviewde hen en zet daarmee de namen en de achterliggende problemen en verwachtingen in de schijnwerpers.
“De verhalen achter de mensen geven het belang van namen aan. Zo wordt er veel gesproken over racisme: zwarte mensen met een ‘witte naam’ ervaren problemen, maar mensen met een niet-westerse naam ook. Of de naam Fatima, waar een enorm stereotype aanhangt. Ook opperde iemand om altijd aan de ander te vragen hoe je diens naam uitspreekt.”
Van den Berg: “Namen zijn zo vervlochten met identiteit. Dat blijkt ook uit de reacties op dit nieuwe spelalfabet. De persoon die we portretteerden voor de letter R is een trans man en heeft bijvoorbeeld zijn eigen naam gekozen. Daarnaast moest Fatima juist heel erg in haar naam groeien. Het zijn echte mensen, met echte verhalen.”
N van Naomi:
A van Ali:
De volledige lijst namen en de 26 portretten worden donderdag 4 november onthuld in Pakhuis De Zwijger. De serie is te zien tot donderdag 23 december.
