Het is elke dag het eerste en laatste wat je ziet: je telefoon. Zonder kunnen we niet meer, maar het constante gestaar op zo’n schermpje doet veel meer slechts dan je misschien doorhebt.
Maar goed nieuws: een kleine mindering kan al een groot, positief effect hebben op je hersenen.
Dat een schermtijd van elf uur per dag niet per se meewerkt aan het optimaliseren van een goed functionerend stel hersenen kunnen we ons allemaal wel voorstellen. Maar wat doet zo’n continue stroom aan informatie met ons brein? Brain Balance expert Charlotte Labee (35) legt uit waarom het zo schadelijk is om het grootste deel van je dag met je neus in een scherm door te brengen én wat dit op de lange termijn zou kunnen veroorzaken.
“Het is allereerst belangrijk om te begrijpen dat onze hersenen al miljoenen jaren oud zijn,” vertelt Labee. “Onze hersenstam stamt af van het dinosaurusbrein; zo oud is dat systeem al. De mobiele telefoon bestaat pas zo’n 25 jaar, dus daar is ons brein nog helemaal niet aan gewend. Daardoor levert het gebruik van zo’n telefoon de nodige stress en onrust op in je hersenen.”
In onderzoeken komt naar voren dat jongeren en jongvolwassenen niet alleen overdag hun telefoon gebruiken, maar deze ook ’s nachts aan hebben staan om eventuele berichten te beantwoorden. “Dat betekent dat het brein non-stop alert is. Door deze constante stressrespons raakt langzaam het hele zenuwstelsel beschadigd.” De resultaten hiervan zijn nu al te zien bij jongeren. “Laatst las ik over een meisje van veertien dat al een burn-out had. Zij kreeg zeshonderd WhatsApp-berichten per dag. Zulke mentale problemen op zo’n jonge leeftijd bestonden twintig jaar geleden nog niet.”
Je telefoon kan je veel energie kosten, al merk je dat op het moment zelf misschien niet. “Dat komt doordat je systeem dopamine, een geluksstofje, aanmaakt als je een melding krijgt op je telefoon. Daar word je heel even blij van. Wat schadelijk is, is dat er tegelijkertijd ook cortisol, een stresshormoon, wordt aangemaakt. Het stressgevoel dat je daarvan krijgt wordt op dat moment ondergesneeuwd door de dopamine, dus daar merk je weinig van. Maar doordat dopamine verslavend is, blijf je uit automatisme je telefoon pakken en naast het gelukshormoon óók dat stresshormoon aanmaken.”
“We realiseren ons niet dat een keer je telefoon oppakken al een heel biochemisch proces in gang zet. In eerste instantie lijkt het leuk, maar gemiddeld doen we dit zo’n driehonderd keer per dag en zetten we onszelf automatisch in een continue stress-stand.”
Maar wat kunnen daarvan op lange termijn de gevolgen van zijn, horen we je vragen. “Er zijn onderzoeken gedaan naar het veroorzaken van digitale dementie en alzheimer door het gebruik van je smartphone. In die onderzoeken zijn er aanwijzingen dat het sterk oprekken van je brein op jonge leeftijd later heftige gevolgen zou kunnen hebben. Wanneer je je brein gebruikt ontwikkel je de rechterzijde van je hersenen sterker, wat ervoor zorgt dat de linkerzijde van je brein zich minder goed ontwikkelt. Hierdoor treedt er al snel achteruitgang in onze cognitie op.”
De effecten van het brein al zo vroeg in disbalans brengen zijn nu nog niet heel merkbaar, omdat de smartphone nog niet zo lang bestaat. “Maar die resultaten gaan we in de komende jaren waarschijnlijk wel ondervinden.”
Maar er is gelukkig goed nieuws: een mindering van je schermtijd doet al op korte termijn veel goeds voor je brein. “Alles is meegenomen. Als je je telefoon weglegt en even helemaal geen schermen in je gezichtsveld hebt, start je default network: je gaat minder piekeren, bent meer in balans en kan beter oplossingsgericht denken. Dat zorgt voor meer energie, omdat je minder prikkels te verwerken krijgt. Als je je brein een dag een break geeft van die prikkels, merk je al dat je veel lekkerder in je vel zit en beter slaapt.”
“Zo nu en dan op social media zitten is helemaal niet verkeerd. Het gaat er meer om hoe je er mee omgaat. Als je een half uurtje per dag doelloos op Instagram scrolt, zal er geen disbalans ontstaan, maar wanneer je gemiddeld vijf tot acht uur op je telefoon zit, zie je wél dat je brein uit balans raakt.”
“Ik adviseer het maken van een routine: op welke tijdstippen pak ik mijn telefoon en op welke momenten van de dag laat ik ‘m liggen. Daarvoor is wel wat training nodig, maar ik weet zeker als je jezelf daarin traint, dat je er veel gelukkiger van wordt. Dan gaat namelijk je beloningssysteem aan en ziet je brein dat je gelukkiger wordt. Dan wordt het vanzelf makkelijker.”
“We zitten gemiddeld vijf jaar van ons leven op onze telefoon. Bedenk je even wat je in die vijf jaar kan doen: wereldreizen maken, die studie die je had willen doen maar geen tijd voor had, boeken schrijven; kortom, dingen die je écht leuk vindt en waar je blij van wordt. Het is zonde als je dat niet kunt doen doordat je op je telefoon zit.”
