Meer dan de helft van de hoogbegaafde kinderen in Nederland wordt niet als zodanig herkend door hun leerkracht. Bij meisjes met een hoog IQ gebeurt dat nog minder snel – en al helemaal als het om een meisje van kleur gaat.
Dat blijkt uit het onderzoek (On)gezien, van onderzoeks- en ontwikkelingsorganisatie Scaliq.
Ben je een witte, hoogbegaafde jongen én geboren in een kansrijk gezin? Dan is de kans dat je als hoogbegaafd kind (IQ van 130 of hoger) wordt gesignaleerd door je leerkracht zestig procent. Ben je daarentegen een hoogbegaafd meisje, geboren in Turkije of Eritrea, spreek je nog niet goed Nederlands én groei je op in een kansarme omgeving? Dan is die kans maar vijftien procent. Terwijl je IQ even hoog is als dat van de witte jongen.
Dit is slechts een deel van de cijfers uit het onderzoek van Scaliq in samenwerking met de Gelijke Kansen Alliantie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De studie is uitgevoerd onder 5371 basisschoolleerlingen op 29 scholen in Nederland.
Volgens Scaliq is het hard nodig dat het signaleren van hoogbegaafdheid verbetert. Twee op de honderd Nederlandse kinderen hebben een IQ van boven de 130, maar slechts 48 procent van hen wordt herkend als mogelijk hoogbegaafd. Opvallend zijn de verschillen tussen de geslachten: bijna twee derde van de meisjes met een zeer hoog IQ wordt over het hoofd gezien.
Al jaren ziet Sofie van de Waart, onderwijsspecialist en betrokken bij de Gelijke Kansen Alliantie, vooral ‘witte jongetjes’ in de zogenoemde ‘plusklassen’ – de speciale klassen voor hoogbegaafde kinderen. “Leerkrachten denken bij een leerling van kleur vast regelmatig: die zou wel naar het gymnasium kunnen. Maar vaak wordt er óók gedacht: die leerling heeft geen ouders die haar of hem kunnen helpen, dus deze leerling is beter af op de havo. Terwijl een kind pas echt wordt geholpen met een goede opleiding, tussen gelijkgestemden.”
Michelle (20) werd gepest op de middelbare school: 'De directeur lachte me uit'
Van de Waart vindt dat een leerkracht op zo’n moment het plaatselijke gymnasium zou moeten bellen en de situatie voorleggen. “Wie weet kunnen ze de leerling koppelen aan een maatje, aan iemand die de brieven van school voor de ouders vertaalt. Ik vind dat er voor dat soort interventies tijd gemaakt moet worden.”
Ook merkt ze terughoudendheid bij de ouders van leerlingen uit deze groep. “Zij begrepen niet waarom we dit onderzoek deden. Of dachten: doe maar gewoon normaal. Dat zien we ook terug in de cijfers: ben je een hoogbegaafde jongen die alle onderzochte eigenschappen meeheeft, dan is de kans dat je ouders de leerkracht informeren over je mogelijke hoogbegaafdheid 64 procent. Ben je een hoogbegaafd meisje en heb je alle onderzochte eigenschappen tegen, dan is die kans maar 2 procent.”
Hoogbegaafdheid vaststellen? Dat kan met een IQ-onderzoek, maar dat is duur: rond de achthonderd euro. Toch zijn er andere manieren om te zien of leerlingen meer in hun mars hebben en of ze andere hulp moeten krijgen, zegt Van de Waart. “Bij kleuters zie je het bijvoorbeeld aan vergevorderde tekeningen. Tekent een kleuter specifieke details, zoals wenkbrauwen bij een mens? Wacht dan geen weken met meer uitzoeken rondom deze kleuter, want zij of hij kijkt om zich heen in de klas, ziet andere kinderen krassen en past zich razendsnel aan. Vooral meisjes doen dat.”
Ook het geboorteland van kinderen heeft invloed op de kans om gesignaleerd te worden door de leerkracht. In het onderzoek is te zien dat kinderen met een Europese herkomst vaker gezien werden dan kinderen met niet-westerse wortels.
Door het niet-signaleren van hoogbegaafdheid kunnen kinderen later vastlopen, doordat ze werken onder hun niveau. Met problemen als depressies en verslavingen als gevolg. Hiervan is vooral sprake onder de groep hoogbegaafde thuiszitters, ziet van de Waart. “Zonder gelijkgestemden voelen ze zich onbegrepen. Als jij een IQ hebt van 140 en de rest van 110, dan past dat niet. Het grootste probleem is eenzaamheid.”
Wat nu? Onderzoeksbureau Scaliq adviseert een betere signalering op de basisschool. Van de Waart vindt dat op de pabo, de opleiding voor leerkrachten, meer aandacht naar het signaleren moet. Bovendien moet er beter gekeken worden naar kinderen, in plaats van naar toetsresultaten. Hoe praat de leerling, hoe schakelt zij of hij? “Grote bedrijven in Nederland halen personeel uit de hele wereld, terwijl we hier kinderen op het verkeerde niveau onderwijzen. We laten veel talent verloren gaan.”
Meiden hebben vaker last van angst- of depressiegevoelens dan jongens
