Of je het nu uitstelt of juist niet kunt wachten op een anticonceptie waar je jarenlang niet meer bij na hoeft te denken: het kiezen van een geschikte spiraal vergt wat voorbereiding.
Gynaecoloog Manon Kerkhof van het expertisecentrum voor vrouwenzorg in Haarlem helpt je bij het maken van een keuze en vertelt je alles wat je moet weten.
Wat voor soorten spiraaltjes zijn er?
“Er zijn een aantal verschillende soorten: koperspiralen en hormoonhoudende spiraaltjes. Een koperspiraal (de T-safe, Multi-Safe of Flexi-T) bevat letterlijk koper en de hormoonhoudende spiraaltjes (Mirena en Kyleena) bevatten levonorgestrel, dat is een van de twee vrouwelijke hormonen.”
Wat doet een spiraal?
“Beide soorten voorkomen een zwangerschap. Het koper in de koperspiraal zorgt er voor dat de zaadcellen verlamd worden, zodat er geen eicel bevrucht kan worden en het eitje niet goed kan innestelen in de baarmoederwand. Een hormoonspiraaltje zorgt er ook voor dat de zaadcellen minder goed kunnen zwemmen én dat de baarmoederwand heel dun wordt, waardoor er geen innesteling kan plaatsvinden.”
Voel je iets van de hoeveelheid hormonen die wordt afgegeven?
“Voor sommige vrouwen werkt hormoonhoudende anticonceptie niet. Wel wil ik aangeven dat de hoeveelheid hormonen in een Mirena of Kyleena heel erg laag is. Echt verwaarloosbaar weinig. Daarnaast heeft het een lokale werking. Een Kilena geeft namelijk maar negen microgram per 24 uur af en de Mirena iets meer, zo’n vijftien microgram per 24 uur. Heel erg weinig ook. Dus ook als je liever niet meer hormonen in je lichaam wil, kan een hormoonhoudende spiraal voor je werken.”
Wat gebeurt er met je menstruatie als je een spiraal laat zetten?
“Waar je rekening mee moet houden is dat koperspiralen er doorgaans voor zorgen dat je heviger gaat vloeien tijdens je menstruatie, en dat de menstruatie langer duurt. Als je elke maand al heel veel bloedt, dan raden we een koperspiraal niet aan. Je blijft bij een koperspiraal in ieder geval ongesteld.
Een Mirena-spiraal zorgt er bij een behoorlijk aantal vrouwen juist voor dat ze niet meer of heel licht menstrueren. Er vindt geen opbouw van het baarmoederslijmvlies plaats, dus dit hoef je ook niet iedere maand kwijt te raken. De Kyleena, die minder hormonen afgeeft, beschermt deze alleen tegen een zwangerschap. Door de lage hoeveelheid hormonen blijf je met deze spiraal meestal gewoon menstrueren.”
Jenell en Charlotte wilden af van spiraal: 'Huisarts weigerde 'm er uit te halen'
Hoe snel werkt een spiraal?
“Doordat je een spiraal vaak laat zetten op het moment dat je ongesteld bent, werkt deze meteen en ben je in die cyclus gelijk veilig. Laat je ‘m midden in de cyclus plaatsen, dan moet je zeker weten dat je niet zwanger kunt zijn.
Laat je jouw spiraal bij de huisarts plaatsen, dan wordt er meestal geen echo gemaakt om te kijken of de spiraal helemaal op de juiste plek zit. Daarvoor moet je na zes weken nog een vervolgafspraak inplannen. Het is dus slim om in die zes weken andere anticonceptie te blijven gebruiken. Bij een gynaecoloog wordt er vaak meteen een echo gemaakt en hoeft de nacontrole niet plaats te vinden. Je kunt wel direct na plaatsing seks hebben, maar wel alleen zodra het voor jou goed voelt.”
Hoelang werkt een spiraal?
“De werkzaamheid van de Mirena is zes jaar en die van de Kyleena is vijf jaar. Een T-safe koperspiraal beschermt tien jaar, de Multi-Safe en de Flexi-T werken vijf jaar.”
Wanneer kun je geen spiraal laten zetten?
“Een koperspiraal wordt dus afgeraden als je al hevig menstrueert, maar ook als je een koperallergie of een stollingsprobleem hebt. In dat geval kun je veel beter kiezen voor een hormoonhoudend spiraaltje.
Daarnaast is het zetten van een spiraal niet mogelijk als je een afwijking in je baarmoeder hebt. Ook moet je voor het zetten een zwangerschapstest doen als je niet zeker weet of je niet zwanger bent, én een soa-test als je onbeschermde seks hebt gehad. Als je een spiraal laat inbrengen terwijl je een soa hebt, kun je daar namelijk heel erg ziek van worden.
Ben je nog niet ontmaagd? Dan raden we een spiraal ook af. Je wilt als dokter voorkomen dat het eerste contact van de vagina een medische handeling is. Wordt het toch gedaan, dan moet er een grondige reden zijn, zoals een te hevige menstruatie waarbij geen enkele andere anticonceptie een oplossing biedt. Een andere belangrijke reden kan endometriose zijn. De Mirena is de enige spiraal die ook geregistreerd staat voor het behandelen van endometriose.”
Menstruatiecup samen met spiraal: te weinig vrouwen kennen de risico's
Hoe oud moet je zijn om een spiraal te kunnen laten zetten?
“Dat is in principe vanaf de eerste menstruatie mogelijk. De gemiddelde leeftijd dat meisjes ongesteld worden ligt rond de twaalf, dertien jaar. Maar we zetten dus liever pas een spiraal na de ontmaagding. De gemiddelde leeftijd daarvoor is zestien, zeventien jaar.”
Hoe wordt een spiraal gezet?
“Dit gebeurt meestal in drie stappen, maar zou ook in één stap kunnen. Het ligt er een beetje aan hoe de baarmoeder ligt.
Van tevoren kun je twee paracetamol en een ibuprofen nemen. Die zorgt ervoor dat je minder last hebt van buikkramp tijdens het zetten. Dit voelt een beetje als de pijn die je tijdens je menstruatie voelt. Je gaat in de stoel of op de tafel van de dokter liggen en blijft rustig doorademen.
De dokter of gynaecoloog plaatst een eendenbek in de vagina en voelt hoe de baarmoeder ligt, om te bepalen of de spiraal in één keer geplaatst kan worden of dat de baarmoedermond moet worden vastgehouden.
Als dat nodig is wordt de baarmoedermond aangehaakt en gemeten hoe lang de baarmoeder is. Vervolgens wordt de spiraal geplaatst en worden de draadjes afgeknipt. Van dat laatste voel je niets. De eendenbek wordt verwijderd en als je de spiraal laat plaatsen bij de gynaecoloog (of een huisarts met echoapparaat), wordt er meteen een echo gemaakt om te kijken of de spiraal goed zit.”
Kun je een menstruatiecup blijven gebruiken als je een spiraal hebt?
“We raden het in principe af om een cupje te gebruiken omdat het kan gebeuren dat je per ongeluk jouw spiraal meetrekt door het vacuüm. Maar als je het heel prettig vindt in verband met kosten of het klimaat, dan moet je er echt voor zorgen dat je eerst het vacuüm goed verbreekt voordat je de cup verwijdert.”
Hoe gevaarlijk is het om je eigen spiraal te verwijderen?
“De bottom line is: gewoon niet doen. Wat er bijvoorbeeld kan gebeuren is dat de spiraal blijft hangen in het baarmoederhalskanaal. Daardoor vindt er een daling in de bloeddruk plaats en kun je flauwvallen. En als je verkeerd trekt kunnen de draadjes afbreken en moet de gynaecoloog met een kijkertje naar binnen om de rest te verwijderen.
Laat het gewoon even bij de huisarts doen. Dat kost niets en het is zo gebeurd. Eén keer hoesten en je staat binnen vijf minuten weer buiten.”
De Ballerine spiraal perforeerde Nina's buik: 'Moest operatief verwijderd worden'
