Een kerstfilm, je familie weer zien of je favoriete nummer: allemaal dingen die een gevoel van nostalgie kunnen oproepen. Nostalgie is iets dat iedereen ervaart, maar anders voelt. Hoe zit dat nou precies?
En waarom wordt het vaak geassocieerd met de feestdagen? Psycholoog Sabine Klaver legt dit verschijnsel voor ons uit.
Hoewel het gevoel van nostalgie redelijk bekend voelt, is het moeilijk te omschrijven. Sabine legt uit wat het nu precies is: “Je kunt nostalgie definiëren als een gemengde emotie, een beetje bittersweet. Het betekent eigenlijk dat je terugdenkt aan iets dat er niet meer is. Je kunt je er goed en slecht bij voelen, maar het positieve gevoel overheerst.”
Als je een moment van nostalgie ervaart – bijvoorbeeld door het beluisteren van je favoriete nummer – zorgt dat voor meer activiteit in hersenregio’s die worden geassocieerd met zelfreflectie, autobiografisch geheugen, emotieregulatie en de verwerking van beloningen.”
“Nostalgie is op allerlei manieren te beleven. Je kunt in je bed zomaar terugdenken aan een mooi moment, maar het kan ook door een oud liedje, film of een bekende geur. Tradities versterken een gevoel van nostalgie, zoals kerst. Het grappige is dat je met nostalgie altijd hetzelfde voelt, toch is de herinnering heel persoonlijk”, zegt Sabine
“Wat kerst en oud en nieuw ook zo nostalgisch maken, is dat ze als een afsluiting van iets worden gezien. Hetzelfde geldt voor een verhuizing. Je verlaat de kamer waar je al jaren over klaagt, toch kijk je er met nostalgie op terug. Je blikt terug en haalt de positieve momenten eruit.”
Nostalgie in pandemie: waarom we zo graag naar series van vroeger kijken
“In de basis is nostalgie een ‘nuttig gevoel’: het geeft betekenis aan je leven. Hoewel nostalgie gaat om iets dat er niet meer is, roept het toch een positief gevoel op. Als je op een nostalgische manier omgaat met veranderingen kan dit je eigenwaarde verbeteren en troostend werken.”
“Alleen als je het verleden te erg gaat romantiseren, kun je het gevoel krijgen dat het ‘nu’ geen zin meer heeft. Je blijft dan vastzitten in het verleden. Wanneer je juist verdrietig wordt van iets dat nooit meer terugkomt noemen we dit melancholie.”
Nostalgie heeft volgens Sabine in principe altijd iets met herinneringen te maken, maar het kan ook anders worden opgeroepen. “Ook je emotionele geheugen roept die emotie op. Zo kun je terugdenken aan een moeilijke tijd die je hebt overwonnen. Het wijst altijd op iets dat ‘is geweest’.”
“Er bestaat ook collectief nostalgie; bijvoorbeeld een bepaalde tijd. Zo kan een millennial terugdenken aan de jaren negentig: een ervaring die meerdere mensen delen. Ook een bepaald soort schoenen die je vroeger droeg, kunnen je laten terugdenken aan een tijd, of wellicht een gevoel van zorgeloosheid.”
“Het zit ‘m in kleine dingen, zo kan er een vleugje nostalgie ontstaan als je langs fotolijsten loopt van mensen die er niet meer zijn. Of als je even terugdenkt aan een persoon. Het raakt je even, maar het zakt ook weer weg. Zo’n gevoel is zelfs goed voor je.”
Het bewust opzoeken van nostalgie is volgens Sabine iets wat veel mensen doen. “Zo kijken mensen twintig jaar lang dezelfde film, terwijl ze ‘m niet eens goed vinden. Of ze doen bewust elk jaar met Sinterklaas surprises. Zoiets brengt het gevoel van vroeger of verbinding terug. Als je maar in het hier en nu blijft, is het goed om dit vast te houden.”
Ook bij mensen die juist veel tegenslag in hun leven hebben gehad, is het volgens Sabine net zo gewoon om nostalgie te voelen. “Als je geen tradities hebt of als kerst juist een negatief gevoel geeft, kun je uit andere dingen – die je een warm gevoel geven – nostalgie halen. En uit vervelende herinneringen is altijd wel iets positiefs te vinden. Je kunt daarnaast ook je eigen tradities creëren.”
Karin (27) viert dit jaar bewust geen kerst bij haar vader: 'Vorig jaar was ik zó moe'
