‘Als je de oudste van het gezin bent én je bent een meisje, heb je recht op financiële compensatie’, grapt iemand op X. Hoewel bedoeld als grapje, blijkt er meer wetenschap te schuilen achter wat de poppsychologie ‘eldest daughter syndrome’ noemt.
Een Amerikaanse universiteit concludeert uit onderzoek dat eerstgeborene dochters sneller volwassen worden. Dat is handig, want dan kunnen zij hun ouder (vaak moeder) helpen bij het verzorgen van jongere kinderen.
Als jij de oudste dochter van het gezin bent, herken je je vast in wat is omgedoopt tot ‘eldest daughter syndrome’. Deze term uit de (pop)psychologie refereert aan de ervaring van oudste kinderen die als vrouw identificeren. Amerikaanse neuropyscholoog Sanam Hafeez (via: Parents.com) omschrijft de term ook als ‘het emotionele gewicht wat oudste dochters vaak in het gezin dragen. Veel oudste dochters zorgen al op jonge leeftijd voor jongere broers en zussen, helpen met klusjes in huis en zorgen zelfs voor zieke familieleden.’
Lange tijd werd geloofd dat deze ervaring tot een syndroom was gedoopt om oudste dochters een houvast te geven. Maar de Universiteit van California heeft het onderzocht en kwam tot de conclusie dat ‘in bepaalde gevallen, eerstgeboren dochters eerder volwassen worden. Dit stelt hen in staat om hun moeder te helpen bij het verzorgen van jongere broers en zussen’.
Elise (18) is tienermoeder én krijgt binnenkort broertje of zusje: 'Wil niet dat mijn dochter opgroeit met vragen'
Onderzoekers constateerden dat eerstgeboren dochter eerder tekenen van puberteit vertoonden. Dit zou in verband staan met de stress die hun moeder tijdens de zwangerschap heeft ervaren. Eerder in de pubertijd komen was te zien aan veranderingen van de huid, groei van lichaamshaar en veranderingen in het brein. En deze veranderingen worden weer gelinkt aan emotionele volwassenheid.
Nu vraag je je misschien af hoe het werkt als de oudste van het gezin een jongen is. Die lijken geen last te hebben van dit syndroom. ‘Een reden dat we dit effect niet hebben gevonden bij eerstgeboren kinderen die zonen zijn, zou kunnen zijn dat mannelijke kinderen minder vaak helpen met directe kinderopvang dan vrouwelijke kinderen. Hierdoor hebben moeders minder adaptieve prikkel om hun sociale puberale ontwikkeling te versnellen.’ Oftewel: er wordt niet vanuit gegaan dat zij als ‘deeltijd-ouder’ in het gezin meedraaien en zijn dus off the hook.
De term ‘eldest daughter syndrome’ klinkt misschien wat leuker dan parentificatie, maar dat kan het ook zijn. Al is er niet altijd een direct verband tussen de twee. Het Nederlands Jeugdinstituut zegt dat sprake is van parentificatie als ‘de jeugdige langdurig de rol van ouder op zich neemt met de bijbehorende taken en verantwoordelijkheden. Het gaat erom dat de zorg langdurig “ongepast” is. Ongepast in de zin van niet passend bij de leeftijd en de cultuur van de jeugdige en schadelijk voor zijn ontwikkeling.’
Kinderen die (on)bewust te maken krijgen met parentificatie zijn te kenmerken aan een negatief zelfbeeld, niet goed voor zichzelf kunnen opkomen of juist extreem voor zichzelf opkomen. Ook kunnen zij niet goed met leeftijdsgenoten omgaan.
Volgens het NJI komt dit het vaker voor bij het oudste kind van het gezin. En is het in sommige gevallen zelfs te voorspellen, ‘vanwege de beperkte mogelijkheden van ouders.’ Ook kan het wegvallen van een tweede volwassene (ondersteunende oma of ouder) omwille van overlijden of scheiding ervoor zorgen dat het gezinsevenwicht verstoord raakt. ‘Het (vaak oudste) kind probeert dit evenwicht te herstellen door langdurig bepaalde taken op zich te nemen die niet passen bij zijn leeftijd.’
Dit is de reden dat je de eerste nacht in een vreemd bed altijd slecht slaapt
