Begin dit jaar kregen ruim 1.3 miljoen jongvolwassenen een uitnodiging om zich te laten vaccineren tegen het humaan papillomavirus (HPV). Een belangrijke uitnodiging, want een vaccinatie kan zes verschillende soorten kanker voorkomen.
En hoewel vier op de vijf mensen besmet raakt met het virus weten we er maar weinig vanaf. Daarom zet LINDA.meiden, samen met het RIVM en gynaecoloog Ruud Bekkers, de belangrijkste informatie voor je op een rij.
Let op! De aankomende weken is het je laatste kans om het HPV-vaccin nog gratis te halen (indien je na 1996 geboren bent). Wanneer vaccinatieposten dichtgaan verschilt per locatie. Check de mogelijkheden via jouw lokale GGD of ga naar hpvafspraak.nl om een afspraak te maken.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.meiden-dossier over HPV. Meer weten?
Volgens het RIVM komt HPV veel voor en is het in de meeste gevallen – gelukkig – niet gevaarlijk. Bijna iedereen krijgt ooit een HPV-infectie, omdat het virus heel besmettelijk is. Het wordt voornamelijk overgedragen door huid-slijmvliescontact rond de geslachtsorganen en via de mond- en keelholte.
Het is niet zo dat je het virus alleen op kunt lopen als je geslachtsgemeenschap hebt met wisselende partners. Het virus kan namelijk ook zonder geslachtsgemeenschap worden overgedragen. Daarnaast blijkt dat condooms geen oplossing zijn om een besmetting te voorkomen.
Van een besmetting merk je meestal niets, waarna het lichaam de HPV-infectie volgens het RIVM in de meeste gevallen binnen een paar jaar vanzelf opruimt. Maar in sommige gevallen gebeurt dat niet. Bij tien tot twintig procent van de besmettingen blijft het virus actief in het lichaam, waar het op lange termijn kanker kan veroorzaken. Daarnaast kan het genitale wratten veroorzaken, die ook na behandeling regelmatig kunnen terugkomen.
De meest voorkomende HPV-kanker is baarmoederhalskanker, maar ook kanker bij de vagina, schaamlippen, anus, penis en in de mond- en keelholte komen voor. Het virus verandert dan cellen in het lichaam. Als het lichaam de afwijkende cellen niet afstoot, kunnen deze cellen zich ontwikkelen en in kankercellen veranderen. Dit proces – vanaf het moment van de besmetting tot het ontstaan van kanker – duurt meestal tien tot vijftien jaar.
Omdat de meeste mensen niets merken, komen zij volgens Bekkers vaak pas (te) laat achter een besmetting. Daarnaast is er geen behandeling of medicijn tegen een HPV-infectie. De gevolgen van de infectie, zoals genitale wratten of (een voorstadium van) kanker, kunnen vaak behandeld worden. Maar deze behandelingen kunnen grote gevolgen hebben, zoals het weghalen van een stukje van de baarmoederhals of penis, maar ook een verminderde vruchtbaarheid en een verhoogde kans op vroeggeboorte van een kindje.
Daarom is vaccineren tegen het virus volgens zowel het RIVM als Bekkers de beste manier om mogelijk gevaarlijke besmettingen te voorkomen. Er zijn honderd verschillende types HPV, maar type zestien en achttien zijn verantwoordelijk voor zeventig procent van alle gevallen van baarmoederhalskanker en het grootste deel van de andere HPV-kankers. Het vaccin beschermt je tegen toekomstige besmettingen van deze twee types, ook als je al eerder besmet bent geraakt met HPV.
Te oud voor het HPV-vaccin? 'Ook ik wil geen baarmoederhalskanker, maar dan moet ik wel betalen'
Uit de cijfers van het RIVM blijkt dat jaarlijks naar schatting ruim 1.100 vrouwen in Nederland kanker krijgen door HPV, en dat tenminste 74 procent daarvan voorkomen kan worden met de HPV-vaccinatie. Voor mannen geldt dat bijna 400 van hen jaarlijks kanker krijgen door HPV en dat tenminste 81 procent daarvan kan worden voorkomen door het vaccin.
In 2023 biedt de overheid daarom gratis vaccinatie aan voor alle jongeren van 19 tot 27 jaar. Door twee prikken te halen – waar minimaal 5 maanden tussen moet zitten – ben je in ieder geval voor de komende tien jaar goed beschermd tegen zes verschillende soorten kanker. Mensen met een minder goed werkend immuunsysteem hebben in overleg met hun huisarts mogelijk drie vaccinaties nodig volgens het RIVM.
Omdat het virus ook kanker bij de anus, penis en in de mond- en keelholte kan veroorzaken, spoort de overheid ook jongens en mannen aan om een vaccinatie tegen het virus te halen. De vaccinatie van jongens dragen bij aan de bescherming van de hele bevolking tegen HPV. Want hoe meer mensen immuun zijn, hoe kleiner de kans op verspreiding.
Steffanie (31) had door HPV meerdere afwijkende cellen: 'Ik liep er mogelijk al jaren mee rond'
Mensen ouder dan 26 jaar kunnen zich op eigen kosten laten vaccineren door de GGD of de huisarts. Twee vaccinaties kosten tussen de 325 en 400 euro, exclusief de afspraak bij de arts. Dat is volgens het RIVM genoeg, omdat huidig onderzoek laat zien dat de eerste generatie gevaccineerde vrouwen na ruim tien jaar nog voldoende anti-stoffen in hun bloed hebben. Bekkers adviseert vrouwen met een verminderde weerstand daarentegen om voor de zekerheid drie vaccinaties te nemen. Hierbij lopen de kosten op tot rond de 500 euro.
Daarnaast is het voor vrouwen mogelijk om zich te laten testen op een HPV-infectie bij de baarmoedermond. Hier wordt ook naar gekeken bij het uitstrijkje waarvoor vrouwen worden uitgenodigd vanaf hun dertigste. Zonder deze uitnodiging kun je jezelf alleen laten testen als je genitale wratten hebt of klachten die kunnen wijzen op een voorstadium van kanker, zoals bloedverlies na het vrijen en abnormale afscheiding.
Heb je geen klachten? Dan kun je (enkel als vrouw) een zelftest kopen op het internet voor tachtig euro. Met een positieve uitslag van deze test kun je vervolgens naar de huisarts. Voor mannen is het testen op HPV zonder afwijkingen niet mogelijk.
Wij willen ons bij LINDA.meiden hard maken om die leeftijdsgrens wél te laten verschuiven naar 30 jaar of de leeftijd voor het uitstrijkje te verschuiven naar 27 jaar. Ben jij het daar mee eens? Teken dan onze petitie hier.
Gynaecoloog Ruud Bekkers over HPV-vaccin: 'De leeftijdsgrens ontzegt een grote groep bescherming'
