Oeps, is het condoom gescheurd of zijn jullie ‘m vergeten? Dan ren je waarschijnlijk naar de drogist of apotheek voor de morning-afterpil. Maar hoe werkt dat pilletje precies, wanneer moet je ‘m slikken en hoe betrouwbaar is het?
We bespreken dit allemaal met Ingvil de Haan, expert op het gebied van anticonceptie bij Rutgers, expertisecentrum seksualiteit.
We vallen meteen met de deur in huis: de morning-afterpil breekt een zwangerschap niet af en maakt een bevruchting niet ongedaan. Dit zijn de grootste misvattingen, bevestigt Ingvil. Wat doet het dan wel? “De morning-afterpil stelt de eisprong uit. Als de eisprong later komt kunnen de zaadcellen die tijdens de onbeschermde seks in de vrouw zijn achtergebleven geen eitje bevruchten. Zaadcellen kunnen tot wel vijf dagen na de ejaculatie blijven leven.”
Deze vorm van noodanticonceptie – want dat is het: een middel om te gebruiken in noodsituaties – kan een bevruchting niet ongedaan maken. “Als je net een eisprong hebt gehad gevolgd door onbeschermde seks, dan kan een morning-afterpil niets meer doen. Daarom is het belangrijk de morning-afterpil zo snel mogelijk na de onbeschermde seks te nemen, zodat de eisprong nog uitgesteld kan worden.” Tip: heb altijd één pil in huis voor noodgevallen. Dat scheelt een hoop stress op het moment dat je het echt nodig hebt.
In Nederland zijn er twee morning-afterpillen verkrijgbaar: Norlevo (met hormonen) en EllaOne (zonder hormonen). Net als bij de meeste medicatie heeft noodanticonceptie mogelijke bijwerkingen. Ingvil: “Vroeger kreeg je vrijwel altijd klachten na het slikken van de morning-afterpil. Tegenwoordig zijn de pillen een stuk lichter en heb je lang niet altijd last van bijwerkingen.”
“Of je er last van krijgt, is niet te voorspellen. Met Norlevo krijg je namelijk wel een boost aan hormonen binnen – tien keer zoveel hormonen als in de ‘normale’ anticonceptiepil. Als je daar gevoelig voor bent, kun je kampen met bijwerkingen. EllaOne bevat zelf geen hormonen, maar werkt op je hormoonsysteem.”
Voor sommige mensen kan dat de hormoonhuishouding in de war schoppen, waardoor ze last krijgen van bijwerkingen. De meest voorkomende bijwerkingen (bij 10 tot 30 op de 100 mensen) van Norlevo zijn: misselijkheid en buikpijn, vermoeidheid, hoofdpijn en duizeligheid, pijnlijke of gespannen borsten en vaginaal bloedverlies buiten de menstruatie of stopweek van de pil.
‘Pap, moet ik de morning-afterpil van mijn kleedgeld betalen?’
Bij EllaOne komen daar bij 1 tot 10 op 100 mensen nog bij: bekkenpijn, spierpijn, rugpijn, pijn bij de menstruatie en zeer hevig bloedverlies tijdens de menstruatie, vaginale afscheiding en vaginale bloeding en psychische klachten zoals stemmingswisselingen.
De aanwezigheid van bijwerkingen of de hevigheid ervan zegt niets over een eventuele zwangerschap. “Het zegt alleen wat over jouw gevoeligheid voor de hormonen en heeft niets te maken met of je zwanger bent of niet. De morning-afterpil doet niks meer als er al een eisprong is geweest. Ter herhaling: het breekt geen zwangerschap af.”
Let op: als je medische aandoeningen hebt of andere medicatie gebruikt, bespreek dan met een arts welke morning-afterpil je het beste kunt nemen.
Ingvil benoemt dat er soms nog te veel op noodanticonceptie wordt vertrouwd. “Het is niet zo betrouwbaar als de anticonceptiepil. Daarom is het belangrijk dat je ‘m zo snel mogelijk na de onbeschermde seks inneemt – bij Norlevo binnen maximaal drie dagen en bij EllaOne maximaal binnen vijf dagen. Hoe sneller, hoe groter de kans dat het wat doet. Of de pil heeft gewerkt, weet je pas zeker op het moment dat je ongesteld had moeten worden. Dat is het eerste moment dat je een zwangerschapstest kan doen die meer duidelijkheid kan geven. Als je te vroeg test kan je een negatieve uitslag hebben, terwijl je wel bevrucht bent.”
Je kunt je voorstellen dat het uitstellen van de eisprong met behulp van de morning-afterpil de menstruatiecyclus beïnvloedt. “Je menstruatie kan later of eerder dan verwacht opkomen. De cyclus die daarna komt is weer normaal. Als je regelmatig de morning-afterpil slikt, kan je je cyclus wel ontregelen.”
Een andere vorm van noodanticonceptie, en een hormoonvrij alternatief, is het koperspiraal. “Om dit als noodmiddel in te zetten moet het binnen vijf dagen na de onbeschermde seks worden geplaatst. Als er op dat moment toch een eitje bevrucht is, voorkomt het koperspiraal de innesteling alsnog. En nee, dat is niet hetzelfde als een zwangerschap afbreken. Pas als een eitje is ingenesteld wordt het zwangerschapshormoon aangemaakt en ben je echt zwanger.”
Hoe het precies werkt? “Het koperspiraal voorkomt dat een bevruchte eicel zich kan innestelen. Een eicel wordt namelijk bevrucht in de eileider en legt vervolgens een weg af naar de baarmoeder. Dit proces duurt een paar dagen, waardoor het plaatsen van een koperspiraal als noodanticonceptie snel moet gebeuren. Het spiraaltje moet geplaatst worden vóór de bevruchte eicel de baarmoeder bereikt en zich innestelt. Voor de plaatsing kun je, op afspraak, naar een huisarts, verloskundige of naar een abortuskliniek gaan.”
Kun je de morning-afterpil te vaak slikken? Dít zegt de gynaecoloog
