Achter elke zin ‘zeg maar’ plakken, kan niet alleen storend zijn voor anderen, maar ook voor jezelf. Hoe stop je met het gebruik van stopwoorden én is dat wel nodig? Stemlogopedist, stemdocent en actrice Ilse Heus geeft antwoord.
“Het gebruik van sommige stopwoorden kan je helpen geloofwaardiger over te komen”, vertelt ze.
Voor we een duik nemen in het gebruik van stopwoorden, moeten we definiëren wat ze precies zijn. Ilse Heus, die werkzaam is als stemlogopedist, stemdocent en actrice bij Het Stemhuis en Bestemming Bereikt, vertelt er meer over.
“Er zijn verschillende stopwoorden. Zo gebruik je ‘uh’ vaak in gesprekken of presentaties. Je moet niet vergeten dat er een hoop in je hersenen gebeurt op het moment dat je praat, presenteert of een gesprek voert. Door dat woordje toe te voegen aan je zinnen, geef je jezelf de tijd om jouw gedachten te formuleren.”
Het gebruik van stopwoorden kan door sommigen als storend worden ervaren. Toch hebben ze een functie, vertelt Heus. “Het zorgt ervoor dat je niet in de rede gevallen wordt. En het wordt vaak ingezet op plekken waar er doorgaans een stilte zou vallen. Zeker aan de telefoon is het moeilijk om te zien of iemand aan het denken is. Hiermee koop je dus tijd om je gedachten te ordenen en het gesprek te vervolgen. Nu zijn er ook woorden als ‘duh’, ‘boeien’ of ‘joh’ die een statusverschil aangeven. Die kunnen als onbeleefd worden ervaren. Toch kan het zijn dat je ze soms nodig hebt. Tijdens presentaties kan een ‘uh’ jouw zenuwen verbloemen of een ‘ja, toch’ je bijval van de luisteraars bezorgen.”
Dat is niet het enige, want een vlekkeloos verhaal blijft niet vaak hangen. “Het voelt te ingestudeerd, ondanks de inhoud van het verhaal. Blijkbaar geloven we iemand toch wat meer als we gehakkel horen. Je gaat erdoor op het puntje van je stoel zitten en onthoudt beter wat er verteld is.”
Als laatste kan het gebruik van stopwoorden je vriendelijker doen overkomen. “In plaats van ‘nee’ te zeggen, zeg je dan: ‘uh, nee dat kan niet.’ Zie je? Vriendelijker.”
Waarom we valse bescheidenheid zo bloedirritant vinden: 'Je kunt nog beter gewoon opscheppen'
Het grootste probleem met het gebruik van stopwoorden is dat men bang is voor stilte. Uit een onderzoek van de Rijksuniversiteit van Groningen uit 2011 bleek dat een stilte van vier seconden ‘ondraaglijk’ kan voelen en gevoel van onzekerheid doet toenemen.
“Als we een spontaan gesprek voeren, zijn we bang dat we ons punt niet maken of er iemand anders doorheen gaat praten. In presentaties lijkt het alsof we niet goed voorbereid zijn. Best grappig, want in het theater wordt acteurs geleerd om die stilte te omarmen. Er gebeuren mooie dingen als er even niemand praat. Er wordt een hoop gezegd in een stilte én het geeft je publiek de rust en ruimte om na te denken.”
Toch kan het enorm storend zijn als je achter elke zin een bepaald woord plakt. “Gebruik jij constant stopwoorden, dan is het nuttig om te kijken of je dit kan verminderen. Helemaal weglaten lijkt me niet nodig, want zoals ik al vertelde heeft het ook z’n voordelen.”
De meeste mensen weten niet dat ze stopwoorden gebruiken tot anderen hen erop wijzen. “Bewustwording van het gebruik is de eerste stap. Wil jij iemand erop wijzen dat ze achter elke zin ‘zeg maar’ plakken, dan hoeft dat niet op een vervelende manier. Het is lastig om iemand ergens op aan te spreken, maar wel nodig. Als zij weten dat ze het doen, dan gaan ze beter naar zichzelf luisteren.”
Logopedist Hannelore werkt met mensen die - net als Bruce Willis - afasie hebben
Als je eenmaal weet dat je bepaalde woorden om de haverklap gebruikt, is het zaak om dit te verminderen. Hoe doe je dat? “Je kunt iets eerst in je hoofd zeggen in plaats van hardop”, tipt Heus. “Je mag ook best een stilte laten vallen of je reflex om meteen te spreken tijdelijk negeren. Doe dit in het begin niet de hele dag door, want dan word je gek. Kies een aantal momenten op de dag om te luisteren en oefenen. Monitor jezelf op je spraak, kijk bewust naar wat je doet én probeer dat stopwoordje in te slikken. Je kunt ook vragen of een ander je er op gezette tijden op wil wijzen wanneer je dat ene woord gebruikt. Of probeer eens ‘uh’ te vervangen door ‘punt’. Als je dat een paar keer doet stop je vanzelf met ‘punt’ zeggen.”
Als het om presentaties gaat, is het een kwestie van oefenen. “Je wilt luisteraars ook laten zien dat je de materie waarover je vertelt in de vingers hebt. Door niet te vaak ‘uh’ te gebruiken, kom je bekwaam over. Uiteraard zullen er vast een aantal stopwoorden vallen, maar dat hoef je niet bewust te doen. Daarnaast is het geven van presentaties vaak spannend en komt het met de angst het verkeerde te zeggen of niet begrepen te worden. Dat zorgt paniek en veroorzaakt hakkelen. Hoe vaker je oefent wat je wilt vertellen, hoe minder eng het presenteren wordt. Zolang je weet wat je wilt zeggen, zit je goed. Perfectie is niet nodig.”
Het stoppen met het gebruik van stopwoorden vereist een gedragsverandering. “Dat kost tijd en wil je in het begin een paar keer per dag oefenen. Hoe vaker je oefent, gecoacht wordt of jezelf corrigeert, hoe groter de kans dat het nieuwe gedrag gaat inslijten.”
Maak je geen zorgen als er binnen een paar dagen nog weinig is veranderd. “Het duurt gemiddeld 66 dagen om nieuw gedrag aan te leren, afhankelijk van hoe moeilijk de taak is die je probeert af te leren. Gun jezelf de tijd, maar dwing jezelf ook om het gedrag daadwerkelijk aan te pakken.”
Denise (31) stotterde zó erg dat ze haar tweelingzus liet praten
