Tegenwoordig speelt een deel van seks en intimiteit zich online af. Niet alleen offline, maar zeker ook online kunnen er dingen gebeuren. Vergis je niet: online seksueel geweld kan heel traumatisch zijn.
Aan LINDA.meiden legt Karlijn Rommerts van Slachtofferhulp Nederland uit waarom online seksueel geweld nét zo erg is als offline grensoverschrijdend gedrag.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.meiden-dossier over seksueel geweld. Meer weten?
Trigger warning: seksueel geweld.
Online seksueel experimenteren is heel leuk en normaal. Een voorbeeld hiervan is sexting, het sturen van intieme beelden. “Maar als één van beide partijen geen toestemming geeft voor het sturen of ontvangen, is er sprake van seksueel geweld. Dat is online natuurlijk exact hetzelfde als offline”, zegt Rommerts.
“Dat is soms verwarrend voor ouders, leerkrachten of volwassenen. Die denken al snel: zulke foto’s van jezelf versturen, dat doe je toch niet?”, licht ze toe. Dat komt vooral doordat ouders het risico zien dat deze intieme beelden ongewenst doorgestuurd kunnen worden.
Er zijn verschillende vormen van online seksueel geweld. Zo heet het
verspreiden van seksueel beeldmateriaal zonder toestemming seksuele exposing. Dan kan het bijvoorbeeld gaan om het doorsturen van een foto of video die je hebt gekregen van degene die erop te zien is.
Ook worden er vaker deepfakes gemaakt. Deepfake is een vorm van seksuele exposing. “Deepfake is een verzamelnaam voor beelden, geluiden en teksten die door AI worden gegenereerd. Hierbij worden foto’s of video’s gemaakt van een persoon waarin iemand iets doet of zegt wat in werkelijkheid niet is gebeurd. Meer dan negentig procent van de deepfakes die gemaakt worden, zijn seksueel van aard. Bijna altijd gebeurt dit zonder toestemming van degene waarvan de beelden zijn gebruikt en dat is strafbaar.”
Stop met doorsturen intieme beelden: 'Het is schadelijk en de dader komt er mee weg'
Een andere vorm van online seksueel geweld is sextortion. “Daaronder verstaan we chantage met intieme beelden. Dan dreigt iemand jouw beelden te verspreiden als je niet nog meer foto’s of video’s stuurt óf geld betaalt. Het advies is overigens om dit niet te doen als je wordt gechanteerd. Doe je wel waar de dader om vraagt, dan kan die later weer om meer vragen en stopt het niet.”
Tot slot komt bij al deze vormen van online seksueel geweld vaak doxing voor. “Dit houdt in dat er persoonsgegevens worden gedeeld, met als doel de ander te intimideren. Bijvoorbeeld het online delen van een telefoonnummer bij de verspreiding van intieme beelden. Ook dat is sinds dit jaar strafbaar.”
Online seksueel geweld heeft grote gevolgen voor het slachtoffer. “Mensen denken dat de impact niet zo erg is omdat het zich online afspeelt en dus niet ‘in het echt’.” Maar de gevolgen kunnen net zo heftig zijn als van offline seksueel geweld. “Een slachtoffer van seksuele exposing bijvoorbeeld kan zich vies voelen en de neiging hebben te willen douchen, terwijl er geen fysieke aanraking is geweest. Datzelfde geldt voor het gevoel van schuld en schaamte.”
Toch zijn er ook verschillen. “Online slachtoffers krijgen nóg meer te maken met victim blaming. Dat betekent dat de schuld bij het slachtoffer wordt gelegd.” Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een oudere generatie sexting niet begrijpt. Daarbij moet de belangrijke disclaimer gemaakt worden dat sexting juist heel leuk kan zijn en het nooit de schuld van het slachtoffer is als de beelden worden doorgestuurd.
Wel gefriemel, geen gepiemel: veilig sexten doe je zo (en dit kun je doen als het toch fout gaat)
Andere factoren die bij online seksueel geweld meespelen zijn bijvoorbeeld dat veel mensen de beelden hebben gezien. Maar ook het feit dat beelden langer online blijven en lastig offline te halen zijn. “Een slachtoffer heeft geen zicht op wie de beelden heeft gezien of in handen heeft. Daarbij ontstaat angst dat de beelden weer opduiken. Door deze factoren kan er een constante dreiging zijn voor het slachtoffer.”
In het geval van sextortion kunnen er ook financiële gevolgen zijn, omdat sprake is van afpersing. “Wat hier vooral lastig is, is dat de dader anoniem kan blijven. Dit versterkt het gevoel van onveiligheid bij het slachtoffer.”
Wat kun jij doen als je merkt dat iemand in jouw omgeving slachtoffer is geworden van online intiem geweld? “Het is belangrijk om victim blaming te voorkomen. Zeker als het online gebeurd is, is de neiging tot oordelen groter. Zeg nooit iets als ‘Waarom heb je die foto dan ook gemaakt?’ of ‘Waarom chat je dan met iemand die je niet kent?’ Onderschat nooit waar een slachtoffer doorheen gaat. Online of offline, het blijft seksueel misbruik.”
Wat als het jou overkomt? “Je kunt natuurlijk altijd aangifte doen. Daarnaast zijn er verschillende lotgenotengroepen waarbij je terechtkunt. Helpwanted is een organisatie die helpt om beelden waar dat kan offline te halen en Slachtofferhulp Nederland staat natuurlijk ook altijd voor je klaar.”
Je kunt terecht bij Slachtofferhulp Nederland voor gratis emotionele, praktische en juridische ondersteuning. Bijvoorbeeld voor een luisterend oor, informatie over aangifte doen, hulp bij schadevergoeding en lotgenotencontact. Kijk voor meer informatie op slachtofferhulp.nl/jong of bel 0900-0101.
