Over het hormoon- en koperspiraal wordt de afgelopen jaren veel geschreven. En dan zijn het vooral horrorverhalen over pijnlijke plaatsingen en verwijderingen, maar laten we even objectief kijken wat deze anticonceptiemethoden precies doen.
Ingvil de Haan, expert op het gebied van anticonceptie bij expertisecentrum seksualiteit Rutgers, legt het ons uit.
In de wereld van anticonceptiemethoden zijn de hormoon- en koperspiraal enkele van de bekendste. Wat ze met elkaar gemeen hebben? “Ze worden beiden in de baarmoeder geplaatst”, zegt Ingvil. “Het grootste verschil is dat er in een hormoonspiraal hormonen zitten en in een koperspiraal niet. Hierdoor is de werking ook anders.”
Tijd om even in die werkingen te duiken. “In een hormoonspiraaltje zorgt het hormoon progesteron ervoor dat de baarmoederwand niet klaargemaakt wordt voor innesteling van een eitje, en dat het slijm in de baarmoederhals moeilijk doordringbaar wordt voor zaadcellen. Ook onderdrukt het de eisprong, maar sommige vrouwen hebben met een hormoonspiraaltje nog wel een eisprong. Een koperspiraaltje verandert niets aan je natuurlijke cyclus. Het koper verlamt de zaadcellen, zodat ze geen eitje kunnen bevruchten. Ook zorgt het koper ervoor dat de baarmoederwand ongeschikt is voor innesteling van een eitje.”
Een hormoonspiraaltje doet 5 of 8 jaar zijn werk, afhankelijk van het merk en/of type. Een koperspiraaltje kan 5 of 10 jaar blijven zitten.
Of je menstrueert met een hormoon- of koperspiraal verschilt per persoon. “Met een hormoonspiraal kan je een menstruatie krijgen. Maar meestal is er geen eisprong en hoeft er geen eitje opgeruimd te worden, dus er hoeft ook geen bloeding plaats te vinden. Veel gebruikers van een hormoonspiraal worden helemaal niet meer ongesteld zolang ze het spiraaltje gebruiken. Dat kan echt geen kwaad en je wordt gewoon weer vruchtbaar als je het spiraal laat verwijderen.”
Na de plaatsing van een koperspiraal blijf je menstrueren. “Het kan zijn dat het koper de menstruatie wat heviger maakt, maar dat hoeft niet. Vaak zie je dit ook alleen in de eerste maanden.”
Michelle (25) raakt zwanger ondanks spiraal: 'Ik had zó in mijn hoofd dat het niet kon'
Ingvil zegt dat de voor- en nadelen van een spiraal persoonlijk zijn. “Wil je elke maand een cyclus houden? Dat kan, voor sommige vrouwen is dat belangrijk. Dan kun je voor een koperspiraal kiezen. Voor sommige vrouwen is het juist een voordeel dat ze geen bloedingen hebben, waardoor een hormoonspiraal geschikter is. Beide spiralen zijn heel betrouwbaar, al ligt dat percentage bij het hormoonspiraal net iets hoger.”
Hoewel er op social media veel hormoonangst heerst, zijn hormonen niet per definitie slecht voor je. “Hormonen kunnen ook van positieve invloed zijn. Kies je voor een hormoonspiraal, dan kan het dat je menstruatie wegblijft en stemmingswisselingen stabiliseren. Bij de pil heb je vaak minder last van je menstruatie en minder last van acne. Maar het verschilt per persoon hoe je lichaam reageert.” Als persoon met een baarmoeder moet je uiteindelijk zelf beslissen wat je wil.
Een misvatting over de hormoonspiraal is dat je in één keer een flinke dosis hormonen krijgt. De hormoonspiraal geeft een gelijke, kleine dosis hormonen af op de plek waar je ze wil hebben: in de baarmoeder. “En het gebruik van de hormoonspiraal zorgt er juist voor dat de natuurlijke hormoonproductie wordt geremd. Hierdoor heeft je lichaam een constante hormoonspiegel, en dus minder schommelingen.”
De afgelopen jaren is de plaatsing van het spiraaltje, die zonder pijnbestrijding werd gedaan, een veelbesproken onderwerp geweest. Op social media worden constant horrorverhalen gedeeld over pijnlijke plaatsingen en verwijderingen, maar Ingvil zegt dat dit lang niet altijd het geval is. “Het hangt deels af van de persoon bij wie de spiraal geplaatst wordt, maar het is ook afhankelijk van de plaatser én de omstandigheden. Is er een goede behandelstoel? Is er een lamp die fel genoeg is? En is de plaatser hier behendig in? Word je op je gemak gesteld?”
Als de omstandigheden er niet naar zijn, kan het plaatsen en verwijderen van een spiraal als minder comfortabel worden ervaren. “Voor een deel van de vrouwen is het plaatsen heel pijnlijk. Is dat bij jou het geval? Geef dat aan, en vraag om verdoving of ga naar een verloskundige. De ervaringen met spiraalplaatsingen bij verloskundigen zijn positief, blijkt uit onderzoek”, voegt Ingvil toe.
Is het nodig om pijn te lijden voor een spiraaltje? 'We zeggen snel 'even doorbijten', maar er zijn opties'
Er kunnen ontelbare redenen zijn om voor een spiraal te kiezen: je bent niet goed in het je herinneren om dagelijks de pil te nemen, je hebt behoefte aan een langer werkende methode of je wil een anticonceptiemethode die onzichtbaar is voor anderen. Wat de reden ook is, weet dat het altijd belangrijk is om jezelf goed te beschermen tegen een ongeplande zwangerschap, als dat de reden is dat je anticonceptie gebruikt.
Als jouw hormoon- of koperspiraal toe is aan vervanging, kun je zonder moeite switchen – van koper naar hormoon en andersom. Doe dit in overleg met een (huis)arts. En zoals bij alle anticonceptiemethoden geldt: “Als je ermee stopt, komt de natuurlijke cyclus weer op gang. Soms kan dat even duren, maar er is niks permanent aangetast.”
Marli's (23) vriend trekt per ongeluk haar spiraal eruit: 'Ik zei nog: niet het ijzerdraadje pakken'
