Blauwe ballen en andere Verkrachtingsmythes

Tijdens de opnames van de documentaire sprak Sunny met 21 slachtoffers van seksueel geweld, allemaal binnen een tijdsbestek van drie dagen. Een heftig proces. Niet alleen de interviews, maar ook de verhalen die haar team vooraf verzameld had, maakten indruk. Ze hadden een oproep op social media geplaatst en kregen meer dan zestig reacties. Veel van de mensen die zich meldden, wilden hun verhaal delen omdat ze zich nooit serieus genomen voelden of te maken kregen met victim blaming rondom seksueel geweld.

Een van de vrouwen die haar verhaal deelt in de documentaire en zich daarin kan vinden, is Kimberley. Nadat een collega haar verkrachtte, besloot ze direct aangifte te doen, in de veronderstelling dat de politie haar zou helpen. Maar dat liep anders. “Ik dacht: ik ben verkracht, als ik naar de politie ga, dan wordt er iets mee gedaan. Maar zo werkt het blijkbaar niet”, vertelt Kimberley.

Aangifte

Wat volgde, was geen begrip, maar een langdurig en pijnlijk proces waarin ze keer op keer haar verhaal moest herhalen en werd geconfronteerd met pijnlijke vragen. “Waarom ben je met hem mee naar binnen gegaan? Wat had je aan? Waarom heb je niet harder gevochten?” Die focus op haar gedrag in plaats van op dat van haar dader voelde als een tweede veroordeling. “Alsof ik moest bewijzen dat het écht was gebeurd, terwijl hij nergens verantwoording voor hoefde af te leggen.”

Volgens Sunny is dit een van de grootste obstakels waar slachtoffers tegenaan lopen. “We hebben in de samenleving een heel beperkt beeld van wat een ‘echte’ verkrachting is. Veel mensen denken nog steeds dat het iets is wat gebeurt in een steegje, met een onbekende dader en veel geweld. Maar in werkelijkheid vindt seksueel geweld meestal plaats binnen bestaande sociale relaties, en reageren veel slachtoffers door te bevriezen. Dat wordt vervolgens tegen ze gebruikt.”

Traumatische ervaring

Niet alleen de aangifte maar ook het medische onderzoek na haar verkrachting voelde voor Kimberley als een traumatische ervaring. “Je bent net verkracht, wordt door een mannelijke agent in een auto gezet en naar een onbekende plek gebracht. Daar word je onderzocht, alles wordt gecontroleerd, ze raken je overal aan. Het voelde alsof ik weer geen controle had over wat er met mij gebeurde.”

Sunny hoorde tijdens het maken van haar documentaire vaker hoe slachtoffers zich door het systeem opnieuw geschaad voelden. “Vrouwen vertellen dat de hele gang naar politie en justitie net zo traumatisch voelt als de verkrachting zelf. In Amsterdam werkt de politie nu samen met Centrum Seksueel Geweld, dat moet landelijk de norm worden.”

Gedrogeerd

Naast victim blaming is er nog een groot probleem waar Blauwe ballen en andere Verkrachtingsmythes aandacht aan besteedt: drogering. Kimberley was ervan overtuigd dat haar verkrachter iets in haar drankje had gedaan. “Ik had een paar slokken wijn op en voelde me ineens totaal anders. Dit was geen alcohol, dat wist ik zeker.”

Toch wordt drogering in Nederland nauwelijks serieus genomen. Er is geen standaard procedure voor, en slachtoffers moeten vaak zelf aandringen op onderzoek. “En als iemand toevallig een jointje had gerookt of een lijntje coke gesnoven, wordt het helemaal afgedaan”, zegt Sunny. “We hebben een vrouw gesproken die na het uitgaan was verkracht. Ze had een beetje drugs gebruikt. De politie zei met andere woorden dat het haar eigen schuld was. Alsof je dan maar verkracht mág worden, als je drugs hebt gebruikt.”

Geloofwaardigheid

Naast de schaamte en het trauma, moeten slachtoffers ook nog eens vechten voor geloofwaardigheid. Kimberley’s zaak werd uiteindelijk geseponeerd. “De bewijzen werden als onvoldoende beoordeeld en mijn verkrachter ging vrijuit. Dat was misschien nog wel het pijnlijkste. Dat iemand dit gewoon kan doen en ermee wegkomt.”

En toch is er in de samenleving een hardnekkig geloof dat mannen ‘snel onterecht beschuldigd worden’ van verkrachting. “Ik sprak een jongen die zei: ‘De gevangenissen zitten vol met mannen die onterecht veroordeeld zijn.’ Maar dat is precies het tegenovergestelde van de waarheid”, zegt Sunny.

Veroordeling

Ze deed onderzoek naar hoeveel verkrachtingen uiteindelijk leiden tot een veroordeling en kwam tot een schokkende conclusie: bijna geen. “En toch denken veel jonge mannen dat vrouwen dit soort dingen verzinnen. Uit een recent onderzoek blijkt zelfs dat vier op de tien jonge mannen een vrouw niet zou geloven als ze zegt dat ze verkracht is. Dat is echt zorgwekkend.”

Volgens haar komt dat deels doordat verkrachting nog steeds niet gezien wordt als een structureel probleem. “Daders worden afgeschilderd als monsters, maar de meeste verkrachtingen worden gepleegd door mannen die zichzelf níet als verkrachter zien. Ze denken dat het normaal is om door te zetten als een vrouw twijfelt. Of dat ze ‘recht hebben’ op seks. We moeten dat gesprek veranderen.”

Blijven praten

Met de nieuwe wet seksuele misdrijven, die in 2024 is ingevoerd, staat consent nu centraal. Dat betekent dat er niet per se fysiek geweld nodig is om verkrachting aan te tonen. Het is een stap in de goede richting, maar Sunny benadrukt dat de manier waarop de samenleving en het juridisch systeem met slachtoffers omgaan, net zo belangrijk is.

Kimberley hoopt dat de documentaire anderen helpt en dat ze haar verhaal niet voor niets heeft gedeeld. “Ik blijf praten, ik blijf vertellen. Want als ik stil ben, dan wint hij. En dat laat ik niet gebeuren.”

Blauwe ballen en andere Verkrachtingsmythes is nu te zien op NPO Start De aanvullende webserie Verkrachtingsmythes staat op YouTube.

Binnenkort documentaire te zien over gruwelijke verkrachtingszaak Gisèle PelicotLees meer