Bij een déjà vu bevind je je in een situatie waarvan je bijna zeker weet dat je ’t eerder hebt meegemaakt. Wat je misschien niet weet is dat het ook andersom kan, namelijk bij een jamais vu.
Daarbij is iets wat normaals gesproken ‘gewoon’ is, ineens totaal nieuw.
Wanneer je een déjà vu hebt, komt iets onbekends je ineens verdacht bekend voor. Omdat de meeste mensen het verschijnsel kennen, kun je zelf bedenken dat je hersenen je voor de gek houden. De wetenschappelijke reden achter een déjà vu is simpelweg een kortsluiting in je hersenen: omdat je hersenen zoveel herinneren bewaren, maak je eigenlijk een denkfout als een situatie erg op een eerdere lijkt.
Klinisch psycholoog Blair Steel legt in de Huffpost uit hoe een jamais vu verschilt van een déjà vu. “In tegenstelling tot een déjà vu, komt een jamais vu – wat in het Frans ‘nooit gezien’ betekent – minder vaak voor. Ook voelt het voor mensen vaak heftiger. Het kan je met een jamais vu bijvoorbeeld overkomen dat je een collega of vriend, die je elke dag ziet, ineens als een onbekende of vage kennis ervaart. Of je kunt een woord of zin zien, waarvan je weet wat het betekent, maar er ineens niets meer van snapt.”
In het kort dus iets wat je normaal als heel bekend ervaart, ineens niet herkent. Dit moment van verwarring kan een paar seconden of soms zelfs een paar minuten duren.
Jenell (25) heeft last van slaapverlamming: 'Ik dacht echt dat ik doodging'
Wat er precies in de hersenen gebeurt tijdens een jamais vu, is nog niet helemaal vastgesteld. Maar experts (zoals psycholoog Scott Lyons vertelt in de Huffpost) geloven dat het een tijdelijke disconnectie is tussen het geheugen en de waarneming in je hersenen.
“Waarschijnlijk ontstaat een jamais vu wanneer er een storing is in de temporale kwab; het deel van de hersenen waar je geheugen wordt opgeslagen. Dit is ook het gebied van de hersenen dat geassocieerd wordt met een déjà vu“, zegt klinisch psycholoog Blair Steel.
Waarom je een jamais vu krijgt, is ook niet helemaal duidelijk. Wel weten psychologen dat dit vaak in onwennige situaties gebeurt. “Wanneer we in een staat van angst verkeren, gaan je hersenen beschermende maatregelen bedenken om trauma te vermijden”, legt Steel uit. Het is dus waarschijnlijker dat iemand een déjà vu of jamais vu ervaart in een situatie die mogelijk verontrustend is.
Ook chronische stress of slaapstoornissen kunnen volgens Steel invloed hebben. “Hoge stresssituaties zijn vaak de oorzaak bij het ervaren van een jamais vu.”
“Bij het ervaren van een jamais vu, kunnen mensen zich losgekoppeld voelen van hun omgeving, mensen om hen heen en hun lichaam. Daarom kan het worden verward met dissociatie, oftewel een illusie”, aldus Steel. “Maar, het is niet hetzelfde als het zien van waanbeelden. Een waanvoorstelling wordt namelijk gedefinieerd als een onjuiste overtuiging, terwijl een jamais vu meer een gebrek aan overtuiging is.”
Heb ik dit niet al eens meegemaakt? Een neuroloog vertelt alles over de déjà vu
