Onlangs kreeg ik een spraakmemo van een van mijn beste vriendinnen. Ze is single, heeft twee jaar gereisd, en zoekt nu eigenlijk naar een vaste baan. Met de nadruk op eigenlijk, want ze schuift het solliciteren al maanden voor zich uit. “Volgens mij heb ik commitment-issues”, zei ze in het bericht. “Ik ben zó bang om voor de verkeerde baan te kiezen, dat ik me liever niet vastleg. Continu ben ik op zoek naar een perfecte vacature, maar die lijkt gewoon niet te bestaan.”

Ze is niet de enige die moeite heeft met commitment; langere ‘verbindingen’ waarmee jejezelf vastlegt. Uit talloze onderzoeken blijkt dat gen Z en millennials zichzelf steeds later (of helemaal niet) aan iets (of iemand) toewijden: niet alleen aan een vaste baan, maar ook aan uit huis gaan, samenwonen, trouwen, kinderen krijgen, of überhaupt een vaste relatie­vorm. Bij onze Belgische zuiderburen staat zelfs het halen van een rijbewijs lager op de prioriteitenlijst. Niet gek dus, dat er op TikTok meer dan 42 miljoen keer is gezocht op de term ‘commitment-issues’.

Ik herken het uit mijn eigen omgeving: als er over trouwen gesproken wordt, is de vraag eerder óf we dat wel willen. Ook over een huis kopen – samen met een partner – wordt nog niet serieus nagedacht: het is te eng (wat als de relatie uitgaat?) of onbetaalbaar (iets met een verknipte woningmarkt). Enerzijds is het fijn dat we de keus niet hóéven te maken, maar soms lijkt het wel alsof we collectief beïnvloed worden door iets waar we de vinger niet op kunnen leggen. Waarom is ‘vastleggen’ zo’n ingewikkeld thema voor onze generatie?

Wat voor ons massaal lijkt op te gaan, noemt de Amerikaanse onderzoeker Jean Twenge de slow life strategy. Waar het voor onze opa’s en oma’s doodnormaal was om zo snelmogelijk te trouwen en kinderen te krijgen, stellen jonge mensen die ‘volwassen mijlpalen’ nu juist uit. Ze zouden individualistischer door het leven wandelen, en bijvoorbeeld weten dat ze geen ander nodig hebben om een fijn leven te hebben.

Het is iets wat Puck (25), die “op bijna alle vlakken” moeite heeft met commitment, herkent. Ze is recent afgestudeerd, en krijgt de kriebels van de vaste banen van haar vrienden. Zelf doet ze liever “honderd dingen tegelijk”, en krijgt ze het Spaans benauwd van labels. “Ik heb wel een relatie van vier jaar gehad, maar het duurde twee jaar voordat ik die officieel wilde maken. Bij zijn ouders of vrienden langsgaan wilde ik liever niet, omdat er dan meer vanaf zou hangen. Ik vroeg me continu af of dit het nou was, en of het tussen ons wel ‘goed’ genoeg zat om het een relatie te noemen. Heel kritisch en streng, en misschien is het daarom ook wel uitgegaan.”

Volgens Jean Twenge lijken achttienjarigen nu vaak op de vroegere veertienjarigen, omdat ze bijvoorbeeld later alcohol gaan drinken, daten of met iemand naar bed gaan. En dus ook: later beslissingen nemen over wonen, werken of liefde. Die ruimte is mede ontstaan omdat mensen over het algemeen ouder worden, en dus meer tijd hebben.

De oorzaken van deze trends zijn niet precies aan te geven, al hebben veel onderzoekers de afgelopen jaren een poging gedaan.
De Amerikaanse sociologe Cristen Dalessandro wijst onder meer op het veranderende werkveld. In Nederland zie je ­bijvoorbeeld een toename van tijdelijke contracten, ­oplopende studieschulden en hoge inflatie (hallo dure ­boodschappen). Dalessandro concludeert dat er minder wordt getrouwd in tijden van economische instabiliteit (want: duur, misschien überhaupt niet in de mood voor een relatie), en ook kinderen krijgen wordt vaker uitgesteld ­wanneer er nog geen vaste baan in zicht is.

Lisa* (26) heeft nog nooit een romantische relatie gehad ­bijvoorbeeld en is het afgelopen jaar vijf keer verhuisd. Deels omdat ze goed gaat op nieuwe avonturen, maar ook omdat externe factoren een rol spelen. “Ik vind het leuk om vaak te verhuizen. Ik voel me ergens snel thuis, verveel me bij te veel vastigheid. Veel spullen heb ik toch niet, en ik ontdek graag een nieuwe stad. Maar de woningmarkt is nu ook een jungle, dus dat vele verhuizen heeft niet alléén met mezelf te maken.”

Lisa, die een baan met onregelmatige uren in de media heeft, vindt zichzelf graag opnieuw uit. Omdat ze zich ‘scherp’ voelt als er iets nieuws op haar pad komt, en dat een lekker gevoel vindt. Wie is ze binnen een nieuwe baan, in een ander huis? Voor Puck geldt dat ook: “Ik hou van veel verschillende prikkels, je kan dat ook zien als iets ­nieuwsgierigs. Het betekent óók dat ik dingen serieus neem, en me niet halsoverkop ergens instort.”

Het past bij een andere verklaring die Dalessandro geeft: dat jongeren nu meer dan ooit aangemoedigd worden om te zoeken naar hun identiteit. Een proces dat veel tijd in beslag neemt, waardoor je misschien pas later ruimte hebt voor commitment. Want: hoe beslis je over vastigheid als je jezelf nog niet kent?

Toch denkt Jean Twenge, die al jaren onderzoek doet naar verschillende generaties, dat er nog iets groters schuilgaat achter die andere mindset: technologie. Zij wijdt niet alleen de komst van de slow life strategy hieraan (voorbeeld: we kunnen online met iedereen communiceren, dus hebben geen rijbewijs meer nodig om naar ze toe te rijden), maar gelooft ook dat technologie een enorme impact heeft op de emotionele en sociale belevingswereld van onze generatie.

Daar kan ik me iets bij voorstellen. Door social media en apps is onze wereld zó groot geworden: er loopt vast iemand rond die nog beter bij ons past. Dat brengt enerzijds vrijheid, maar ontmoedigt in zekere zin ook het nadenken over commitment. Denk alleen al aan datingapps (ik wasjaren verslaafd aan swipen), termen als ‘situationships’ en het feit dat je iemand kunt ghosten (in plaats van het gesprek aangaan). Als je door LinkedIn scrolt, krijg je al snel het idee dat er nóg coolere banen zijn. Ik heb het idee dat ik sinds de pandemie nog meer opgeslokt word door mijn telefoon, omdat online zijn toen de standaard is geworden. Volgens Twenge verklaart dat ook waarom jongeren later én minder seksen dan voorgaande generaties; in tegenstelling tot twintig jaar geleden heb je nu immers veel meer te doen om tien uur ’s avonds (lees: netflixen en tiktokken).

Puck zegt dat ze de rol van social media lang heeft onderschat. “Ik dacht eerst dat mijn afkeer van commitmenthelemaal aan mezelf lag. Nu weet ik: als je non-stop de keuzes van mensen met mijn leeftijd en achtergrond ziet,is dat kut en overweldigend. Leuk dat je al die opties krijgtgepresenteerd, maar het veroorzaakt ook angst om niet degoede keus te maken. Ik heb heel hoge verwachtingen van hoe mijn leven eruit zou moeten zien: van werk tot relatie.” Lisa sluit zich daarbij aan: “Het is echt een probleem van deze tijd dat er zo veel keuze is. Omdat je niet kunt kiezen, laat je dingen aan je voorbijgaan.”

Toen Stichting Rutgers in 2017 onderzoek deed naar het latere seksuele debuut van onze generatie, schreef ze: ‘Jongeren ervaren druk van ouders, leeftijdsgenoten én de maatschappij om goede keuzes te maken, ook op seksueel gebied (…) Er is veel ‘victim blaming’ als iemand blundert, bijvoorbeeld wanneer iemands foto viral gaat. Met name meisjes zeggen bang te zijn om ‘exposed’ te worden.’

Dat die druk serieuze psychologische gevolgen kan hebben (waaronder angst voor langere verbindingen) blijkt uit de ervaringen van de Amerikaanse therapeut Satya Doyle. In een interview met The New York Times in 2022 stelt ze dat zelfs de tieners in haar praktijk nu al uitgeput, zenuwachtig en ongemotiveerd zijn, en zichzelf niet goed genoeg vinden. Omdat het ‘sociale script’ – (af)studeren, trouwen, een gezin – van voorgaande generaties zo veranderd is, zouden de jonge mensen op haar sofa zich all over the place voelen.

Neemt niet weg dat dit een verhaal met twee kanten is, want technologie heeft óók voor een soort ‘bevrijding’ uit het keurslijf gezorgd. Volwassen zijn had eeuwenlang dezelfde vorm, en nu zien we dat het (goddank!) ook anders kan. Je hóéft geen kinderwens te hebben, of twintig jaar voor dezelfde baas te werken. Soms denk ik ook: misschien committen we niet omdat we zo ver mogelijk weg willen ­blijven van de kaders van vroeger, waarbij toewijding de norm was. Of we committen niet zozeer nooit, maar gewoon wat láter. Puck: “Als de juiste persoon langskomt, denk ik dat commitment wél een ding kan worden.”

Over commitment-issues wordt op TikTok vaak lacherig of cynisch gedaan, en het is natuurlijk niet altijd that deep. Toch kan er, hoe fijn die veranderende norm ook is, soms ook verdriet onder zitten; zeker als het over romantische relaties gaat. Waar de een gewoon geen trek heeft in lange verbindingen, voelt het voor de ander niet als een vrije keus, maar als beperking.

Neem Asma (30), die niets liever wil dan intieme, duurzame relaties opbouwen. Toch gaat dat niet makkelijk: ze is bang om afgewezen te worden, of niet te voldoen. “Daarom denk ik altijd: ik moet afstand inbouwen, zodat mensen minder van me verwachten. Zelfs als ik wel iets aanga, moet het op mijn manier – een latrelatie, of langeafstandsrelatie. Bij mijn belangrijkste commitments dwing ik mezelf wel om door de angst en het ongemak heen te gaan, en mezelf niet af te wijzen voor de ander dat doet.”

Loes (28) is zelfs in therapie voor commitmentproblemen, omdat ze zich door een vorige, verbroken liefde niet open kan stellen voor een langere relatie. “Na die break-up verhardde ik. Ik dacht: ik heb geen anderen nodig, ik red het wel alleen.” Door haar psycholoog zag ze in dat ze juist behoefte heeft aan relaties. “En dat ik, op deze manier, het gevoel heb dat ik nergens deel van uitmaak. Dat is vaak eenzaam. Sinds kort ben ik weer aan het daten, en dat is megaspannend. Maar ik zie wel waar het heen gaat.”

Eigenlijk is onze generatie continu aan het jongleren: tussen dat wat we zelf willen, en wat de wereld van ons lijkt te vragen (of gewoonweg op ons bord gooit). Het is cool dat we ons niet meteen aan alles en nog wat hóéven te verbinden, maar al die vrijheid is ook complex. Wanneer ga je nog voor kort en wisselvallig omdat je het zelf wil, en wanneer doe je het omdat je in onze prestatiedruk- en keuzemaatschappij wel moet?

Er is geen fout of goed, het antwoord op die commitmentvraag is wel voor iedereen anders. Als ik zou zeggen dat mijn zzp-leven voor honderd procent een vrije keus is, zou ik liegen. Ik ben óók zzp’er omdat ik niet altijd (genoeg)vertrouwen in mezelf heb, en bang ben dat ik toch niet genoeg ervaring heb voor een vaste positie. Mijn goede voornemen: vaker een vacaturesite openen. Niet omdat ik denk dat het leven altijd leuker wordt van commitment, wel omdat ik me leuker wil gedragen richting mezelf. •