Seksueel geweld is voor steeds meer mensen* helaas de realiteit. Toch is aangifte doen niet altijd vanzelfsprekend. Of een slachtoffer naar de politie stapt, is te allen tijde diens eigen keuze. Wel is het fijn om geïnformeerd te zijn.
Daarom zet LINDA.meiden – samen met Rika Koning van Slachtofferhulp Nederland – op een rij hoe het aangifte doen met bijkomend strafproces in z’n werk gaat.
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.meiden-dossier over seksueel geweld. Meer weten?
De keuze om aangifte te doen maak je als slachtoffer volledig zelf. “Als je als slachtoffer contact opneemt met Slachtofferhulp zullen we je ook nooit pushen om aangifte te doen”, vertelt Rika. “Als het slachtoffer overweegt om aangifte te doen, kunnen we samen de voor- en nadelen op een rij zetten en informeren we het slachtoffer zo goed mogelijk.”
Als je slachtoffer bent van een seksueel misdrijf, kan het een grote stap zijn om naar de politie te stappen. “Sommigen besluiten jaren later pas aangifte te doen. Het is best een drempel om je verhaal te doen; soms hebben slachtoffers eerst wat tijd nodig om het misdrijf voor zichzelf te verwerken. Daarnaast kan het strafproces lang duren en in sommige gevallen op de plank belanden. Daar zien mensen vaak tegenop.”
Door aangifte te doen, kun je ervoor zorgen dat de dader gestraft wordt en hetzelfde niet bij anderen gaat doen. Daarnaast kun je eventueel een schadevergoeding eisen via het strafproces.
Een slachtoffer kan te allen tijde na een incident contact opnemen met de politie. In een acute situatie bel je 112. In alle andere gevallen neem je contact op via het algemene nummer van de politie in jouw regio. “Het eerste contact noemen ze bij de politie ook wel de melding”, vertelt Rika. “Tijdens dit telefoongesprek vraagt de politie wat er is gebeurd. Dit is nog niet de echte aangifte, maar naar aanleiding van je melding kan de politie je in contact brengen met de zedenpolitie.”
Er volgt een gesprek met de zedenpolitie. “Hierin legt de rechercheur je uit wat de mogelijke stappen zijn en is er voor een slachtoffer de ruimte om vragen te stellen. De rechercheur kijkt of er sprake is van een strafbaar feit. Als dit het geval is, kun je aangifte doen. Als slachtoffer kun je dan eventueel tot twee weken bedenktijd krijgen. Tijdens deze weken is het mogelijk om te overleggen met een vertrouwenspersoon.”
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in cijfers: 'Ieder jaar komen er 100.000 nieuwe slachtoffers bij'
Als het slachtoffer de knoop doorhakt om aangifte te doen, mag diegene opnieuw op gesprek komen. “Tijdens de aangifte vragen rechercheurs het slachtoffer in detail over de gebeurtenis. Dat kan best spannend zijn, maar het is helemaal niet erg als je niet alles precies meer weet. Wel geldt: hoe gedetailleerder, hoe beter.”
“Houd er als slachtoffer rekening mee dat het gesprek lang kan duren; denk aan een aantal uur. Dit komt deels door alle details die worden besproken, maar ook zodat jij uiteindelijk het gevoel hebt dat je alles hebt kunnen delen. De rechercheurs met wie je als slachtoffer in gesprek gaat, zijn ervoor opgeleid om de juiste vragen te stellen. Daarnaast weten ze hoe slachtoffers zich voelen en kunnen ze je in het gesprek goed geruststellen.”
Na de aangifte start de zedenpolitie met het opsporingsonderzoek. “Als je fysiek seksueel geweld hebt meegemaakt en meteen kiest voor aangifte, kan de politie je om toestemming vragen voor lichamelijk onderzoek. Mogelijk kunnen ze op die manier bewijs achterhalen. Daarnaast kiezen ze er vaak voor om de verdachte en getuigen te horen of digitaal sporenonderzoek te starten, bijvoorbeeld door het achterhalen van appjes of computerbestanden. Als dat onderzoek is afgerond, wordt besloten of een verdachte vervolgd wordt.”
Goed om te weten, is dat je als slachtoffer tijdens de aangifte en het opsporingsonderzoek verschillende rechten hebt. Hieronder worden een aantal slachtofferrechten besproken:
Recht van bescherming
“Als slachtoffer kun je ervoor kiezen dat je adres niet in de schriftelijke aangifte wordt genoemd. Op die manier ben je beschermd tegen de dader. Alleen je naam wordt genoemd.” Volledig anoniem aangifte doen is volgens Rika meestal niet mogelijk. “Dat zijn echt uitzonderingen. Als verdachte moet je immers weten waar je precies van wordt verdacht, zodat je je hiertegen kunt verdedigen.”
Recht op informatie
“Als slachtoffer heb je altijd recht op informatie. Je moet door de rechercheur op de hoogte worden gehouden over de voortgang van het onderzoek.”
Recht op contact met de dader
“Dit is iets wat veel mensen niet weten, maar je hebt ook altijd recht op een gesprek of briefwisseling met de dader. Soms kan het fijn zijn om de situatie te bespreken. Wel moet de dader hier ook mee instemmen. Dit noemen we herstelbemiddeling. Hiervoor kunnen mensen contact opnemen met Perspectief Herstelbemiddeling. “
Zó steun je als partner, familie of vriend een slachtoffer van seksueel geweld
Rika vertelt dat het bij seksueel geweld soms lastig kan zijn om bewijs te achterhalen. “Het zijn vaak zaken waar niemand, behalve de dader en het slachtoffer, bij is geweest. Zeker bij zaken die al langer geleden zijn gebeurd, is het soms niet mogelijk om sporenonderzoek te doen. Het opsporingsonderzoek is vrij complex, maar – zonder in detail te treden – de politie heeft altijd meer dan één bewijsmiddel nodig.”
Daarom informeert Slachtofferhulp slachtoffers wel over wanneer en hoe ze het beste aangifte kunnen doen. “Als mensen vroeger seksueel geweld hebben meegemaakt en daar nu pas aangifte van willen doen, geven we ze altijd mee dat ze zo nauwkeurig mogelijk moeten vertellen wat ze nog weten. Als je denkt dat iets relevant kan zijn, benoem het dan. Als je daarentegen direct na een incident de politie belt, kunnen ze meteen een lichamelijk onderzoek in gang zetten. De politie weet hoe belangrijk het is om snel te handelen als het om bewijsmateriaal gaat.”
Als de zedenpolitie besluit dat een verdachte vervolgd wordt, wordt het strafproces in gang gezet. “De officier van justitie besluit dan vaak dat de verdachte voor een rechter moet verschijnen”, deelt Rika. “Het kan even duren voordat er een rechtszaak plaatsvindt. Als slachtoffer mag je bij de rechtszaak zijn, maar dit is niet verplicht. Daarnaast heb je als slachtoffer verschillende rechten tijdens het uiteindelijke strafproces.”
Spreekrecht
“In zaken over seksueel geweld, waar sprake is van aanranding of verkrachting, heeft een slachtoffer altijd spreekrecht. Dan mag je zelf iets zeggen tijdens de rechtszaak. Dit is geheel vrijwillig.”
Recht op schadevergoeding
“Daarnaast is het voor een slachtoffer goed om te weten dat je een schadevergoeding kan vragen. Dit is een som voor zowel de impact van traumatische ervaring zelf als de zorgkosten die je er bijvoorbeeld voor hebt gemaakt.”
Recht op gratis slachtofferadvocaat
“Ten slotte heb je in de zaken waar sprake is van aanranding of verkrachting recht op een gratis slachtofferadvocaat, ook voordat je aangifte hebt gedaan.”
Je kunt terecht bij Slachtofferhulp Nederland voor gratis emotionele, praktische en juridische ondersteuning. Bijvoorbeeld voor een luisterend oor, informatie over aangifte doen, hulp bij schadevergoeding en lotgenotencontact. Kijk voor meer informatie op slachtofferhulp.nl/jong of bel 0900-0101.
* Uit kerncijfers van Centrum Seksueel Geweld blijkt dat er in Nederland ieder jaar zo’n 100.000 slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag bijkomen.
Zó werkt een schadevergoeding in een zedenzaak: 'Slachtoffers doen het niet voor het geld'
