Bijna iedereen heeft denkbeeldige, beroemde vrienden die je niet verlaten als je volwassen bent. Of je nu een connectie voelt met Rachel uit Friends of Martien Meiland: een ‘parasociale relatie’ blijkt verrassend gezond.
Want al kennen deze beroemdheden jou helemaal niet, parasociale relaties kunnen veel van dezelfde voordelen opleveren als ‘echte’ vriendschappen.
Wie kent het niet: je bent wekenlang verslingerd aan die ene (reality)serie, en het voelt daardoor bijna alsof je favoriete personage een buurvrouw is. Het bizarre organisatietalent van Khloé Kardashian komt bijvoorbeeld op in gesprekken met vrienden. En bij het zetten van een kop koffie vraag je jezelf ineens af hoe het toch met de snotterende kat van je favoriete BN’er gaat.
Hoewel je echt wel weet dat Khloé niet je buurvrouw is, voelt ze toch als een bekende. Daar kun je als mens weinig aan doen, weet psycholoog en wetenschapper Monique Timmers, gespecialiseerd in media en emoties. “Wanneer je iemand online of op televisie ziet of volgt, ervaar je parasociale interactie. Doe je dat vaker, dan leer je iemand steeds beter kennen. Zo ontstaat een illusie van intimiteit, terwijl de relatie volledig eenzijdig is.”
Martien Meiland: 'Over vijf jaar geen 'Chateau Meiland' meer'
De term stamt uit de beginjaren van televisie, en verwijst naar nieuwslezers die in de jaren vijftig recht de woonkamer in keken. Of althans, zo voelde het voor de kijker, vertelt hoogleraar mediapsychologie Elly Konijn. “Het gaf het gevoel alsof je echt met elkaar in gesprek was.” Later is deze term gelinkt aan de verbondenheid die mensen voelen met televisie- en filmsterren. “Je kunt voor hen dezelfde gevoelens ontwikkelen als voor ‘echte’ vrienden en familie.”
Dat klinkt misschien gek maar dat is het niet, zeggen de onderzoekers. “Dat is nu eenmaal hoe onze hersenen werken”, legt Timmers uit. “Wanneer je mensen veel ziet, worden ze onderdeel van je sociale wereld. Of dit nu fysiek is, of via een scherm.” Bij realityshows krijg je vaak een kijkje achter de schermen; je ziet iemand ’s ochtends in haar onderbroek voor de koelkast staan, of ruzie maken met haar man. “Je weet soms veel intiemere details van hen dan van gewone vrienden.”
Parasociale relaties zijn eigenlijk heel positief. “Je komt in contact met mensen die je anders nooit was tegengekomen,” zegt Timmers. “Ze kunnen steun bieden, of nuttig advies geven. Dat contact kan je wereld echt verrijken.” Het kan daarnaast een heerlijk gevoel geven om onderdeel uit te maken van een ander huishouden. Volgens Konijn kun je bij beroemdheden iets vinden wat je in het echte leven mist. “Misschien ken je niemand die zoveel van make-up houdt als jij. Via Instagram kun je die liefde dan toch met een ander delen.”
Hoewel het fijn kan aanvoelen om even de denkbeeldige huisvriend te zijn van de familie Meiland, kan het fysieke relaties niet vervangen. “Helaas kan het eenzame mensen niet helpen om zich minder alleen te voelen”, zegt Timmers. Parasociale relaties zorgen er niet voor dat je de mensen in je leven gaat verwaarlozen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat mensen die snel dit soort connecties leggen, vaak socialer en extraverter zijn in het echte leven, zeggen de onderzoekers.
Influencers hebben eigenlijk hun bestaansrecht aan de parasociale relaties met hun volgers te danken. “Als je iemand gisteren nog zag huilen om haar vriendje, voelt ze als een vriendin”, zegt Timmers. “En van iemand die zo vertrouwd en dichtbij voelt, ben je toch eerder geneigd een tas te kopen. Het is goed om je er bewust van te zijn dat je zo toch een beetje bespeeld wordt.”
Hoewel de parasociale relatie eenzijdig blijft, is de schijn van interactie door social media toegenomen, zegt Konijn. “Je kunt op iemand reageren en mogelijk een ‘like’ terug krijgen. Dat kan de illusie van vriendschap versterken.” Maar die impact is subtiel, zegt Timmers. “Het fenomeen blijft hetzelfde.”
Gevaarlijk zijn parasociale relaties meestal niet, zeggen de onderzoekers. “Natuurlijk raken sommige mensen echt geobsedeerd door een beroemdheid”, zegt Timmers. Hoewel dat uitzonderlijke gevallen zijn, lopen vooral jonge vrouwen wel het risico beïnvloed te worden door schadelijke rolmodellen waar ze een sterke band mee voelen, vertelt Konijn. “Zoals influencers die anorexia promoten en inspelen op hun onzekerheden.”
Toch is verbondenheid ervaren met een televisiester vooral een goed teken. “Dat is wat je mens maakt,” zegt Timmers. De parasociale relatie is vooral een bron van plezier. “Zo word je even helemaal in een nieuwe wereld gezogen.”
'Gertepetotter' en 'Vikibol' terug in vijfde seizoen 'De Verhulstjes'
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 24 mei 2021.
