Een epiduraal, ook wel ruggenprik, is een bekende vorm van pijnbestrijding tijdens de bevalling. In het Zaans Medisch Centrum (ZMC) bieden ze sinds dit jaar de ‘walking epidural’ aan. Vrouwen hebben minder krachtverlies in de benen en hebben de controle over de hoeveelheid pijnstilling.
Obstetrieverpleegkundige Anita Krom en anesthesioloog Marinka Stam vertellen LINDA. alles over de walking epidural.
“Het idee achter de walking epidural is dat het pompje niet continu loopt, maar met tussenpozen een bolus van de medicijnen geeft”, steekt Stam van wal. “De pijnstilling is even goed als – zo niet beter dan – de ‘normale’ ruggenprik. Het is verder ook dezelfde procedure met het monitoren van de bloeddruk en hartslag en het maken van een hartfilmpje van de baby voordat het wordt toegediend. Vrouwen krijgen nog steeds een blaaskatheter. Een groot verschil is dat vrouwen minder last hebben van krachtverlies in de benen. De pomp geeft daarnaast de bolussen automatisch. Wil de vrouw nog extra pijnstilling, dan kan ze dat zelf toedienen middels een bedieningsknop.”
Er zit wel een maximum op het systeem, zodat er geen sprake kan zijn van een overdosis medicijnen met negatieve gevolgen voor de vrouw of baby. Het zelfstandig toedienen van de medicijnen wordt als heel fijn ervaren, zien Krom en Stam. “Het helpt heel erg in het gevoel van controle en het gevoel dat je zelf invloed hebt. Je bent niet afhankelijk van iemand, je hoeft niet te wachten om geholpen te worden”, legt Krom uit.
Stam vult aan: “Alleen al het idee dat het er is en je het zelf kán doen, is heel fijn.” Dat zien de twee dan ook terug in de patiëntentevredenheid. “Je hebt bij een bevalling weinig controle over hoe het loopt, maar hiermee dus wel. Dat is heel prettig, in combinatie met het feit dat het ze mobieler maakt.”
Milou merkt taboe op ruggenprik bij de bevalling: 'Je bent niet zwak als je erom vraagt'
En dat vrouwen mobieler zijn, kan de bevalling bevorderen, vertelt Krom. “Verschillende houdingen aannemen, door soms te staan of op een skippybal te zitten, kan de bevalling bevorderen. Je bekken zit dan in een andere positie. Het is fijn dat ze niet slechts in één houding op hun rug op bed hoeven te liggen.”
Voor of tijdens de bevalling kan de patiënt op verzoek worden ingelicht over de vormen van pijnbestrijding. “Zo leggen we bijvoorbeeld uit dat het bij het eerste kind mogelijk langer kan duren en wat in dat geval de meest optimale pijnstilling zal zijn”, vertelt Krom. “Het is niet zo dat we vertellen wat er allemaal bestaat en de patiënt daaruit moet kiezen wat ze wil hebben. De vrouw kan zelf een verzoek indienen om pijnstilling te krijgen, maar is er geen behoefte, dan gaan we het niet aanbieden. Het begint met de vraag van de patiënt. Is het een lange bevalling en zit de vrouw erdoorheen, dan kan het medisch team een optie aanbevelen. Maar de patiënt moet erachter staan en de wens hebben”, benadrukt Stam.
Ook kan het zijn dat het medische team juist aanbeveelt geen epiduraal toe te dienen. “Er kunnen medische redenen zijn waardoor wij adviseren het niet te doen. Dat wordt altijd besproken met de patiënt, de anesthesioloog en de gynaecoloog. Een voorbeeld van een medische reden is stollingsproblemen. Zit een vrouw al op negen centimeter ontsluiting, dan is dat ook een reden om geen epiduraal meer toe te dienen. Dan heeft het meestal geen zin meer.”
“Het hangt af van het verloop van de bevalling en de gezondheid van de vrouw en het kindje. Als er tijdens de zwangerschap al bekende gezondheidsproblemen zijn, is het altijd mogelijk een oriënterend gesprek met de anesthesioloog aan te vragen om te bespreken of een epiduraal een optie is. De verloskundige en/of gynaecoloog kan je hiervoor doorverwijzen of met een anesthesioloog overleggen.”
In de landelijke Richtlijn Pijnbehandeling tijdens de bevalling wordt de walking epidural aangeraden. “Het is wetenschappelijk bewezen dat dit de beste vorm met de meeste patiëntentevredenheid is. Daarom wordt het aangeraden in de richtlijn.”
Het heeft twee jaar geduurd, maar Stam en Krom zijn nu erg blij met de mogelijkheid om de ‘lichte’ ruggenprik aan te kunnen bieden in het ZMC. “In onze regio boven Amsterdam zijn wij het eerste ziekenhuis dat deze vorm aanbiedt. Andere ziekenhuizen zijn er ook mee bezig. Het is een heel traject om over te gaan van de normale ruggenprik naar de walking epidural. Het heeft twee jaar geduurd om het voor elkaar te krijgen. Je moet nieuwe pompen aanschaffen en alles omgooien.”
Dat het lang duurt, kan volgens Krom en Stam de reden zijn dat andere ziekenhuizen de mogelijkheid nog niet aanbieden. “En de oude, gewone epiduraal werkt ook prima. Wij willen als ziekenhuis toch modern zijn en aabieden wat het beste is.”
Roos Moggré: 'Het is 2021: geef vrouwen op élk tijdstip een ruggenprik'
Wanneer Stam en Krom vrouwen inlichten over de nieuwe mogelijkheid, zijn nog weinig vrouwen er bekend mee. Krom: “Maar bij een eerste kindje weten vrouwen vaak überhaupt niet hoe het gaat.” Daar heeft Stam een goede tip voor. “De app ‘Pijngids bevalling’ is ontwikkeld op initiatief van de beroepsvereniging van anesthesiologen. Alle vormen van pijnbestrijding worden uitgelegd. Wat houdt het in, wat moet er gebeuren, wat zijn de voorwaarden en wat kan je verwachten. Het is een betrouwbare manier van informatie krijgen. We merken wel dat vrouwen het doen met verhalen die ze van iemand anders hebben gehoord of wat ze op internet lezen. Dit kan betrouwbaar zijn, maar kan ook informatie bevatten die helemaal nergens op slaat.”
En dat wil Stam graag voorkomen. “Ik adviseer mensen op de poli om de app te downloaden en er op tijd mee te beginnen. Gebruik de tijd van je zwangerschap om je in te lezen. Veel vrouwen schrijven een bevalplan. Vrouwen moeten wel beseffen dat dit eerder een bevalwens is. Het is niet zo dat we het bevalplan zeker tot uitvoering kunnen brengen. Je kan je wensen aangeven, maar je bent altijd afhankelijk van hoe het verloopt”, benadrukt de anesthesioloog.
In Nederland heerst er nog altijd een ideaalbeeld dat een bevalling het liefst thuis met de verloskundige, zonder pijnbestrijding, verloopt. Krom en Stam spreken vrouwen die teleurstelling voelen als ze toch om medicijnen hebben gevraagd. Iets wat de twee ontzettend graag zien veranderen. “Helaas merken we nog steeds dat als vrouwen toch om een epiduraal vragen, ze het ervaren als falen. In de VS moet je ongeveer tekenen als je géén epiduraal wil. Het idee dat je het zelf moet kunnen – en lukt dat niet, dan ben je een watje – is echt een cultuurding. Dat moet echt de deur uit. Vrouwen zijn soms teleurgesteld als het bevalplan niet uitkomt. Dat is zo jammer en zonde. Laat je opties open. Je bent superhard aan het werk, waarom zou het niet goed zijn als je je laat helpen?”, zegt Stam stellig.
Daar sluit Krom zich volledig bij aan. “Veel vrouwen willen eerst geen prik of pijnstilling. Is het dan toch nodig, dan voelen ze schaamte omdat ze het toch vragen. Het zit in hun hoofd dat het niet normaal is, maar het is volkomen normaal.”
Vanaf hoeveel centimeter ontsluiting mag je een ruggenprik? (En andere prangende vragen over de epiduraal)
