Actie- en superheldenfilms waren decennialang hét domein van mannen, maar daar daar komt rap verandering in. Je ziet steeds meer vrouwen in dit genre, zowel voor als achter de schermen.
Waar komt dit vandaan en wat heeft het voor effect op de portrettering van vrouwen?
Dat we veel meer vrouwelijke hoofdrollen in superheldenfilms zien – denk aan Wonder Woman (2017), Birds of Prey (2020) en Black Widow (2021) – is een vrij recente ontwikkeling, maar op tv gebeurde dit al eens eerder. In de jaren zeventig volgde op de tweede feministische golf al een aanzet om vrouwen anders te portretteren, vertelt mediawetenschapper Dan Hassler-Forest aan LINDA.nl.
“Denk aan populaire en progressieve actieseries als Police Woman, Cagney & Lacey, Wonder Woman en Charlie’s Angels. Maar in de jaren tachtig volgde een flink conservatieve backlash waarbij mannen weer als sterk, stoer en macho werden neergezet en vrouwen in veel gevallen verzorgend of als seksobject.”
In het actiegenre hield dit best een tijd aan, maar social media en bewegingen als #MeToo en #TimesUp breien daar nu een eind aan. En snel ook, vertelt Hassler-Forest. “Sommigen noemen het nu zelfs geen feministische golf, maar een feministische tsunami. Die online bewegingen leggen vooral de nadruk op het schrijnende tekort aan vrouwen in creatieve rollen áchter de schermen.”
Die bewegingen zetten studio’s dus flink onder druk om de enorme achterstand in representatie te verbeteren. Voor regisseurs, schrijvers en cameravrouwen, maar net zo goed voor vrouwen die on screen te zien zijn. En ja, die verandering wordt zeker ook doorgevoerd vanuit commerciële overwegingen. Hassler-Forest: “Een film met een meer divers productieteam scoort over de gehele linie beter dan een film zonder.”
Een productieteam dat niet alleen maar bestaat uit witte (hetero-)mannen zorgt in films eigenlijk altijd voor een gevarieerder mensbeeld. In de gemiddelde Hollywood-actiefilm worden problemen nog altijd met geweld opgelost maar zelfs dát verandert mee met de tijd, vertelt Hassler-Forest. Als je een vrouw aan het roer zet, tenminste.
“Zo zagen we in de Star Wars-film The Last Jedi dat vrouwelijk leiderschap meer ging om langetermijndenken, terwijl de mannelijke helden elk probleem direct met geweld te lijf wilden gaan. En in de recente Wonder Woman-film zagen we een vrouwelijke held die met haar schild geweld juist tegen probeert te houden, en het zelfs opneemt tegen de mannelijke god van de oorlog.”
Wie een beetje in het genre thuis is, is het vast al opgevallen: vrouwelijke superhelden en actiepersonages zien er tegenwoordig ook anders uit. Ze dragen vaak nog steeds strakke bodysuits en pakjes, maar de nadruk ligt steeds vaker op persoonlijkheid en praktisch nut, in plaats van op sexy looks.
Zo krijgt in de serie Loki een van de vrouwen mid-gevecht heel nuchter een haarelastiekje aangereikt. Want ja, lang shampooreclame-haar is tijdens een epische knokpartij eigenlijk gewoon ontzettend onpraktisch. Het is maar een miniem detail, maar kenmerkend voor de verandering die ook op stylingvlak wordt doorgevoerd. Functie krijgt steeds vaker voorrang op vorm: een vrouwelijke superheld moet in eerste instantie haar werk goed kunnen doen.
Tijdens het filmen van Black Widow weigerde actrice Scarlet Johansson bijvoorbeeld hakken te dragen. Filmstylist Jany Temime vertelt aan Entertainment Weekly: “In de voorgaande films droeg haar karakter dit wel, hakken onder de laarzen. Deze keer niet. Ze zei: ‘Het is oncomfortabel en gek. Waarom zou ik als vrouwenpersonage hakken moeten dragen? Het is een actierol, ik zou daarvoor iets plats kiezen.'”
Ook op filmposters is de verandering terug te zien. Zie hier het verschil in portrettering tussen links (2012) en rechts (2021).
You can tell a woman’s directing black widow just by the different posters pic.twitter.com/v1pNa8kGe0
— ً bea (@buckyswhxore) July 5, 2021
Hassler-Forest verwacht in ieder geval dat de ‘feministische tsunami’ voorlopig nog niet is uitgeraasd. “De vraag naar meer diversiteit bij het publiek is groot”, vertelt hij. Sinds het succes van The Hunger Games is het ook in Hollywood doorgedrongen dat een vrouwelijke actieheld niet alleen even stoer kan zijn als een man, maar dat de kassa’s er ook minstens zo hard van gaan rinkelen.”
De Bechdel-test: check je favoriete films op seksisme met slechts één vraag
