Na ons tweeluik Dossier Pijnstilling in 2021 kregen we duizenden lezersreacties op social media. Samen met anesthesiologen Xandra Schyns en Ingrid Beenakkers neemt LINDA.nl de opvallendste reacties, vragen en misvattingen over de ruggenprik (ook wel: epiduraal) door.
“Pijn tijdens de bevalling beter voor de hechting van moeder en kind? Nee, da’s echt onzin.”
De hamvraag: vanaf wanneer mag je nu eigenlijk een prik?
Schyns: “Vanaf het moment dat je actieve weeën hebt en de bevalling dus gaat doorzetten, kun je om een epiduraal vragen.”
Ook als je pas drie centimeter ontsluiting hebt?
Schyns: “Ja, ook als je pas drie centimeter ontsluiting hebt. In veel ziekenhuizen wordt geen limiet aan het aantal centimeters ontsluiting gegeven.”
Is het waar dat je eerst de pijn moet ervaren?
Schyns: “Nee. Dit is helemaal niet nodig. Maar Nederlandse vrouwen willen het vaak eerst zelf proberen en pas als het echt niet gaat, vragen ze erom. Voor vrouwen met een hartaandoening is het juist beter om geen pijn te hebben in verband met stress en de kans op een hartinfarct. Zij kunnen het beste voor de bevalling al een epiduraal krijgen.”
Wat zijn de voordelen van een epiduraal?
Schyns :”Het is de beste methode van pijnstilling, met weinig bijwerkingen voor moeder en kind. Het voordeel is dat je de bevalling bewust meemaakt, zonder pijn. Sommige vrouwen willen echter liever wel iets van de weeën voelen. Dat wisselt per vrouw of zij deze voelen. Een epiduraal heeft het minst nadelige effect op de ademhaling van de moeder en werkt zonder dat zij stoned, misselijk of suf wordt.”
Wat zijn de nadelen van een ruggenprik?
Beenakkers: “De nadelen zijn dat er bewaking nodig is. Soms moet er medicatie gegeven worden om een dalende bloeddruk iets te verhogen. Door de pijnblokkade kun je zolang de epiduraal werkt niet altijd meer goed uitplassen. Soms duurt de uitdrijving iets langer. Maar met de laag gedoseerde mengsels van tegenwoordig zijn deze bijwerkingen er veel minder dan vroeger.”
Inknippen tijdens de bevalling gebeurt vaak zonder toestemming, blijkt uit onderzoek
Lezers schrijven dat je de persweeën door een ruggenprik nauwelijks zou voelen en dat je van onderen verlamd zou zijn? Klopt dat?
Schyns: “Nee, je bent niet verlamd, het is niet als een ruggenprik tijdens een operatie, zoals bijvoorbeeld een keizersnede. Met de huidige lagere concentraties en doseringen zijn de pijnzenuwen wel verdoofd, maar blijven de zenuwen die de spieren aansturen gewoon werken. Daardoor is het effect op het persen ook veel minder dan vroeger, plassen is minder een probleem en de kracht in de benen is beter. Dus de vrouw kan uit bed en met ondersteuning een beetje lopen, de zogenaamde walking epidural.”
Een lezer reageerde: “Een ruggenprik wordt vaak net zolang uitgesteld tot je te laat bent.” Klopt dit?
Beenakkers: “Dat zou niet zo moeten zijn. Daar kunnen lokale verschillen in zijn. De afspraak is dat 24/7 iedereen op verzoek een epiduraal moet kunnen krijgen. Maar door omstandigheden kan het verzoek niet altijd meteen gehonoreerd worden.”
Waarom is het soms te laat om nog een ruggenprik te krijgen?
Beenakkers: “In sommige ziekenhuizen, vooral bij eerder bevallen vrouwen of bij vrouwen die voor de eerste keer bevallen maar heel snel gaan, is het niet gebruikelijk om dan nog een verzoek te doen. Het duurt namelijk even voordat alles geregeld is. Eerst observeer je een half uur het hartritme van de baby. Het aanbrengen duurt ook vijftien minuten. Voor je ’t weet is er dan al volledige ontsluiting en persdrang tijdens het aanleggen van de epiduraal.
Het kan zomaar dat de baby dan niet op de verloskamer geboren wordt, maar bij de operatiekamers waar men vaak prikt. Maar bij een stuitbevalling is het juist weer zinvol om bij 8-9 centimeter alsnog een epiduraal te geven. Want in zo’n geval kan het veel langer duren voordat de baby geboren wordt.”
Na enkele uren met een epiduraal kan de temperatuur van de zwangere langzaam stijgen. Daardoor kan de baby ook een hogere temperatuur krijgen. Is dat schadelijk?
Schyns: “Als er echt sprake is van koorts kan het moeilijk zijn om het verschil tussen een infectie en koorts als gevolg van de epiduraal te herkennen, waardoor er soms gekozen wordt om het kindje uit voorzorg antibiotica te geven. Bij vrouwen bij wie dit gebeurt, stijgt de temperatuur gemiddeld met 0.1 graad per uur. Als een epiduraal vele uren doorloopt, dan kan het een probleem worden.”
“De kans op een kunstverlossing is bij een epiduraal vijf keer groter”, schrijft een lezer. Klopt dit?
Schyns: “Nee, vijf keer groter is het nooit geweest. Vroeger was de kans twee keer zo groot, maar dat was in de tijd van de hoge doseringen pijnmedicatie.
Uit alle studies vanaf 2005 blijkt er niet langer een verhoogd risico op een kunstverlossing in vergelijking met andere vormen van pijnstilling. Het is wel zo dat in Nederland minder voor epiduraal gekozen wordt dan in andere landen.
Het kan zijn dat in Nederland vooral vrouwen die al een moeizame bevalling hebben, waarbij er een grotere kans is op een kunstverlossing, voor een epiduraal kiezen. Dit betekent niet dat de epiduraal de oorzaak van die kunstverlossing is. Deze zou ze ook zonder epiduraal kunnen krijgen.”
Rianne Meijer zei: “Stress zorgt ervoor dat de ontsluiting kan stokken. Tegen mij zei men: je hebt te weinig ontsluiting voor pijnstilling, dus ik mocht nog een paar uur met ondraaglijke pijn doorploeteren. Toen ik uiteindelijk toch de epiduraal kreeg, ontspande ik en was het kind er binnen een half uur.” Het klinkt soms als een soort catch-22.
Schyns: “Zoals eerder gezegd, het aantal centimeters ontsluiting zou geen reden moeten zijn voor het wel of niet plaatsen van een epiduraal. Vooral bij vrouwen die voor de eerste keer bevallen is gebleken dat dit juist voor ontspanning kan zorgen waardoor de ontsluiting sneller gaat.”
Verloskundigen verschillen vaak van mening over ruggenprik: eigen keuze of laatste hulpmiddel?
Is pijnstilling slecht voor de baby?
Beenakkers: “Nee. Epidurale medicijnen komen vooral terecht rondom de zenuwen die op weg zijn naar het ruggenmerg. Een verwaarloosbaar klein deel van de medicatie die daar ingebracht wordt, komt uiteindelijk in de bloedbaan terecht, en daarvan nog weer minder via de placenta bij de baby.
Bij remifentanil (morfinepomp, red.) komt er wel iets meer bij de baby terecht, maar die is zelfs beter dan de moeder in staat dit snel af te breken, zodat als hij of zij geboren wordt, er weinig of geen effecten hiervan meer merkbaar zijn.”
Daalt de hartslag van een baby door een ruggenprik?
Beenakkers: “Als een dalende hartslag van de baby optreedt, is dit niet ten gevolge van een normaal goedwerkende epiduraal, maar is er iets anders aan de hand.”
Wat zijn alternatieve vormen van pijnstilling?
Beenakkers: “Lachgas. Vooral geschikt voor het laatste stukje. Meestal voor eerder bevallen vrouwen die te snel gaan. Met lachgas kun je bij de verloskundige blijven.”
Schyns: “En remifentanil, het zogenaamde morfinepompje. Voor vrouwen die geen epiduraal mogen vanwege een stollingsstoornis, of voor vrouwen waarbij de bevalling te snel gaat om nog een epiduraal te kunnen plaatsen. De verdovende vloeistof wordt door de vrouw zelf toegediend. Het nadeel is dat je er suf van kunt worden en er is kans op een verminderde ademhaling. Dus de zwangere moet in de gaten gehouden worden.”
Beenakkers: “Bij een eerste bevalling die wordt ingeleid met een paar centimeter ontsluiting en een weeënstorm, heb je meer aan een epiduraal dan aan remifentanil. Want je weet niet of de bevalling lang of kort zal duren. En bij een epiduraal kan de pijnmedicatie urenlang worden toegediend. Bij remifentanil neemt het effect na enkele uren af. Dit is dus geschikter voor een tweede kortere bevalling. Soms gebruikt men dit ook als de anesthesioloog te druk is om direct een epiduraal te kunnen zetten.”
Zorgt pijn voor een betere hechting tussen moeder en baby?
Schyns: “Nee. Ondanks de ondraaglijke pijn zijn de meeste vrouwen dit snel vergeten en genieten meteen van hun kindje. Maar het betekent niet dat als je pijnstilling gehad hebt dat de binding met je kind dan moeizamer zal zijn. Als dit toch een probleem is, heeft dat vaak te maken met wat er verder is gebeurd: een kunstverlossing, hoe de zorgverleners zich gedroegen en of het kind een goede start heeft gehad.”
Beenakkers: “Ik ken meerdere vrouwen die vanwege een traumatische eerste bevalling zonder pijnstilling geen tweede kind meer willen. Dat trauma heeft levenslange gevolgen, is gerelateerd aan postnatale depressie, chronische pijnklachten en een posttraumatische stressstoornis. Om dit voorkomen, kun je beter gebruik maken van de medische mogelijkheden die er zijn.”
Beenakkers: “Vrouwen moeten ook stoppen bevalervaringen te vergelijken. Iedere bevalling is anders, zonder verloskundig of medisch ingrijpen zouden niet alle bevallingen even goed verlopen. Maar je bent niet minder moeder als je het niet helemaal alleen klaargespeeld hebt. Bevallen is een individuele ervaring, die je met de groep hulpverleners om je heen samen tot een goed einde brengt. Met of zonder pijnstilling, met of zonder keizersnede.”
“Echt natuurlijke bevallingen zonder medicatie of enig medisch ingrijpen vinden alleen nog plaats in extreem arme landen waar de moeder- en babysterfte torenhoog is.”
Dit artikel verscheen voor het eerst op LINDA.nl in augustus 2021.
Geboortezorgsysteem moet op de schop: zo kan het óók gaan
