Bewerkt, onbewerkt en dan hebben we ook nog ultrabewerkte voeding vol bijna niet uit te spreken ingrediënten. Wat houdt dit nou precies in en hoe maak je gezonde keuzes te midden van de huidige voedselcultuur?
LINDA. raadpleegt Jacob Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid aan de VU, over het fenomeen ultrabewerkt voedsel.
De hoogleraar wil direct de discussie verhelderen. Het gaat niet om bewerkt versus onbewerkt voedsel, maar specifiek om bewerkt en ultrabewerkt. “Ultrabewerkt verwijst naar industrieel vervaardigd voedsel dat in fabrieken ontstaat na talrijke bewerkingsstappen. Een voorbeeld is casino wit brood, dat onmogelijk thuis na te maken is met zo’n 21 ingrediënten, inclusief ingrediënten met onuitspreekbare namen zoals emulgatoren. Een product dat doordrenkt is met complexiteit. Het is niet na te maken in de huiselijke keukens, omdat er veel aan geknutseld is.”
Hetzelfde geldt voor producten zoals een Mars. Ontworpen om zo lekker en hapklaar mogelijk te zijn en niet thuis te maken. “Ik denk niet dat iemand een Mars-reep in de keuken kan namaken dat net zo lekker en romig is als het origineel. Dat is heel ingewikkeld. Bovendien kan een Mars misschien wel vijf tot tien jaar meegaan als je ‘m laat liggen. Dit in tegenstelling tot zelfgemaakte producten. Er zijn dus verschillende ingrediënten toegevoegd om het zo lang mogelijk houdbaar te maken.”
Volgens de hoogleraar is een product ultrabewerkt als het meer dan zeven ingrediënten bevat, vooral met onuitspreekbare namen. “Daaraan herken je ze. Ze zijn ontworpen voor gemak en snelheid. Bijvoorbeeld, bij de Kiosk op het station kun je een appel kopen, deze kost 1,50 euro. Terwijl je een Mars voor een euro kunt krijgen.”
Ultrabewerkt voedsel wordt voornamelijk vervaardigd om een maximale smaakervaring te bieden, het verlangen naar het product te stimuleren en het aantrekkelijker te maken in het schap, legt Seidell uit. “Dit geldt bijvoorbeeld voor tomatenketchup, waarbij friet met ketchup als veel smaakvoller wordt ervaren dan friet zonder en je er dus makkelijk teveel van eet. Een vergelijkbaar voorbeeld is frambozenlimonade, dat eigenlijk meer een frambozendrank is, omdat het slechts een klein percentage framboos bevat.”
De hoogleraar verduidelijkt dat de discussie dus niet draait om bewerkt versus onbewerkt voedsel, aangezien we al honderdduizenden jaren ons voedsel bewerken. “Rauwe aardappels, bonen, vis of vlees kunnen we niet eten; ze zijn ongeschikt voor onze spijsvertering en veroorzaken ziekte. Ons voedsel moet worden bewerkt, zoals koken, bakken en snijden, maar niet op het niveau van ultrabewerking.”
Ultrabewerkt voedsel is vaak ongezond en valt vaak niet binnen de richtlijnen van de schijf van vijf. Het bevat doorgaans overmatige hoeveelheden calorieën, vetten, suikers en zout, waardoor het ongezond is. Intensieve marketing stimuleert bovendien overmatige consumptie. In schoolkantines bestaat zeventig tot tachtig procent van het aanbod uit ultrabewerkt voedsel, waardoor het tegenstrijdig is te adviseren meer groenten en fruit te eten.
Het vormt vooral voor kinderen een zorgwekkend probleem. “We zien dat met name kinderen en tieners steeds meer van dit soort producten consumeren, zoals toetjes, ontbijtgranen en koekjes. Deze behoren allemaal tot voedingsmiddelen die je beter kunt vermijden. Kinderen kunnen niet altijd bewuste keuzes maken. Als er een afbeelding van een dinosaurus of een teddybeer op staat, willen ze het hebben. Ze zijn zich niet bewust van het grotere risico op diabetes later in het leven bij het kiezen voor dergelijke producten. Daarom moeten we hen beschermen door gezonde alternatieven te bieden, zoals groenten en fruit.”
Waarom havermelk vaak geen gezonde optie is: 'Er zijn betere en goedkopere alternatieven'
