De Tweede Kamer steunt het voorstel om met de uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker een zelftest mee te sturen. Maar is dat wel net zo betrouwbaar als een uitstrijkje bij de huisarts?
LINDA.nl vroeg gynaecoloog Noor Paridaans van Haaglanden MC eerder al naar alles wat je moet weten over uitstrijkjes en zelftesten.
Jaarlijks krijgen ongeveer achthonderd vrouwen te maken met baarmoederhalskanker. Tweehonderd van hen wordt de ziekte fataal. Daarom krijgen vrouwen tussen de 30 en 60 jaar iedere vijf jaar een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. In het eerste jaar reageert minder dan de helft. Dat is zorgelijk, ook omdat baarmoederhalskanker vooral voorkomt bij vrouwen tussen de 35 en 45 jaar.
Veel vrouwen ervaren een drempel om voor een uitstrijkje naar de huisarts te gaan, weet Paridaans. “Terwijl baarmoederhalskanker snel op te sporen is en in een vroeg stadium ook goed te behandelen.” Daarom adviseerde de Gezondheidsraad al in 2021 dat vrouwen áltijd een zelftest toegezonden moeten krijgen. “Ik denk dat dit heel waardevol is”, zegt de gynaecoloog. “Hopelijk kan dit vrouwen die niet naar de huisarts willen toch over de streep trekken.”
Met een zelftestset kun je als vrouw zelf het benodigde materiaal uit de vagina afnemen. Je krijgt een dun staafje in de brievenbus dat je een stukje moet inbrengen. Als je op een knopje drukt, komt er een borsteltje uit. Dit moet je vervolgens een aantal keer ronddraaien. Net als bij een uitstrijkje wordt het verzamelde materiaal in het laboratorium getest op typen van het HPV-virus die een hoog risico geven op het ontstaan van baarmoederhalskanker.
Urinetest moet er voor zorgen dat artsen baarmoederhalskanker eerder opsporen
“Het is zo eenvoudig”, zegt Paridaans. “Er staat een heel duidelijke instructie bij, en het is even betrouwbaar als een uitstrijkje. Vind je het spannend om iets vaginaal in te brengen of twijfel je of je het wel goed doet? Ga dan langs de huisarts. Desnoods kun je de test dan samen afnemen. Ook kun je er eventueel zelf een spiegel bij pakken, zodat je ziet wat je doet.”
Waarom moet de arts bij een uitstrijkje wel met een eendenbek aan de slag? “De zelftest is slechts het eerste onderdeel van een tweeledige test, terwijl een uitstrijkje meteen beide onderdelen meepakt. Met een zelftest onderzoek je alleen of je hoog risico HPV bij je draagt.”
Bij minder dan één op de tien vrouwen is dat het geval. “Met een thuistest blijft veel vrouwen dat tweede onderzoek bespaard. Alleen als er HPV gevonden wordt, moet je naar de huisarts. Hij of zij neemt dan met een borsteltje cellen af bij de baarmoederhals om te kijken of er sprake is van onrustige cellen. En daar heb je een speculum (eendenbek, red.) voor nodig.”
Wanneer je begint met een thuistest, kan het traject dus wel langer duren. “Maar alleen als de uitslag positief is. Dat is niet problematisch, omdat hoog risico HPV niet gelijk betekent dat je daadwerkelijk kanker krijgt. Ons immuunsysteem is erop gebouwd om het virus te kalmeren, net als bij een verkoudheid. Voor de meerderheid geldt dat het virus binnen één of twee jaar opgeruimd is.”
Alleen bij “een heel kleine groep” ontwikkelt het virus zich tot kanker, zegt Paridaans. En dat duurt gemiddeld wel even – tien tot vijftien jaar. Aangezien HPV wordt overgedragen via seksueel contact krijgen vrouwen hier pas vanaf hun dertigste een uitnodiging voor het bevolkingsonderzoek. “Wel is er bij klachten altijd reden om – ook op jongere leeftijd – een uitstrijkje te laten doen, zoals bij onregelmatig bloedverlies en bloedverlies na de sex.”
Als je op jonge leeftijd al seksueel actief bent geworden en twijfelt of het eerder tijd is voor een uitstrijkje, raadt Paridaans aan om naar de huisarts te stappen. “Je kunt de situatie uitleggen en vragen of een uitstrijkje nu al een goed idee is.”
De (on)zin van cyclus-apps volgens een gynaecoloog: 'De app is alles behalve precies'
Condoomgebruik verkleint de kans op HPV. “In 70 procent van de gevallen kan dat een infectie voorkomen. Zelfs vaste partners kunnen elkaar steeds weer blijven herinfecteren tijdens de sex.” Verder lijkt ook een gezonde hygiëne – jezelf regelmatig wassen – zinvol te zijn. “Dat betekent niet dat je allerlei vaginale douches uit de kast moet trekken. Water is goed genoeg.”
Roken zorgt er daarnaast voor dat je lichaam HPV minder snel kan opruimen. “Roken beïnvloedt het afweersysteem. Stoppen is altijd waardevol, maar zeker als je weet dat je HPV bij je draagt.”
Dit artikel is voor het eerst gepubliceerd in oktober 2021.
Maaike had baarmoederhalskanker tijdens haar zwangerschap: 'Ik bleef positief'
