Wat doe je als je ontdekt dat je familie aan de ‘foute kant’ stond tijdens de Tweede Wereldoorlog? Auteur en podcastmaker Stephanie Biesheuvel (42) besloot deze schokkende waarheid niet te verzwijgen, maar te onderzoeken.
In de podcast Het Verraad van de Jordaan ontrafelt ze haar familiegeschiedenis.
Vijf jaar geleden begint Biesheuvel aan een stamboom van haar familie, geïnspireerd door het tv-programma Verborgen Verleden. Tijdens haar zoektocht stuit ze op een krantenartikel over haar overgrootvader. Daarin werd gesuggereerd dat hij mogelijk de verrader van Anne Frank was. “Dat was een enorme schok”, vertelt Biesheuvel aan LINDA.
Ze besluit verder te graven en belandt uiteindelijk bij het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Daar ontdekt ze dat haar overgrootvader waarschijnlijk niet de verrader van Anne Frank was, maar wel dat hij en andere familieleden actief betrokken waren bij collaboratie met de nazi’s. “Mijn eerste gedachte was: dit kan niet waar zijn.”
“Ik wist dat een oom bij de Waffen-SS had gezeten, maar het kwam hard binnen dat meerdere ooms hielpen bij het verraden van Joden en als kampbewakers dienden”, zegt Biesheuvel. Toch motiveert deze ontdekking haar juist om door te gaan met haar onderzoek. “De gifbeker moest helemaal leeg.”
Binnen haar familie werd nauwelijks over de oorlog gesproken. Met de kennis van nu begrijpt Biesheuvel waarom. “Als je afstamt van helden, zegt dat iets positiefs over jou. We horen vaak verhalen van mensen wiens familieleden verzetshelden waren, of onderduikers hielpen. Maar als je familie fout was, dan zwijg je daar liever over.” Biesheuvel wil dat patroon doorbreken. “Ik wilde het verhaal vertellen, niet alleen voor mijzelf, maar ook om te laten zien dat deze kant van de geschiedenis gehoord moet worden.”
Eline (42) maakt docu over haar overgrootvader, die bij de NSB zat: 'Er werd nooit over gepraat'
In haar podcast praat Biesheuvel openhartig over haar bevindingen. Ze sprak ook met een psycholoog die gespecialiseerd is in oorlogstrauma’s. “Zij vertelde me dat trauma’s tot zeven generaties kunnen worden doorgegeven. Door erover te praten viel er een last van mijn schouders waarvan ik niet wist dat die er was.”
Hoewel Biesheuvel in haar podcast de term ‘fout in de oorlog’ gebruikt, ziet ze het niet langer zo zwart-wit. “Wat mijn familie heeft gedaan, is onbegrijpelijk en afschuwelijk. Toch probeer ik zachter te kijken naar de keuzes die zij maakten.” Ze noemt haar oma als voorbeeld. “Bij haar werd de nazi-ideologie met de paplepel ingegoten. Na de oorlog werd ze overal uitgekotst. Die hardheid maakte haar tot wie ze was. Ik begrijp dat beter nu, zonder het goed te praten.”
Biesheuvel blijft kritisch. “Mijn overgrootouders leefden in armoede en sloten zich daarom aan bij de NSB. Maar er waren ook veel arme Nederlanders die dat niet deden. Dus er moet meer hebben gespeeld, zoals een ideologische overtuiging.”
Die ideologie blijkt uit het handelen van andere familieleden. Enkele ooms meldden zich vrijwillig aan bij de Duitse Grüne Polizei en kregen betaald om Joodse onderduikadressen te verraden. “Het feit dat ze dit zelfs in hun vrije tijd deden, laat zien hoe diep die overtuiging zat”, zegt Biesheuvel. “Dat zet je aan het denken: wat zou ík doen in oorlogstijd?”
Marike en Stéphanie ontdekten dat hun vader bij de SS zat: 'Je denkt toch: ben ik ook zo?'
De podcast bevat intieme gesprekken, waaronder met Biesheuvels moeder. Voor haar familie was dit soms confronterend. “Ze hadden geen idee dat de familieleden die ze zo goed dachten te kennen, zulke keuzes hadden gemaakt. Toch zijn ze blij dat het nu open ligt.”
Het maken van de podcast bood Biesheuvel de nodige afstand, waardoor het gemakkelijker werd om met haar familiegeschiedenis om te gaan. “Ik voelde me veilig als verhalenverteller, alsof ik het verhaal van iemand anders vertelde. Pas toen de podcast af was, kon ik mijn emoties echt toelaten.”
Biesheuvel vindt ook dat de podcast in de juiste tijd is gemaakt. “Tot een paar jaar geleden was het taboe om over verraders in de oorlog te praten. Maar 80 jaar later is de tijdsgeest veranderd en is er ruimte voor deze kant van de geschiedenis.” Biesheuvel hoopt anderen te inspireren met haar verhaal. “Erfenissen uit het verleden kunnen zwaar wegen, maar door erover te praten kun je het patroon doorbreken. Mijn familieverhaal is geen geheim meer, maar een waardevolle les voor de toekomst.”
De eerste twee afleveringen van ‘Het Verraad van de Jordaan’ zijn in alle podcast-apps te beluisteren, de volledige podcast is te beluisteren via Podimo.
Janna (76) ontdekte door een erfenis dat haar ouders voor de Duitsers werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog
