Vijf jaar na het overlijden van haar dochter Laura Maaskant blikt Rianne van Woerden (65) in haar boek Jij bent erbij terug op hun tijd samen en de periode daarna. “Ja, het leven gaat door en daar ben ik dankbaar voor. Maar eerst moest ik het verdriet vastzetten en helemaal doorvoelen.”
Laura schreef tien jaar geleden een boek over de keuze om op haar negentiende geen levensverlengende behandelingen te ondergaan.
Nog steeds krijgt Rianne vaak appjes van Laura’s vriendinnen. Ze vertellen dat ze haar missen en delen oude foto’s. “Soms kom ik op Zorgvlied (de Amsterdamse begraafplaats waar Laura begraven is, red.) en dan staan er zonnebloemen of brandt er een kaars. Dan weet ik: er is een vriendin geweest. Dat ontroert me altijd. Misschien is dat wel het ergste wat een moeder kan overkomen: dat de naam van je kind niet meer genoemd wordt.”
Iedereen die zo’n tien jaar geleden de media volgde, kan Laura’s gezicht waarschijnlijk nog voor zich halen. In talkshows en bladen – waaronder ook LINDA. – vertelt ze destijds waarom ze na haar tweede kankerdiagnose geen levensverlengende behandelingen wil ondergaan. Ze is negentien en inspireert velen met haar keuze voor leven in het hier en nu. Rianne: “Ik ben zo dankbaar dat ze zichzelf heeft laten zien. Ze heeft écht gestraald, en ze is er daardoor nog altijd. Niet alleen bij mij, maar ook voor anderen.”
Rianne en haar dochter Laura. De tekst gaat onder de foto verder.
Op haar vijftiende wordt er een tumor bij Laura’s ribben ontdekt. Na een zware periode van chemotherapie wordt ze in 2012 kankervrij verklaard – tot er een jaar later uitzaaiingen worden gevonden. Ze blijkt ongeneeslijk ziek en kiest voor levenskwaliteit: weg van ziekenhuizen en artsen. In haar boek LEEF! schrijft ze over die keuze en hoe ze het leven sinds haar diagnose intenser ervaart. Ook wordt er een toneelvoorstelling over haar gemaakt.
Uiteindelijk trekt Laura zich terug uit de media, omdat ze wil dat haar leven niet alleen over haar ziekte gaat; er is nog te veel leven dat geleefd moet worden. Ze woont in Amsterdam, heeft een bijbaan in de catering, wordt verliefd en studeert cum laude af in de rechten. Een deel van die studie voltooit ze aan Cornell University in de Verenigde Staten. Op 15 augustus 2019 overlijdt ze op 25-jarige leeftijd aan de gevolgen van haar ziekte.
Dit was 'LEEF!'-auteur Laura Maaskant (25): 'Leven in het hier en nu'
Laura’s leven is kort maar rijk, laat haar moeder in haar boek Jij bent erbij opnieuw zien. “Ik zie de dood als een volgend station: een promotie. We laten alle ballast achter ons. Nou, Lau was daar klaar voor. Ze zei altijd: ‘Ik verbied iedereen te zeggen dat ik te jong ben. Want wie zegt wat beter is?'”
In 2016 vertelt Laura in Coen Verbraaks programma Kijken in de ziel waarom ze haar leven niet probeert te verlengen: “Toen ik wist dat ik niet meer zou genezen, stierf eigenlijk al mijn verre toekomst.” Het is het soort uitspraak dat haar optredens kenmerkt: altijd lijkt ze, hoe moeilijk het onderwerp ook is, precies te weten hoe ze het moet verwoorden.
Die wijsheid zit er al vroeg in, vertelt Rianne. “Het was altijd al onderdeel van wie ze was, maar door haar ziekte bloeide dat meteen op. Helemaal toen ze uitzaaiingen bleek te hebben en haar boek ging schrijven. Meteen was ze één en al zelfvertrouwen, zo van: oké, dit is wat voor mij goed is. Dat was ongelooflijk om te zien en daardoor kon ik ook mijn eigen angst aankijken. Natuurlijk sloop de angst om mijn kind te verliezen bij me naar binnen. Maar die moest ik loslaten om volledig vrij naast Laura te kunnen staan.”
In haar boek deelt Rianne herinneringen aan periodes waarin het goed met Laura gaat. Tegelijkertijd is ze eerlijk over de zwaarte van de laatste jaren. “Vooral het laatste jaar ging kwakkelend moeilijk, omdat ze zo heen en weer hobbelde in haar lichamelijke gesteldheid. Al mocht ik dat soms niet van haar zeggen, dat het allemaal toch wel pittig was. ‘Dit is het, mam’, zei ze dan. Ze kon zich volledig overgeven, accepteerde wat haar overkwam op een actieve manier. Daarom was ze ook zo rustig. Stralend. En kon ze de leider zijn van haar eigen proces. Behalve als ze even echt ziek was, dan nam ik het over en werd ik een leeuwin, voor haar. Zo vulden we elkaar goed aan.”
Het boek laat de hechte moeder-dochterband zien van twee vrouwen die behoorlijk op elkaar lijken. “Ik kon haar goed volgen, deels omdat haar manier van denken ook in mij zit. De zelfstandigheid die ze had was voor mij een zegen. Zodra het even wat beter met haar ging, kon ik het daardoor ook een beetje loslaten. Wel op mijn eigen manier: ik had altijd mijn telefoon op hard staan, want ‘stel dat er iets is’. Maar ze wilde autonoom zijn, in Amsterdam wonen. En dat is de allerbeste beslissing geweest. Daardoor konden wij naast elkaar gaan lopen, al is dat best een proces geweest.”
Rianne beschrijft hoe Laura op een gegeven moment om wat afstand vroeg. “Ze was op haar vijftiende al heel wijs en zelfstandig. Ze wist toen al: ik ben degene die dit moet doen. Maar ergens zat ik toch nog een beetje in de moederrol, denk ik. Zo van: ‘Lieve schat, dat doe ik even voor je’. Die clash hadden we daarom even nodig. En zij kon zó goed communiceren. Zo vanuit haar hart en liefdevol. Ze zei: ‘Hé mam, jij daar en ik hier.’ Natuurlijk was dat wel even heel intens, maar daarna was het veel rustiger. Want daardoor voelde ik ook: ik mag dus ook mijn eigen leven leiden.”
Anya Niewierra over haar moeders alzheimer: 'Volstrekt verkeken op wat dat emotioneel met je doet'
Wat Laura kenmerkt, is dat ze tot het einde actief blijft. Altijd zorgend voor anderen, maar ook voor zichzelf. In de laatste periode van haar leven krijgt ze stekende pijnen in haar longen en schrijft de huisarts morfinetabletten voor. Alsnog komt ze haar moeder helpen met haar nieuwe huis in Zwolle.
Als ze aan het verven zijn, hoort Rianne dat ze een kast op kan halen. Maar dan moet ze wel twee uur weg. “Ik twijfelde omdat Lau dan alleen zou staan klussen. Maar ze zei: ‘Mam, doe dat nou gewoon, want dan zit je er straks goed bij. Laat mij maar lekker mijn gang gaan.’ Toen ik terugkwam, leek het alsof ze een schilderbedrijf had ingehuurd. Alsof er een engel aan de gang was geweest. En dat ontroert me nog. Ik kon bijna niet bevatten hoe ze dat had gedaan. Want ze was die week niet goed en had al zo hard geklust.”
Vijf dagen later krijgt Laura een longbloeding. Rianne’s nieuwe huis had toen “al een metamorfose ondergaan”, vertelt ze. “Alles was geverfd, en ze had ook nog even bedacht welke apparatuur er in de keuken moest komen. Ze zei steeds: ‘Nou mam, dit is de laatste keer dat ik je help met verhuizen.’ Als ik terugkijk, is het bijna alsof het zo moest gaan. Ik ben vooral heel dankbaar dat ik erbij was toen ze die longbloeding kreeg en dat ze niet alleen was.”
Na de klusweek in Zwolle begint de laatste periode van Laura’s leven. Haar familie laat haar niet meer alleen. Ze houden de wacht, samen met Tirza; de zwarte labrador die jarenlang Laura’s hulphond was. In de zomer van 2019 kiest ze voor euthanasie – thuis, omringd door familie. Ze maken een rit langs haar favoriete plekken in Amsterdam en proosten met champagne op haar leven. En dan gaat ze. Veelzeggend is dat ze zelfgemaakte hartige taarten en soep achterlaat voor haar naasten; zorgzaam en proactief tot het einde.
“In die laatste weken was er heel veel rust, en heel veel liefde. Voor Laura was het goed, en daar nam ze iedereen in mee. Ook de mensen die het er moeilijk mee hadden. Ze zei steeds: ‘We hebben tien jaar de tijd gehad.’ Onbewust, want het leven ging na de uitzaaiingen ook gewoon door.”
Na de dood van haar dochter voelt Rianne naast het immense verdriet ook ruimte. Want hoe zelfstandig Laura ook was, Rianne stond altijd in de startblokken om te zorgen. “Je bent toch moeder. En toen zij er niet meer was, kwam er weer ruimte. Ruimte die je ook nodig hebt om te kunnen rouwen. Wat dat ook mag zijn. Ik ben blij dat ik toen al zestig was, met de nodige bagage in mijn rugzak om dat proces aan te durven gaan.”
Waar er tijdens Laura’s leven vooral acceptatie was, volgt na haar dood ook een enorme leegte. “Hoe dan? En waar ben je nu? De mooie wijsheden die Laura ons had meegegeven zaten in mijn hart, maar de filosofische vragen kwamen toen ontzettend binnen. Want wat ging ík nu nog doen?”
Interviewer Fokke Obbema: 'Praten over de dood brengt mensen dichter bij elkaar'
Rianne wil in die eerste periode vooral alleen zijn, en neemt afstand van haar omgeving. Het leven gaat door – “en zo hoort het ook”, benadrukt ze – maar voor haar nog even niet. “Ik wilde dat het leven even stil bleef staan, dat ik het verdriet kon vastzetten. Het was alsof ik Laura’s dood nog even niet wilde accepteren, omdat ik het verdriet eerst helemaal moest doorvoelen.”
Het eerste omslagpunt komt tijdens een strandwandeling in Egmond aan Zee. “Mijn hele lijf deed zeer van het verdriet, de eenzaamheid en het gemis. Het was al schemerig, en ineens was het alsof er twee bouwlampen naast me aangingen. Ik dacht: hè? Wat is dit? Totdat het licht begon te knipperen. Toen besefte ik: hé, je bent er nog. Al kan ik je nu even niet pakken.”
Nu voelt ze dat Laura altijd bij haar is. En ook haar boodschap om volledig te leven in het nu draagt Rianne bij zich. “Ze moest de dood aankijken, en wij met haar. Daar zat juist de schoonheid in, want dan wordt het leven met veel meer intentie geleefd.” Wie haar boek leest, ziet dat ze die visie vooral ook na Laura’s dood heeft omarmd. Rianne woont inmiddels in Egmond aan Zee en vervulde daarmee een levenslange droom. Ook is ze gestopt met werken, schrijft ze en organiseert ze stiltewandelingen langs het strand.
“Als ik een boodschap heb, is het om vooral alle emoties toe te laten. Alleen omdat ik alles doorleefd heb, kan ik mezelf en het leven nu omarmen – ook als ik het hier niet altijd even gezellig vindt. Want ook dat hoort erbij.”
Tijdens ons gesprek aan het strand gebaart ze regelmatig naar de zee en de duinen. “Meer dan dit heb je niet nodig, en meer hadden Laura en ik samen niet nodig. En het mooie is: ze is nog steeds bij me.” Rouw gaat voorbij, weet Rianne nu. “Maar liefde nooit. Mijn zoon heeft even in Laura’s appartement gewoond, en toen hij ging verhuizen liep ik weer door haar wijk. Ik dacht: oh Lau, wat is hier veel veranderd, maar wat hebben we hier toch veel mooie dingen meegemaakt. Het is zo vooral de zoete melancholie die overblijft.”
‘Jij bent erbij’ van Rianne van Woerden is nu verkrijgbaar.
Laurens Verhagen over het verlies van zijn gehandicapte zoon: 'Dat we er niet bij waren, blijft traumatisch'
