Nee: een woord van slechts drie letters, maar toch kost het veel mensen moeite om ze uit hun mond te krijgen. Of het nu op werk of in het privéleven is, het blijft lastig. Waar ligt dat aan? En waarom is het zo belangrijk om af en toe toch nee te zeggen?
GZ-psycholoog Carola van Dijk, en auteur van het boek Hoe word ik assertiever?, legt uit hoe het zit en geeft de juiste tips.
“Het heeft vaak te maken met angst voor afwijzing. Mensen zijn bang om minder aardig gevonden te worden, of bang voor een conflict”, vertelt Van Dijk aan LINDA. Ze legt uit waar dit vandaan komt. “Het is een reactie op wat we in onze kindertijd vaak leren: luisteren naar een ander en je aanpassen.” Maar dat is niet het enige wat opvalt. “Er wordt vaak gezegd dat mensen bang zijn om een ander te kwetsen, maar ze voelen juist angst om zelf gekwetst of afgewezen te worden.”
Iets wat volgens Van Dijk helemaal niet nodig is. “Als je op een rustige en heldere manier nee zegt, het daarbij over jezelf hebt – en dus niet zozeer de ander bekritiseert – en aangeeft dat jij er geen energie of tijd voor hebt, is dat helemaal geen kwetsende uitspraak.”
Hierin zit ook nog een verschil tussen nee zeggen op de werkvloer en het privéleven. “De ene persoon is juist in intieme relaties heel bang voor afwijzing. Vaak zijn dat mensen die in hun jeugd onveiligheid of verlating hebben gekend en moeite hebben met grenzen stellen. Maar je hebt ook mensen die dat eerder op het werk voelen. Op je werk loop je op een bepaalde manier gevaar als het gaat om bestaanszekerheid. Als je je baan verliest en je kunt niet in je eigen onderhoud voorzien, is dat een probleem. Daar zit wat meer de afhankelijkheidsrelatie. Maar die voelen sommigen ook sterk in een partnerrelatie.”
Psycholoog Nedra Tawwab over grenzen: 'Soms weten anderen helemaal niet dat ze te ver gaan'
Ze vervolgt: “Dat heeft te maken met de voorgeschiedenis van iemand en waar de gevoeligheden liggen. In mijn werk zie ik regelmatig dat mensen die hele dominante ouders hebben gehad sneller in conflict raken met leidinggevenden. Of daar eerder angst- of spanningsklachten bij krijgen, doordat patronen uit hun jeugd terugkomen.”
Het heeft ook zo zijn risico’s om altijd maar ja te zeggen. “Je kunt jezelf overvragen, je kunt er depressief van worden en (fysiek) ziek. Uiteindelijk geeft het vaak problemen in de relaties met anderen. Als je ‘ja’ zegt terwijl je ‘nee’ voelt, ben je onbewust toch een beetje boos op die ander. Of op jezelf. En dat gaat zich later wreken. Vroeg of laat komt dat eruit. Jezelf opofferen werkt eigenlijk nooit”, aldus Van Dijk.
Dat betekent niet dat je jezelf nooit kunt aanpassen of iets voor een ander kunt doen. “Het is belangrijk dat je dat bewust doet en niet als automatisme. Het wordt juist gewaardeerd als je duidelijk bent over wat je wel en niet kunt en dat je daar ook de verantwoordelijkheid voor neemt. Tuurlijk heb je hele vervelende collega’s of leidinggevenden, maar dat moet geen reden zijn om je alsmaar aan te passen of je mond te houden.
Op den duur krijg je daar zelf last van. Het doet ook iets met je zelfvertrouwen. Als je telkens over je heen laat lopen, geef je jezelf de boodschap dat je er niet toe doet en dan ga je je ook zo voelen.”
Te weinig tijd en te veel te doen? Zó zeg je 'nee' tegen je leidinggevende
Mocht je jezelf hierin herkennen: Van Dijk deelt ook nog een aantal tips. “Het is goed om je voor te bereiden als je een gesprek of confrontatie hebt met iemand, zeker als je dat lastig vindt. Mocht iemand je ter plekke iets vragen, geef dan aan dat je er even over moet nadenken en erop terugkomt. Daarmee voorkom je dat je meteen iets toezegt en kun je er rustig over nadenken. Een andere belangrijke tip is om ook echt het woordje ‘nee’ te gebruiken. Daar zijn we vaak bang voor, waardoor we ‘weet ik niet’ of ‘misschien’ zeggen.
Als je last hebt van schuldgevoelens – en dat klinkt misschien gemakkelijk – dan moet je die maar even voor lief nemen. Schuldgevoel is eigenlijk vooral angst voor afkeuring. Dat is iets waar je aan moet werken en wat gaandeweg gemakkelijker wordt. Het is ook heel belangrijk om jezelf af te vragen wat jouw behoeften zijn om duidelijke grenzen te stellen. Het werkt meestal niet zo goed om je te beroepen op algemeenheden. Probeer het juist persoonlijk te houden, de ander kan het dan ook beter begrijpen.
Ga jezelf niet heel erg proberen te verantwoorden, dat is vrij defensief, waardoor het lijkt alsof je iets te verdedigen hebt. Veel argumenten maken je verhaal ook minder sterk. Houd het kort en duidelijk.”
Uiteindelijk komt het volgens Van Dijk neer op één ding: het verlangen om aardig gevonden te worden. “Dat hebben we allemaal en daar is niets mis mee. Alleen het is wel goed om te beseffen dat je daarvoor niet afhankelijk bent van een ander. Je kunt ook aardig zijn voor jezelf.
Als je met meer vriendelijkheid en compassie met jezelf omgaat, heb je dat niet meer zo hard nodig van de mensen om je heen waardoor je over het algemeen meer ontspannen bent”, licht ze toe. “Ik zeg wel eens: je hoeft niet altijd nee tegen een ander te zeggen, maar zeg vooral vaker ja tegen jezelf.”
Misha: 'Eindelijk een legit reden om sociale gelegenheden, zónder schuldgevoel, af te zeggen'
