Schrijfster en podcastmaker Malou Holshuijsen (36) schreef Alleen en duizend mensen in Antwerpen, waar ze onlangs “zonder goede reden” naartoe verhuisde. “Ik vind het fijn om tegen eenzaamheid aan te schuren.”
In haar tweede roman onderzoekt ze de verschillende vormen van eenzaamheid en het verlangen om gezien te worden.
Holshuijsen – grote bos haar, aanstekelijke lach en een tikkie chaotisch – komt vrijdag iets later dan gepland ons videogesprek binnen. “Heel gênant, maar ik was mijn laptop kwijt. Hij bleek heel treurig onder mijn kussen te liggen.” Ze is nog herstellende van corona – “ik was bijna vergeten dat het bestond” – en dat terwijl er een belangrijke week voor haar ligt. Haar tweede roman is vanaf dinsdag verkrijgbaar, en op maandagavond maakt ze met vriendin en collega Tatjana Almuli een speciale aflevering van hun podcast Tussen dertig en doodgaan vanuit De Kleine Komedie in Amsterdam.
Waar haar eerste roman Zachtop lachen deels autobiografisch was, creëert Holshuijsen in Alleen en duizend mensen voor het eerst een compleet nieuwe wereld. “Nu had ik een heel bijzondere vorm van macht over mensen die alleen in mijn eigen hoofd leven. Dat vond ik een super leuk proces.” Het verhaal speelt zich wel af in een omgeving die ze goed kent, namelijk de radio. Jarenlang regisseerde en presenteerde ze verschillende programma’s op Radio 1 en Radio 2, zoals Spijkers met koppen en De overnachting.
Totdat een heftige gebeurtenis haar succesvolle leven aan het wankelen brengt, regisseert haar hoofdpersoon Rivka Leeuw een nachtprogramma vanuit een hotel. Iets wat Holshuijsen in het verleden ook deed. Nu maakt ze podcasts, wat beter met het schrijven te combineren valt. “Het allerleukste aan radio is dat het in het moment gebeurt. Het is live. Dat brengt een zekere spanning met zich mee, ook al kun je het nu terugluisteren. Vooral in de nacht heb je de bijzonderste gesprekken. Je deelt per definitie iets met de luisteraar, namelijk: wij zijn nog wakker terwijl de rest van de wereld slaapt.”
Cartoonist Jip van den Toorn tekent crisis na crisis: 'Ik wil iederéén een spiegel voorhouden'
Op de plek waar on air verhalen ontstaan, mag de lezer in Alleen en duizend mensen na de uitzending blijven plakken. Aangezien in het eerste hoofdstuk een gast uit het raam springt – die Rivka beter blijkt te kennen dan het in eerste instantie lijkt – is het maar goed dat het boek niet autobiografisch is.
“Tijdens de interviews die ik regisseerde, heb ik weleens gedacht: wat is het gekste dat er zou kunnen gebeuren? Stel dat er iemand wegloopt? Als schrijver heb ik de mogelijkheid om de meest idiote dingen te laten gebeuren maar dan zonder de consequenties. Stel dat er inderdaad een gast uit het raam springt: wat gebeurt er dan met de achterblijvers?”
Ook haar vorige roman begon met een zelfdoding. “Toen ik mijn psycholoog over dit boek vertelde, vroeg hij: ‘Waarom begint het bij jou weer bij de dood, Malou?’ Ik vond dat een ontzettend onzinnige vraag, want hallo: ik ben schrijver. Niet alles hoeft een psychologische reden te hebben. Later realiseerde ik me wel dat het in mijn werk veel over de dood gaat, en vaak al heel snel. Dan hoef je er niet op te wachten of bang voor te zijn, want het is al gebeurd. De afgelopen tijd ben ik veel mensen verloren, en ik merk dat ik het daardoor prettig vind om – als ik schrijf – een beetje met de dood te kloten. Ik denk dat ik dat doe om er toch een soort grip of controle over te krijgen.”
Zo heeft ze ook in deze niet-autobiografische roman stukjes van zichzelf verstopt. “Ik vind het interessant om te schrijven over iets wat ik zelf ook nog niet onder de knie heb. Zoals: hoe verhoud ik me tot eenzaamheid zonder erin door te slaan? Ik heb nu 4,5 jaar een gezonde relatie, maar het delen van verdriet, woede en het omgaan met de dood.. Dat blijven dingen waar ik nog niet uit ben. Ik denk dat het daarom ook in mijn personages kruipt. Zo weet Rivka vanaf het begin dat haar relatie zal eindigen en is ze daar tegelijkertijd heel bang voor. Dat hield ook mij lang bezig. Waarom vind ik het prettig om relaties aan te gaan waarvan ik weet dat ze eindig zijn?”
Caroline O'Donoghue: 'Soms diagnosticeren we mannen liever als psychopaten dan mensen'
Een half jaar geleden verhuisde Holshuijsen naar Antwerpen. Een spontane beslissing waar ze “geen goede reden voor heeft”, behalve dat ze er altijd al wilde wonen. Lang heeft ze het idee dat ze overal maar een beetje bij toeval inrolt, maar bij deze beslissing is dat anders. “Vooral in mijn carrière heb ik altijd het idee gehad dat ik per ongeluk ergens terecht kwam, en dan vervolgens mijn uiterste best moet doen om er te mogen blijven. Dit was de eerste keer dat ik iets deed wat ik jaren geleden al had bedacht. Het was dus leuk om een keer te zeggen: later is nu. Ik ga gewoon in Antwerpen wonen.”
Haar hoofdpersoon Rivka is succesvol, vaak omringd door mensen, maar voelt zich ook alleen. De mensen waar ze om geeft – haar ouders, haar geliefde – lijken haar niet altijd te zien of verdwijnen weer. Holshuijsen wilde in het boek de verschillende gezichten van eenzaamheid laten zien. “Eenzaamheid kan ook bestaan bij iemand die een sociaal en druk leven heeft, en een goede baan. Ik denk dat ik dat vroeger zelf ook was. Ik was altijd overal bij, en dan hoorde je me overal bovenuit. Als ik thuiskwam, was ik vervolgens helemaal kapot. Maar of ik me echt gezien voelde? Dat weet ik niet.”
In Antwerpen is ze productiever dan ooit. Hele dagen zit ze achter haar laptop, waarbij ze soms zo in het verhaal gezogen wordt dat ze vergeet te eten. Heerlijk vindt ze dat. “Ik vind het fijn om tegen eenzaamheid aan te schuren. Toen ik hier naartoe verhuisde, kende ik twee mensen. Nu ken ik er vier. Ik heb dat alleen zijn nodig. Dat werkt goed voor mijn brein, ik hoef niet veel mensen om me heen te hebben. Toen ik in Amsterdam wel tien mensen per dag zag en naar alle feestjes ging, was ik veel eenzamer. Nu heb ik de tijd om te schrijven, en mijn relaties zorgvuldiger in te vullen. De vriendschappen die ik al had, zijn sterker geworden dan ze waren. Ik denk dat er zo veel misvattingen zijn over wat eenzaamheid precies is, en wie eenzaam is.
Tatjana Almuli over tweede boek: 'De cover is een eerbetoon aan mijn moeder'”
Van de reservering van je minnaar en zijn vrouw afbellen tot je ouders in het gezicht afblaffen: het zijn allemaal dingen die Holshuijsen zelf niet zo snel zou doen. Maar via Rivka kan het wel. “Ik vond het leuk om met haar de grens op te zoeken, ze doet dingen die ik nooit zou durven. Tijdens het schrijven schaamde ik af en toe voor haar. Dit boek gaat zo natuurlijk ook over controle. Wat gebeurt er als je de controle verliest, als er iets groots in je leven gebeurt waar je geen grip op krijgt en wat je niet kunt delen?”
“Mensen denken altijd dat ik heel direct ben. En dat ben ik ook wel, maar dan wel zacht. Ik zou het heel fijn vinden om gewoon eens heel hard tegen iemand te schreeuwen. Echt helemaal los te gaan. En daarna sorry te zeggen. Dat kan ik alleen niet, want ik kijk al snel in een soort helikopterview naar de situatie. Van: wat gebeurt hier? Wat moet ik doen om dit uit te kunnen praten? Volgens mijn vriend is het daarom verschrikkelijk om ruzie met mij te maken. Ik zou dus graag iets meer Rivka willen zijn.”
Gedurende het boek blijkt Rivka een ontploffende vulkaan, bij wie na jaren zwijgen ineens alle opgekropte emoties naar boven komen. “De manier waarop ze haar emoties eerst klein houdt, dat herken ik heel erg. Alsof het er niet mag zijn. Bij haar ontstaat dat na de scheiding van haar ouders – zij zijn al verdrietig genoeg en daar past haar verdriet niet bij. En haar woede al helemaal niet. Ik vind het ook nog steeds lastig om te zeggen: ‘Ik ben hier verdrietig over.’ Mijn uitweg was altijd boos zijn, weggaan of harde grappen maken. Ik denk dat dit een belangrijk thema uit het boek is: wat mag je in de basis altijd zijn? In relatie tot je ouders, geliefde en vrienden?”
Het mantra ‘Ik Rivka Leeuw ben geen gedoe’ zal voor veel vrouwen herkenbaar zijn. “Als vrouwen voelen wij die verplichting, omdat dat van ons verwacht wordt. Vooral ook in de media of de journalistiek: ‘Wees niet te lastig, want dat houdt de boel zo op’. Ik ben blij dat daar nu verandering in komt, want dat merk ik echt. Maar die ruimte innemen om mens te mogen zijn, kan ook in vriendschappen of relaties lastig zijn. Dat is ook hoe we cultureel geprogrammeerd zijn ons te gedragen. Niet huilen want dan ben je emotioneel. Niet boos zijn want dan ben je hysterisch.”
De vrouwen in haar boek zorgen dus juist wél voor gedoe. Rivka’s moeder deelt constant sneren uit richting haar ex-man terwijl ze zich vastklampt aan haar dochter. “In het begin haalt ze echt het bloed onder mijn nagels vandaan, ik voelde echt afkeer tijdens het schrijven. Uiteindelijk blijkt ze juist een van de meest integere personages van het boek. Ik denk dat het in het echte leven vaak ook zo is, dat er veel meer integriteit achter mensen schuilt dan we te zien krijgen. Mensen doen gewoon rare dingen, zeker als ze verdrietig zijn. Dat hoort erbij. De een neemt een affaire, de ander eet zijn koelkast leeg. We hebben allemaal coping mechanismen, waar we vaak veel te snel over oordelen. Daar probeer ik een beetje mee te spelen. Minnaressen, collega’s, zenderbazen: het zijn ook maar gewoon mensen.”
‘Alleen en duizend mensen’ van Malou Holshuijsen is nu verkrijgbaar.
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
