Decennialang werden er geen nieuwe medicijnen tegen depressie op de markt gebracht. Maar een paar jaar geleden kwam daar ineens verandering in: ook ‘partydrug’ ketamine blijkt te helpen tegen depressieve gedachten.
Psychiater Jurriaan Strous onderzoekt nu, onder leiding van prof. dr. Robert Schoevers bij het Universitair Medisch Centrum Groningen, of ketamine ook werkt tegen suïcidale gedachten. Hoe zit dat?
Na jarenlange onderzoeken naar ketamine als middel tegen depressie is duidelijk dat het effectief kan zijn. Daarom is esketamine, een variant van ketamine, eerder dit jaar officieel als depressiebehandeling goedgekeurd. Toch krijg je dat niet zomaar: het wordt alleen gegeven aan mensen die al andere antidepressiva hebben uitgeprobeerd zonder effect. Wie de behandeling ondergaat, krijgt het medicijn ook niet thuis. Het wordt in de vorm van een neusspray een aantal keer toegediend in het ziekenhuis.
Wat er vervolgens gebeurt is dat mensen onder invloed raken, vertelt psychiater Strous. “Maar het onder invloed zijn zelf is niet waar we naar op zoek zijn. Pas tijdens het afbreken van de drug in het bloed ontstaat een bepaald eiwit, Brain Derived Neurotrophic Factor (BDNF), dat waarschijnlijk het antidepressieve effect heeft.
BDNF zorgt namelijk voor reparatie en herstel van zenuwcellen. Dat eiwit ontstaat ook wel door gewone antidepressiva, maar dat duurt dan weken of zelfs maanden. Het effect van ketamine is snel en krachtig: daarom is het middel zo revolutionair.”
Zijn antidepressiva verslavend? 5 vragen over de medicijnen aan een psychiater
Het antidepressieve effect van ketamine kan al een paar uur na inname optreden. Daarom is het zo interessant als medicijn bij suïcidale gedachten, verklaart Strous, die zelf op de psychiatrische crisisdienst werkzaam is. “Als je suïcidale gedachten hebt, kun je niet altijd weken wachten tot een ander antidepressivum gaat werken. Je wilt juist snel resultaten om de pijn te verlichten, mensen uit hun zware situatie te halen. Ketamine is niet voor de lange termijn, het werkt maar een week. Maar we hopen dat het mensen meer bereid maakt voor andere interventies.”
Strous en de rest van het onderzoeksteam hebben net een pilot met twaalf proefpersonen gedaan. “De resultaten daarvan zijn hoopgevend: bij de proefpersonen zagen we een afname van suïcidaliteit na inname van ketamine. Maar dat kan ook nog een placebo-effect zijn. We beginnen binnenkort aan een placebogecontroleerd onderzoek met honderd deelnemers.”
Als de resultaten van het onderzoek positief blijken, zou ketamine mogelijk als acute interventie ingezet kunnen worden, vindt Strous. En toch is het ‘zeker geen wondermiddel’, waarschuwt de psychiater. “Het is weliswaar bijzonder, maar we moeten niet vergeten dat er ook haken en ogen aan kleven. Het heeft bijvoorbeeld bijwerkingen als vermoeidheid en duizeligheid.”
Sommige mensen raken ook verslaafd aan de drug, zegt Strous. “En als je hem te lang en veel gebruikt, is dat schadelijk voor de hersenen en de rest van het lichaam. Je lever raakt beschadigd en er kan kristalvorming in de blaas ontstaan. Het moet echt voorzichtig worden gebruikt. Suïcidaliteit kan de risico’s misschien rechtvaardigen, maar een klein probleem kan dat echt niet.”
De psychiater adviseert dan ook dringend om vooral niet zelf te gaan experimenteren met het middel. “Het moet echt onder supervisie van een dokter gebeuren, zodat het goed gedoseerd kan worden. Bovendien weet je alleen dan welke soort ketamine je binnenkrijgt. Niet elke soort heeft hetzelfde effect, maar dealers weten vaak helemaal niet welke soort ze verkopen.”
Serotoninetekort alleen niet dé oorzaak van depressie, maar antidepressiva blijven nuttig
