Nooit stelde tv-maker Kelly-Qian van Binsbergen (30) vragen bij haar adoptie. Tot twee jaar geleden. ‘Het is als een blik shit dat je liever niet wilt openen, zo omschrijf ik het altijd. Je moet er maar zin in hebben, in al dat verdriet.’
In de documentairereeks De Afhaalchinees (Omroep Zwart) duikt ze aan de hand van haar eigen ervaringen en die van anderen in de wereld van adoptie.
Van Binsbergens mond valt open als ze de telefoon ophangt. Tijdens het maken van haar docuserie valt ze van de ene in de andere verbijstering, en ook nu staat ze even met haar mond vol tanden. Aan de lijn hing net de onderzoeker van de Raad voor de Kinderbescherming die haar ouders begin jaren 90 goedkeuring gaf om een kind te adopteren. Zij, dus. “Hij heeft er gewoon voor gevochten”, roept ze uit terwijl ze in de lach schiet.
Ze houdt van haar ouders, benadrukt Van Binsbergen steeds tijdens het interview met LINDA. Wie de soms ontroerende gesprekken ziet die ze op beeld met haar vader voert, twijfelt daar ook niet aan. Toch heeft ze het gevoel dat ze het erbij moet zeggen. Discussies over adoptie belanden al snel in het zwart-wit; je bent voor óf tegen, en fel ook. Van Binsbergen: “Het grijs is volledig weggevallen, terwijl adoptie veel te ingewikkeld is om zwart-wit te zijn. Daarom wilde ik dat in de serie alle gevoelens vertegenwoordigd werden. Je ziet mensen die zich bijna schamen dat ze geadopteerd zijn, terwijl anderen vooral boos of juist dankbaar zijn. En ik begrijp alle kanten.”
Wel laat ze zien dat het best opmerkelijk is dat haar ouders de screening zijn doorgekomen. Ze runden een seksshop in het Zeeuwse Sluis, en woonden boven de winkel. Ja, ze vulden bij hun beroep slechts ‘verkoper in de detailhandel’ in. Maar de raadsonderzoeker moest voor het huisbezoek toch echt door de winkel heen om het appartement te bereiken. Was dit wel een geschikte omgeving om een kind op te voeden, vraagt Van Binsbergen zich in de film hardop af. Ook haar moeders alcoholisme – ze was toen wel tijdelijk gestopt met drinken – werd tijdens de medische keuring niet opgemerkt.
Met haar eigen verhaal als startpunt, gaat Van Binsbergen het hele adoptieproces af. Wie of wat filtert een screening er precies uit? Kun je je eigenlijk wel goed voorbereiden op de komst van een adoptiekind? En wat doet het met een jong mens om van de ene naar de andere kant van de wereld te verhuizen en in een totaal andere cultuur geplaatst te worden? Het zijn allemaal belangrijke vragen die in de De Afhaalchinees aan bod komen.
Melisse (26) is geadopteerd uit China: 'Ik wist zelf niet dat adoptie een trauma was'
Lang wilde Van Binsbergen het niet over haar eigen adoptie hebben, en stelde ze geen vragen bij het hoe en waarom. “Ik ben opgegroeid met het idee dat ik het grootste geschenk van de wereld ben. Mijn ouders moesten zeventien jaar op een kind wachten. Hoe kan iets wat zó mooi is – ik was tenslotte gered en zij waren eindelijk ouders – schade toebrengen? Dat is denk ik de eerste drempel voor veel geadopteerden: dankbaarheid. Als je kritisch over adoptie bent, kijk je automatisch ook naar je eigen ouders.”
Vooral tijdens de pandemie krijgt ze wekelijks racistische opmerkingen naar haar hoofd geslingerd. Toch heeft ze dan het gevoel dat ze zich niet mag uitspreken. “Omdat ik voor mijn gevoel geen ‘echte’ Chinees was. Dat voelde raar en eenzaam, juist omdat ik als mediamaker wel het podium heb om dat te doen. Ik begon me af te vragen waarom ik die ruimte niet innam. Zo is het idee voor een serie over de adoptie-identiteit ontstaan. Hoe voelt het om tussen twee culturen in te leven? En dan kijk je automatisch ook naar het adoptiesysteem. Toen dacht ik al snel: holy shit, dit hele systeem stinkt.”
Myranda (52) is door biologische én adoptiemoeder in de steek gelaten: 'Voelde mij weer afgewezen'
Ze denkt dat ze dit wel eerder had gedaan als haar moeder niet op haar achttiende was overleden. “Er zit zo veel verdriet en eenzaamheid achter adoptie. Het is als een blik shit dat je liever niet wilt openen, zo omschrijf ik het altijd. Je moet er maar zin in hebben, in al dat verdriet. En je moet het ook aankunnen. Toen mijn moeder overleed was ik 150 procent wees, en kwam er nog een betonlaag aan rouw en verdriet bovenop. Dat was even genoeg.”
In Nederland lopen ongeveer 40.000 geadopteerden rond. Uit een onderzoek uit 1988 door René Hoksbergen, emeritus hoogleraar adoptie, bleek al dat 1 op de 18 geadopteerden uiteindelijk (weer) in een tehuis terechtkwam, op een gemiddelde leeftijd van 11 jaar. De redenen lopen uiteen: van een gebrek aan hechting tot onhoudbare ruzies en conflicten in het gezin. Een uithuisplaatsing is het állerlaatste redmiddel van de kinderbescherming. Het gebeurt dus niet zomaar. Ook de laatste cijfers uit 2005 laten zien dat 1 op de 50 adoptiekinderen uit huis wordt geplaatst. Ter vergelijking: bij biologische kinderen is dit slecht 1 op de 400.
Hoewel uit een CBS-onderzoek uit 2021 blijkt dat de meeste volwassen geadopteerden hun jeugd als ‘goed’ omschrijven, ervaren zij wel vaker gevoelens van eenzaamheid en neerslachtigheid. Identiteitsvragen en mentale problemen vanwege adoptie komen meestal pas op latere leeftijd, merkt Van Binsbergen in gesprekken met andere geadopteerden. “Ik heb me altijd heel eenzaam gevoeld. Daarom ben ik, privé en voor de camera, aan geadopteerden gaan vragen of ze die gevoelens van eenzaamheid herkennen. En dan begint iedereen te huilen. Het is niet normaal. Blijkbaar loopt iedereen in zijn eentje eenzaam te zijn. Hoe goed ze ook zijn terechtgekomen. Want als je vraagt ‘ben je dankbaar?’ zeggen ze óók ja.”
Ze vindt het verdrietig en frustrerend dat geadopteerden structureel dezelfde eenzaamheid lijken te ervaren. “Maar als mens heeft het mij veel gebracht te horen dat ik niet alleen ben. Ik heb al mijn hele leven last van depressies, en ik begreep nooit waar dat verdriet vandaan kwam. Heel bot gezegd, dacht ik dat ik gek was. Nu is dat gevoel voor het eerst verdwenen.”
Vader Rob over impact adoptie op zijn zoons én hemzelf: 'Had dit niet anders gekund?'
In de serie is te zien dat geadopteerden tegen problemen aan lopen waar hun vaak witte ouders zich moeilijk in kunnen verplaatsen. De Afhaalchinees ontleent haar naam aan het scheldwoord dat Van Binsbergen als kind vaak naar haar hoofd geslingerd kreeg. Toch bleef ‘all you need is love’ lang het motto binnen de adoptiewereld. Ook in de jaren 90, toen ze zelf geadopteerd werd. “Het voelt voor mij een beetje alsof wij in die tijd een waterput in Afrika waren: een goededoelenprojectje waarmee je altijd alleen maar goed kon doen. En mijn moeder wilde niets liever dan moeder worden. Ik was enorm gewenst en geliefd: aan die voorwaarde voldeden mijn ouders 1.000 procent. Later bleek dat alleen liefde niet genoeg was.”
Wat dan wel genoeg is om als ouder in de toekomst met trauma, racisme of hechtingsproblematiek om te gaan? Van Binsbergen geeft toe dat ook zij de antwoorden niet heeft. “Een goede voorbereiding op het ouderschap bestaat denk ik niet, ook niet voor biologische ouders. Je hebt het altijd over een fictief kind. Ik ben nu eigenlijk op het punt dat ik het allemaal niet meer weet. Ik ben eerst woedend geweest van, fuck het systeem, en ontzettend verdrietig. Maar aan het einde van de dag is het gewoon heel grijs.”
Haar documentairereeks is dus geen pamflet tegen adoptie, benadrukt ze. “Ik geloof in adoptie zoals ik in communisme geloof. Mooi idee, alleen de uitvoering is waanzinnig kut. Tegelijkertijd weet ik inmiddels uit wat voor weeshuis ik kom. Dat had ik waarschijnlijk ook niet overleefd. Dus ik geloof wel dat adoptie bedoeld is als een kinderbeschermingsmaatregel. Alleen denk ik dat vaak vergeten wordt dat geadopteerden opgroeien. Er zijn bijvoorbeeld maar twee plekken voor adoptietherapie door GZ-psychologen in Nederland. Als het echt om bescherming zou gaan, zou er wel structurele nazorg zijn voor volwassen geadopteerden. Want dan komt het meeste verdriet er pas uit.”
De vierdelige-documentaire ‘De Afhaalchinees’ (Omroep Zwart) is vanaf 29 augustus wekelijks te zien om 21.10 uur op NPO 3.
Mischa Blok over zoektocht naar moeder: 'Steeds weer m'n eigen verhaal herschrijven'
