Met de publicatie van De wind kent mijn naam heeft schrijfster Isabel Allende maar liefst 28 boeken op haar naam staan. Op haar tachtigste is ze productiever dan ooit. ‘Ik heb nu minder een leven, dus meer tijd.’
“Als ik niet schrijf, ben ik niet gelukkig”, vertelt Allende vanuit een hagelwitte werkkamer vol boeken in Californië. “Dan heb ik te veel tijd om me zorgen te maken over domme dingen, of koop ik kleren die ik eigenlijk niet nodig heb.”
Ruim veertig jaar geleden brak de Chileense schrijfster in één klap door met haar familie-epos Het huis van de geesten (1982). Inmiddels zijn we 27 boeken verder en de afgelopen vier jaar verscheen er jaarlijks een boek van Allendes hand. De romans Bloemenbad van zee (2019) en Violeta (2022) werden bestellers, en in Wat wij willen – Mijn leven als moeder, vrouw, feminist (2020) schrijft ze over de belangrijke vrouwen in haar leven.
Het schrijven van De wind kent mijn naam begon vorig jaar – zoals altijd – op 8 januari. Allende: “Mensen denken dat het bijgeloof is, maar het is discipline. Mijn leven was vroeger heel ingewikkeld. Ik kwam alleen aan schrijven toe als ik maanden blokkeerde. Omdat ik altijd op dezelfde dag start, weet iedereen inmiddels dat ik vanaf 8 januari niet beschikbaar ben.”
Met de leeftijd is ruimte vinden wel makkelijker geworden. Ze schrijft elke dag, en ook het onderzoek dat bij haar historische romans komt kijken, doet ze zelf. “Ik heb nu minder een leven, dus meer tijd. Ik hoef niet meer voor anderen te zorgen: met mijn zoon gaat het goed, mijn kleinkinderen hebben me niet nodig. Mijn ouders zijn overleden. Ik heb alleen mijn man en de honden.”
Na 'Expeditie Robinson' komt Marion Pauw met nieuwe thriller: 'Als ik erover vertel, komt de paniek terug'
De wind kent mijn naam begint in Wenen, waar de vijfjarige, Joodse Samuel in 1938 door zijn moeder op een kindertransport naar Engeland wordt gezet. Hij ziet zijn ouders nooit meer terug; een jeugdtrauma waardoor hij zelfs geliefden op een veilige afstand houdt. Vele jaren later, in 2019, ontvlucht de zevenjarige Anita samen met haar moeder het geweld van El Salvador. Ook zij raakt aan de Amerikaanse grens van haar moeder gescheiden, en komt in San Francisco onder de hoede van de inmiddels bejaarde Samuel terecht.
Hoe bent u op het idee voor deze roman gekomen?
“Vanaf 2017 berichtte de pers over de systematische scheiding van kinderen en hun families aan de zuidgrens van de Verenigde Staten. De foto’s van kinderen in kooien en wanhopige vaders en moeders uit wiens armen kinderen getrokken werden.. Een horrorverhaal, maar ik realiseerde me dat het niet de eerste keer was dat dit gebeurde. Ze verkochten ook de kinderen van slaven, haalden kinderen weg uit inheemse families om ze te ‘civiliseren’ in verschrikkelijke, christelijke kostscholen in Australië en de VS.
Ook moest ik denken aan het kindertransport, waarbij duizenden Joodse kinderen vanuit Europa alleen naar Engeland gestuurd werden om hen te redden van de nazi’s. De meeste van die families zijn nooit met elkaar herenigd. Zo kwam ik op het verhaal van een man die als kleine jongen gescheiden werd van zijn familie. Tachtig jaar later voelt hij zich verbonden met een meisje uit El Salvador, omdat hij hetzelfde heeft meegemaakt.”
Susan Smit voert actie voor een Nationaal Heksenmonument: 'Dieptepunt van vrouwenhaat'
Allende heeft ter ere van haar overleden dochter Paula een stichting opgericht om vrouwen en kinderen in kwetsbare situaties te ondersteunen. Ze werken wereldwijd met vluchtelingen en migranten, maar momenteel vooral op de grens tussen Mexico en de Verenigde Staten. “Daardoor ben ik in contact met organisaties die daar het veldwerk doen. Anita, het blinde meisje uit het boek, is een van de casussen die mijn stichting tegenkwam. Ik heb het dus allemaal van dichtbij gezien, ik heb niets hoeven verzinnen.”
U heeft voor dit boek mensen gesproken die proberen de benarde situaties van vluchtelingen te verlichten, zoals advocaten en maatschappelijk werkers. Wat heeft u van hen geleerd?
“Veerkracht, moed en solidariteit. De meeste mensen die met deze migrantenkinderen en vluchtelingen werken, zijn vrouwen. Er is met dit werk geen roem of geld te behalen: het is werk van het hart. Ik heb veel bewondering voor hoe zij te werk gaan. Veel van hen zijn jong en hebben zelf kinderen, en tóch wijden ze hun levens aan het bieden van hulp.”
In het boek maakt belangeloos je nek uitsteken voor een vreemde echt het verschil. Soms voelt het bijna idealistisch.
“Toch is dat niet zo. Op het nieuws horen wat slecht gaat, maar er is óók goed nieuws. Alleen horen we daar niets over. Ik wel, omdat ik de mensen die het verschil maken ken. Soms helpen ze via de kerk, en soms via een non-profit organisatie of de overheid. In dit land vertegenwoordigen 40.000 advocaten pro bono kinderen in de rechtbank. Dus nee, ik vind het niet idealistisch, of misschien wel, maar het is geen fantasie. Het is echt.”
Het boek gaf me hoop. Ik vroeg me af of dat de bedoeling was.
“Ik maak me niet druk over wat de lezer voelt: ik vertel alleen een verhaal. Als mijn woorden iets in iemand losmaken, gebeurt dat omdat het zaadje al in de persoon zelf zit. Dagelijks krijg ik brieven waarin mensen zeggen: ‘Je hebt mijn leven veranderd.’ Maar ik heb niets gedaan. Het zat al in je, ik heb het alleen onder woorden gebracht en daardoor kun je het helderder zien.”
Soms wil Jantine Jongebloed moeder worden (maar niet altijd): 'Niet meer bang voor spijt'
In uw boek over feminisme schrijft u dat u in de kleuterklas al een feminist was. Op welke manier?
“Ik was een feminist voordat het woord uitgevonden was. Ik was heel rebels en zag mijn moeder als een slachtoffer. Toen mijn vader haar verliet bleef ze alleen achter met drie kinderen in de luiers. Mijn grootvader moest voor haar zorgen omdat ze geen eigen geld had. Ze was altijd afhankelijk van anderen.
Mijn moeder had vreselijke migraines en was vaak aan bed gekluisterd, in het donker. Ik denk dat het psychisch was, omdat ze zich zo kwetsbaar voelde. Als kind had ik zo het gevoel dat mijn moeder ieder moment kon sterven. Het weeshuis was helemaal geen optie, maar dat voelde wel zo.
Ik realiseerde me dat ik mezelf moest kunnen onderhouden. Ik wilde daarom een jongen zijn, geen meisje. In de puberteit realiseerde ik me dat ik, wat ik ook zou doen, een meisje zou blijven. Dus zou ik me gedragen als een man, en dezelfde vrijheid hebben. En daar heb ik mijn hele leven voor gevochten.”
Hoe heeft feminisme uw werk beïnvloed?
“Het heeft mijn leven gevormd, en ook al het andere wat ik heb gedaan. De wijze waarop ik leef, liefheb en natuurlijk mijn manier van schrijven. Ik schrijf over vrouwen die veerkrachtig en onafhankelijk willen zijn zonder hun vrouwelijkheid en compassie te verliezen, die schoonheid onder de slechtste omstandigheden kunnen zien. Dat zijn het soort vrouwen waar ik me mee verbonden voel, net als met mannen die teder en barmhartig kunnen zijn. Tot de ‘macho man’ heb ik me nooit aangetrokken gevoeld.”
U heeft gezegd dat u geen hoge pet op heeft van oude mannen.
“Totaal niet. [lacht] En nu zit ik opgescheept met eentje van tachtig.”
U bent nog niet zo lang geleden getrouwd.
“Drie jaar geleden. Voor hem was dat belangrijk. Roger was 48 jaar gelukkig getrouwd toen zijn vrouw overleed, en hij was er kapot van. Toen hij mij op een dag op de radio hoorde, begon hij me dagelijks te schrijven. Pas vijf maanden later hebben we elkaar voor het eerst in New York ontmoet. Toen hij me naar het vliegveld bracht, vroeg hij me ten huwelijk. Ik zei: ‘Ben je gek? Ik ga nooit meer trouwen!’ Ik had het tenslotte al twee keer eerder gedaan.”
Een jaar lang reist Allendes huidige man in de weekenden naar Californië om haar te zien, tot hij besluit definitief te verhuizen. Ondertussen blijft hij vragen of ze met hem wil trouwen. Ze weigert, tot haar zoon ingrijpt. “Hij zei: ‘Mam, telkens als Roger over trouwen praat, reageer je sarcastisch. Hoe zou je dat zelf vinden? Dat is toch niet aardig.'” De beslissing wordt definitief als Rogers kleindochter de schoolbibliothecaris vraagt of ze Isabel Allende kent. “Die antwoordde dat ze mijn boeken gelezen had. Het meisje bleef even stil, tot ze zei: ‘Ze gaat naar bed met mijn opa.’ Toen zei Roger: ‘That’s it, we moeten trouwen, we zijn een slecht voorbeeld voor de kinderen.”
Voegt het huwelijk voor u iets toe?
“Nee, want ik ben bereid om er ieder moment uit te stappen. Tijdens de ceremonie zeg je ’tot de dood ons scheidt’ maar ik zeg: tot de liefde eindigt, en dan tot ziens. Ik blijf niet bij een man omdat ik een gelofte heb afgelegd.”
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
Allende zit voor haar romans veel met haar neus in het verleden. Het heden lijkt vaak somber, maar ze wijst liever op de vooruitgang. “De wereld is nooit goed geweest, maar was altijd slechter dan vandaag. Ik ben geboren tijdens de Tweede Wereldoorlog: er waren nog geen Verenigde Naties, geen Verklaring van de Rechten van de Mens en de pil was nog niet uitgevonden.
De mensheid gaat niet in een rechte lijn vooruit, maar met pieken en dalen. Dat geldt ook voor feminisme. Mensen vragen vaak: ‘Is het nu slechter?’ Dan zeg ik ja, er is nu een grote tegenbeweging, maar de situatie is veel beter dan vroeger. Jouw leven is totaal anders dan dat van je oma. Je moet dus naar de lange termijn kijken, niet alleen naar het heden. Zolang er geen kernoorlog komt waarin we elkaar volledig vernietigen, zullen we vooruit blijven gaan.”
‘De wind kent mijn naam’ van Isabel Allende is nu verkrijgbaar. Lees hier alvast het eerste hoofdstuk.
Lees alvast een fragment uit 'De wind kent mijn naam' van Isabel Allende
