Er heerst een groot tekort aan spermadonoren, maar veel wensouders zijn afhankelijk van een spermadonor om hun kinderwens te vervullen. Het UMC Utrecht hoopt met een campagne dit tekort aan te pakken en het negatieve beeld rondom spermadonoren te doorbreken.
Ook komt er per april 2025 nieuwe wetgeving rondom spermadonatie.
Volgens Anna Candido, fertiliteitsarts bij het UMC Utrecht, helpt de negatieve berichtgeving rondom spermadonoren het afgelopen jaar niet mee aan de bereidheid om te doneren. “Door het nieuws over massadonoren of behandelaren die zelf zaad hebben gebruikt, komt het in een kwaad daglicht. Dat creëert onrust, waardoor mannen zich niet geroepen voelen om donor te worden”, vertelt Candido aan LINDA.
Maar ook andere factoren spelen een rol. “Vaak is het ook onwetendheid, veel mannen weten überhaupt niet dat het een optie is en als ze dat wel weten, weten ze niet goed wat het inhoudt”, vertelt Candido. Ook is er sinds 2004 een wet ingesteld die bepaalt dat anonimiteit bij spermadonoren niet langer is toegestaan in Nederland. “Dat betekent dat er de mogelijkheid is dat een kind later meer over je wil weten, en dat is voor veel mannen toch een drempel.”
Het tekort aan spermadonoren zorgt voor een oplopende wachtlijst voor wensouders. “Wij zijn zelfs gestopt met een wachtlijst, omdat we wensouders niet zo lang wilden laten wachten, maar daarvoor was het zeker twee jaar. En dat is, ongeacht je leeftijd, heel erg lang.”
Spermabanken kunnen vraag naar donoren niet aan, wensouders trekken naar het buitenland
Het gevolg van deze lange wachttijden is dat wensouders uit wanhoop alternatieve routes kiezen. Deze routes zijn echter niet zonder risico. “We weten dat mensen via Facebook oproepen doen voor een donor. Dit betekent dat ze afspraken maken met elkaar die niet geregistreerd staan. Het is maar de vraag of de donor beschikbaar is wanneer het kind vragen heeft. Dat is niet iets wat je op goed vertrouwen doet.”
Ook de veiligheid, zoals het risico op ziektes of infecties, ligt dan in eigen handen. “Bij een donorbank zijn dat soort zaken allemaal geregeld. Daar worden gesprekken gevoerd over de medische, genetische en virologische achtergrond. Dat zijn allerlei zaken die je probeert uit te sluiten om een zo goed mogelijke donor te hebben en die risico’s te mijden.”
Candido hoopt dat de nieuwe wetgeving die per april 2025 wordt ingevoerd, zal bijdragen aan het werven van meer spermadonoren. “Waar we altijd het nut van hebben ingezien, is dat je spermadonoren registreert voordat ze een kind of zwangerschap tot stand brengen. Met deze wet wordt dat vastgelegd. Een donor mag maximaal twaalf gezinnen helpen en krijgt daarvoor moedercodes.”
Ze vervolgt: “Hierdoor verdwijnen verhalen zoals die van de massa-donor die ongecontroleerd bij verschillende klinieken doneerde. Als dit systeem er toen was geweest, hadden we gezien dat hij al moedercodes had verstrekt en was zijn sperma niet opnieuw gebruikt. Dit is precies wat de wet beoogt: betere traceerbaarheid van de donor en beschikbaarheid van gegevens voor het kind.”
Annemieke Ruggenberg brengt misstanden aan het licht in documentaireserie 'Spoorloos: Sporen van een spermabank'
Maximaal twaalf gezinnen is geen getal dat zomaar is bedacht. “Eerder gold een richtlijn van 25 kinderen per spermadonor, gebaseerd op een kansberekening om te voorkomen dat halfbroers en halfzussen elkaar tegenkomen en daar nageslacht uit ontstaat. Door nieuwe inzichten in de genetica weten we nu dat biologische afkomst een grotere rol speelt dan we dachten. Daarom is deze richtlijn nu omgezet naar maximaal twaalf gezinnen per donor, zodat broers en zussen binnen één gezin wel familie kunnen zijn, maar het aantal halfbroers en halfzussen daarbuiten beperkt blijft.”
Candido hoopt dat de wet voor meer bekendheid zorgt. Het UMC Utrecht probeert daar zelf ook aan te werken door middel van een campagne. “We hebben een nieuwe website ontwikkeld, samen met een donor. Op deze site kunnen spermadonoren zich aanmelden en direct alle informatie vinden die je daarvoor nodig hebt. Zoals of je in aanmerking komt, waarom je het zou doen, hoe het hele proces eruitziet en meer.”
Waarom je het zou doen, is een vraag die Candido ook kan beantwoorden. “Donatie is een groot goed. Je helpt mensen die een kinderwens hebben. Die wens is vaak groot, en als deze er is, maar niet vervuld kan worden door allerlei haken en ogen, doet dat echt wat met je. Het is een rouwverwerking op het moment dat het echt niet zou lukken. Door zaad te doneren, help je mensen hun kinderwens te vervullen. Dus denk erover na, want je kunt echt een verschil maken voor wensouders.”
Natalie (30) kreeg haar dochter via een donor: 'Ik miste iemand die op mij lijkt en dit ook heeft meegemaakt'
