Ongewenst urineverlies alleen boven de 65 jaar? Nee hoor, zeker niet. Incontinentie komt voor op alle leeftijden. En veel ook: 30 procent van de vrouwen krijgt ermee te maken. Toch rust er nog altijd een taboe op.
Iets wat Maxime Kummeling, uroloog bij het LUMC, eeuwig zonde vindt. Ze ziet dat vrouwen vaak jarenlang wachten om naar de arts te stappen. “Er zijn veel behandelingen mogelijk”, vertelt ze aan LINDA.
“Incontinentie is het ongewenst verliezen van je plas”, begint Kummeling. “Ik vergelijk de blaas met een ballon die zich de hele dag door met urine vult. Je nieren staan 24/7 aan om plas te produceren. Om de plas vast te kunnen houden, wordt het tuutje dichtgehouden, anders lekt het eruit”, legt ze uit.
Er zijn twee verschillende vormen van incontinentie: aandrangincontinentie en inspanningsincontinentie, ook wel stressincontinentie genoemd. “Mensen met aandrangincontinentie kunnen de neiging om te moeten plassen niet tegenhouden. Het lijf heeft een reflexmechanisme zodra het seintje wordt gegeven om te moeten plassen. Met aandrangincontinentie kun je de blaas niet stoppen. Dit komt veel voor, ook bij mannen.”
'30 procent van de vrouwen heeft last van urineverlies' - Wat doe je eraan?
Stressincontinentie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. “De grootste oorzaak bij vrouwen is bevallen. Als er druk op de buik komt, gaat het tuutje van de ballon openstaan. Zonder dat je de aandrang voelt om te plassen, loopt het er al uit. Met name bij sporten, springen, hoezen of niesten hebben vrouwen er last van. Weinig moeders staan op feestjes op de trampoline, for a reason.”
Bij mannen kan stressincontinentie voorkomen na behandeling van prostaatkanker. Dat mannen urineverlies kunnen ervaren, is breder bekend dan dat vrouwen het kunnen krijgen. “Daar is meer aandacht voor in de pers en zorgverleners zijn hier ook alerter op. Bij mannen wordt er na een operatie vaak actief naar gevraagd, bij vrouwen komt het eerder neer op eigen initiatief.”
“Vrouwen horen nog regelmatig dat het iets is waar ze mee moeten leren leven. Maar dat is niet zo. Het zou een mooie taak zijn aan andere zorgverleners om aan te kaarten dat de kans groot is dat het na de bevalling misschien tijdelijk druppelt. Dan houd je het gesprek open en durven vrouwen ook open te zijn.”
Waar veel gedacht wordt dat vooral ouderen kampen met incontinentie, is het bij (jonge) kinderen ook een bekend probleem. “Ik zie vrij regelmatig kinderen voorbijkomen. Meestal gaat het om aandrangincontinentie, maar ook stressincontinentie komt voor, als kinderen bijvoorbeeld hun plas niet kunnen inhouden door het lachen. Ook daar is het taboe net zo hard, maar een tiener durft het uiteindelijk wel aan hun moeder of vader te vertellen. Dan worden ze op sleeptouw genomen naar de huisarts. Het is dus iets van alle leeftijden, maar met de leeftijd neemt het toe”, vertelt Kummeling.
“Het grootste risico komt door zwangerschap en bevalling, maar het is ook maar net hoe je DNA-pakket is. Als je stevig steunweefsel hebt, ben je beter af dan de ander. Ben je iemand die makkelijk een vaginale verzakking krijgt, is de kans ook groter op incontinentie. Gewicht speelt een rol, maar het kan van alles zijn.”
Eliána (20) is incontinent: 'Moest soms zes keer per dag m’n luier verschonen'
In de spreekkamer ziet Kummeling dat de meeste vrouwen lang wachten voor ze naar de huisarts stappen. “Na een geslaagde behandeling horen we vaak: ‘Dat had ik tien jaar eerder moeten doen’. Dat vinden we heel erg zonde.” Ook horen vrouwen vaak van zorgverleners ‘dat het erbij hoort’. “Dat is niet zo, het is niet iets wat er beslist bij hoort. Tegelijkertijd kunnen we het niet altijd helemaal oplossen, maar we kunnen het wel verbeteren. Vrouwen moeten er niet mee rond blijven lopen, maar echt naar de huisarts gaan.”
De uroloog hoort verhalen dat vrouwen heel weinig (water) drinken om te voorkomen dat de blaas leegloopt. Dat helpt niet, benadrukt Kummeling. “Weinig drinken kan het slechter maken, want je krijgt geconcentreerde urine. Dat prikkelt het slijmvlies van de blaas nog meer dan normaal samengestelde urine. Je raakt al een halve liter vocht kwijt door in- en uitademen. Als je dan ook nog weinig drinkt, kun je een verstopping en hoofdpijn krijgen. Vrouwen gaan ook de hele dag door naar de wc om te voorkomen dat er urineverlies is. Maar met een lekkend kraantje heeft dat weinig zin.”
Incontinentie kan je leven enorm beïnvloeden. “Is het ernstig gesteld, dan hoeven ze maar op te staan uit hun stoel en het loopt al langs hun benen. Sommige vrouwen verliezen een halve liter tot een liter urine per dag. Na de behandeling beseffen ze dat hun hele leven draaide om bang zijn dat een ander het ziet of ruikt. Mensen richten hun hele leven erop in en kunnen zelfs in een sociaal isolement raken. Dat is heel naar.”
Kummeling vertelt wat vrouwen met incontinentie kunnen doen. “Heb je last van stressincontinentie, zoek dan online naar bekkenbodemspieroefeningen. Het staat vrouwen vrij om dit zelf te proberen. Met die oefeningen kan je tijdens de zwangerschap of na de bevalling beginnen. Niet alle vrouwen hoeven naar de huisarts, de oefeningen kunnen het al verhelpen.”
“Als het toch onvoldoende werkt en je ervaart er hinder van, maak dan alsnog die stap naar de bekkenfysiotherapeut. Het kan ook zo zijn dat je juist te sterk gespannen bekkenspieren hebt, dan wordt het met die oefeningen juist erger. De bekkenfysiotherapeut kan je helpen met de juiste oefeningen.”
Ashley Graham over incontinentie na bevalling: 'Niemand praat erover'
Lossen de klachten niet op met de bekkenbodemspieroefeningen, dan zijn meerdere behandelingen mogelijk. De meest uitgevoerde behandeling is het plaatsen van een zogeheten ‘bandje’. “Met kunststof of eigen materiaal van het peesblad uit de buikspier plaatsen we een ondersteunend bandje onder de plasbuis. De plasbuis drukt zich tegen het bandje dicht wanneer er druk ontstaat. Bij 90 procent van de vrouwen heeft dit een goed resultaat.”
Als het niet werkt of je ziet dat de plasbuis niet naar beneden veert, dan zit het probleem bij de kringspier, legt Kummeling uit. “Dan kan er behandeld worden met bulkinjecties, die bestaan uit materiaal uit de fillerindustrie of uit een niet-oplosbare gel. Dit wordt rond de plasbuis ingespoten. Van buitenaf drukt het tegen de plasbuis ter ondersteuning. Bij aandrangincontinentie kan botox worden gespoten in de blaaswand. Dan verlamt de blaas ten dele en kan het niet meteen samenknijpen bij het aandrangseintje. 80 procent van de vrouwen is daar goed mee geholpen. Zenuwstimulatie of medicijnen kunnen ook helpen.”
Sinds kort is het ook mogelijk om een kringspierprothese te krijgen. “In het buitenland gebeurt dit al veel langer. Pas in twee centra in Nederland voeren we deze operatie uit. Wat betreft de behandeling van ernstige stressincontinentie loopt Nederland echt achter. Onbekend maakt onbemind, denk ik. Niet iedereen weet wat het is.”
De prothese is een grotere ingreep dan het plaatsen van een bandje. “Eerst proberen we het bandje. De kringspierprothese willen we aanbrengen wanneer de vrouw ondanks eerdere behandeling klachten van incontinentie blijft houden. Bij jongere vrouwen zal er eerst naar een ander alternatief worden gekeken, om te voorkomen dat ze vaker de kringspierprothese moeten laten plaatsen. Gemiddeld is het elke tien of vijftien jaar nodig een onderdeel of het hele systeem te vervangen. Daar willen we bijvoorbeeld bij een vrouw van 40 jaar zo laat mogelijk mee beginnen.”
“De ingreep is succesvol. Het heeft tussen de 60 en 100 procent kans dat het beter wordt, dus het is een belangrijke mogelijkheid. Ik hoop dat we over vijf jaar niet meer met slechts twee centra zijn, maar dat het op meer plekken in Nederland mogelijk is en dat vooral iedereen die ervoor in aanmerking komt hierover ingelicht wordt.”
Kummelings werk geeft veel voldoening. “Ik vind het heel dankbaar om iets te doen voor deze functionele klachten. Je kunt ze niet altijd genezen, maar je kunt wel de kwaliteit van leven verbeteren. Bij iedere stap kunnen ze last hebben. Wij kunnen daarbij helpen. Dat is heel mooi.”
De uroloog hoopt dat het taboe verdwijnt. “Ik hoop dat meer mensen het durven te bespreken. Voor vrouwen die er last van hebben: bespreek het alsjeblieft met de huisarts en/of een specialist. Ook aan gynaecologen, verloskundigen en huisartsen: vraag er actief naar, zoals er bij mannen actief gevraagd wordt na een prostaatoperatie of ze last hebben van urineverlies. Praat erover en leg uit wat ze eraan kunnen doen. Als mensen al weten dat er van alles mogelijk is, zullen ze er zelf sneller iets aan doen en het durven te bespreken. Dat gun ik ze zo.”
Stephanie (31) was incontinent: 'Bekkenfysiotherapie heeft me enorm geholpen'
