Voor de een is borstvoeding een prachtige ervaring, voor de ander iets wat flink tegenvalt – bijvoorbeeld door ontstekingen of andere complicaties. Als vrouwen écht niet meer weten wat ze hiermee aan moeten, komen ze uit bij Patricia.
Patricia Knook – de Geus (46) is klinisch lactatiekundige bij het Amsterdam UMC en runt een praktijk voor vrouwen die kampen met ernstige problemen rond borstvoeding.
Met ‘gewone’ stuwingsproblemen of een beginnende borstontsteking kun je vaak terecht bij een huisarts, verloskundige of de kraamzorg. Maar als deze problemen aanhouden, erger worden of blijven terugkomen, lijkt de oplossing niet altijd voor de hand te liggen. “Ik krijg cliënten doorverwezen via ziekenhuizen en praktijken uit het hele land, omdat de eerstelijnszorg zich niet altijd raad weet met borstvoedingsproblemen”, vertelt Knook. “Vrouwen met ernstige complicaties vallen nu tussen wal en schip. Dat leidt tot onnodig veel pijn en frustratie.”
Sommige van haar cliënten zijn de wanhoop nabij. Het gaat om vrouwen die zoveel pijn of ongemak ervaren dat ze niet alleen hun baby niet goed kunnen voeden, maar ook moeite hebben met hen vasthouden of verzorgen. “Bij een intake begint eigenlijk iedereen wel te huilen”, aldus Knook. “Ze denken dat niemand hen nog kan helpen, ik zie veel lamgeslagenheid en verdriet. Veel van hen willen op zo’n punt graag stoppen met borstvoeding, maar hebben het idee dat dit niet kan als ze nog met complicaties zitten. Dat is helemaal niet zo. Ik help juist veel vrouwen met stoppen, maar daar heb je dus wél begeleiding bij nodig.”
Bij zo’n proces komen veel gevoelens van teleurstelling kijken, aldus de lactatiekundige. Over hun eigen ervaring, omdat deze vrouwen zich het borstvoeding geven heel anders hadden voorgesteld, maar ook over het zorgsysteem. Knook: “Ze horen allerlei adviezen door elkaar heen, maar weten niet op wie ze nou moeten vertrouwen. En ondertussen vinden ze door al die ruis niets wat écht helpt. Daar word je natuurlijk moedeloos van, als het allemaal niet lukt.”
Hoe borstvoeding in het openbaar (onterecht) iets 'onfatsoenlijks' werd
Volgens Knook wordt er nog te veel gekeken naar symptoombestrijding in plaats van het aanpakken van het probleem. Ze noemt een voorbeeld dat ze vaak tegenkomt in de praktijk: een moeder met borstontsteking komt er niet uit met hulp van haar kraamverzorgende of verloskundige en gaat naar de huisarts. Die schrijft antibiotica voor om de ontstekingsreactie tegen te gaan. “Daardoor voelt de vrouw zich beter, en dat is natuurlijk super, maar het probleem is daarmee niet opgelost”, pleit Knook.
“Soms verdwijnt de ontsteking niet volledig en komt deze terug, of groeit het zelfs uit tot een abces. En dan gaat er vaak aardig wat tijd overheen voor iemand dan weer aan de bel trekt en behandeld wordt. Als drainage van zo’n abces in combinatie met antibiotica dan niet voldoende werken, houdt het daarna qua opties ook vaak wel op.” En dát wil Knook tegengaan. Mensen komen van heinde en verre naar haar praktijk voor advies, maar er zit een grens aan het aantal vrouwen dat ze kan helpen. Ze pleit daarom voor het oprichten van een expertisecentrum waar vrouwen met borstvoedingsproblemen terecht kunnen.
“Dan hebben we het dus niet over ‘hoe leg ik mijn baby goed aan’, maar over ernstigere complicaties. En die worden nog te vaak onderschat of niet serieus genomen. Als ik het bijvoorbeeld heb over stuwing, denken mensen te weten hoe dat eruitziet, bijvoorbeeld omdat ze het zelf ooit hebben gehad. Maar bij de cliënten die ik elke week zie, gaat het écht om veel heftigere gevallen.”
Een cliënte met stuwingsproblemen, voor en na behandeling:
Idealiter zou je bij zo’n expertisecentrum binnen één dag een behandelplan moeten krijgen. Knook ziet het als volgt voor zich: je komt binnen, krijgt een echo om het probleem in kaart te brengen, het team kijkt wat de geschikte aanpak is en schrijft, indien nodig, via de arts antibiotica voor. Je weet dan dus veel sneller dan gemiddeld waar je aan toe bent. “Ik zou graag de ruis weg willen halen door alles in één plek samen te brengen. Van echograaf tot arts, klinisch lactatiekundige en chirurg.”
In zo’n centrum wil Knook het ook mogelijk maken om onder begeleiding te stoppen met borstvoeding, soms met behulp van medicatie, en ernstige tepelkloven behandelen met een zogenoemde soft laser. Maar de grootste focus zal liggen op deep osscillation therapie, waarbij gebruik gemaakt wordt van een apparaat dat diepe trillingen veroorzaakt in weefsel. Fysiotherapeuten gebruiken dit al jaren voor bijvoorbeeld spieren van sporters, maar ook voor borstweefsel kan het effectief zijn.
“Wat het vooral doet is het extra vocht afvoeren via je lymfatische stelsel en de doorbloeding van weefsel verhogen, waardoor je lichaam zelf sneller de problemen oplost”, aldus Knook. “Er zijn ook andere lactatiekundigen die deze techniek toepassen, maar wat mij betreft kunnen we dit veel vaker gebruiken: het neemt de oorzaak van het probleem weg. Daarnaast is het een pijnloze aanpak, het zorgt meteen voor verlichting van de klachten. Vaak is één sessie al voldoende.”
De regie moet vooral bij de vrouw zélf liggen, vindt Knook. Wil zij blijven borstvoeden en op zoek naar een oplossing voor de complicaties? Prima. Is het niet zoals verwacht en wil ze stoppen met borstvoeding? Net zo prima. “Wat geldt is wat de moeder wil.”
Het is verstandig om goed op te letten wie je benadert voor advies. “Als iemand zichzelf ‘lactatiedeskundige’ noemt, betekent dat vaak alleen maar dat ze zélf gevoed hebben – daar zit geen opleiding aan vast. Mijn tip is om te zoeken naar de toevoegingen IBCLC en NLG.” Verder adviseert Knook om – áls je voornemens bent om borstvoeding te geven – tijdens de zwangerschap al naar een informatieavond te gaan. “Voorbereiding is het halve werk. En onthoud dat je dit op heel veel verschillende manieren kunt doen, het is voor iedere vrouw anders.”
Voor zorg van een lactatiekundige als Knook moet je op dit moment betalen: het kan deels vergoed worden, maar alleen als je aanvullend verzekerd bent. “Ook op dat vlak zou het ideaal zijn als er een expertisecentrum komt, in plaats van allemaal losse praktijken”, zegt ze. “Dan kun je dit type zorg aanbieden via het ziekenhuis, verzekerd en wel. Geld zou geen drempel moeten zijn als je last hebt van dit type complicaties. Ik blijf mijn best doen om zo’n centrum van de grond te krijgen, maar het is helaas nog niet gelukt. Ik vind het een gebrek in ons zorgaanbod: vrouwen hebben dit nodig.”
Sara bleef uit faalangst borstvoeding geven, tot abces aan toe: 'Wilde het niet verkeerd doen'
