Orgaandonatie is misschien iets waar je liever niet mee bezig bent, maar het is wel ontzettend belangrijk. Mensen hebben vaak nog veel vragen, zo merkt Karin Beer, orgaandonatiecoördinator in het Leids Universitair Medische Centrum (LUMC).
Een van die vragen is bijvoorbeeld: ‘Ben ik geschikt als orgaandonor als ik jaren heb gerookt?’
Het is De Week van het Donorgesprek en de campagne – met dit jaar de titel Weet hoe het zit – staat geheel in het teken van vragen en antwoorden. Omdat orgaandonatie met de dood te maken heeft, houden veel mensen zich hier waarschijnlijk liever niet mee bezig.
Wat niet iedereen weet, is dat maar een kleine groep mensen daadwerkelijk in aanmerking komt voor orgaandonatie. Net als dat er een verschil is tussen orgaandonatie en weefseldonatie. Bij orgaandonatie gaat het om het hart, de nieren, lever, longen, alvleesklier en de darmen. Bij weefseldonatie zijn de huid, botweefsel, oogweefsel, hartkleppen, bloedvaten en zenuwweefsel vooral geschikt. Zo staat uitgelegd op de site van de Rijksoverheid.
Karin Beer zorgt er als orgaandonatiecoördinator voor dat een donatie goed verloopt, en begeleidt het gehele proces. Ze kan dan ook antwoord geven op belangrijke vragen over orgaandonatie.
In de huidige donorwet staat dat alle inwoners van Nederland van 18 jaar of ouder in het Donorregister staan. Als je zelf geen keuze doorgeeft sta je erin met ‘geen bezwaar tegen orgaandonatie’. Inmiddels heeft zo’n kleine 5 miljoen Nederlanders aangegeven beschikbaar te willen zijn als donor.
De grote vraag is, is iedereen geschikt als orgaandonor? Volgens Beer zijn veel mensen geschikt als orgaandonor. Daarover zegt ze: “Een orgaandonatie kan alleen als iemand op de Intensive Care in het ziekenhuis komt te overlijden en aan de beademing ligt. Wanneer de behandeling gestaakt is, moeten we het functioneren van de organen kunnen beoordelen. Alleen op de intensive care kunnen al deze onderzoeken plaatsvinden, daarom moeten potentiële donoren daar liggen.”
Ouders overleden Tom (14) kozen voor orgaandonatie: 'Anders was het voor niks'
Als duidelijk is dat verdere behandeling geen zin heeft én het zeker is dat de patiënt komt te overlijden, worden Beer en haar collega’s ingeschakeld. “We spreken met de familie en voeren onderzoeken uit om te bepalen of de organen geschikt zijn, waarna we een dossier opsturen naar Eurotransplant, die anoniem de ontvangers selecteert.” Zodra dat geregeld is, wordt de operatie door gespecialiseerde chirurgen gepland en uitgevoerd.
Als iemand op een verpleegafdeling of na een ongeval overlijdt komt diegene niet in aanmerking voor orgaandonatie. “Dit komt doordat organen zonder bloed en zuurstof snel afsterven en daardoor niet onderzocht kunnen worden. Zij kunnen nog wel in aanmerking komen voor weefseldonatie.”
Er zijn nog verschillende andere belangrijke vragen rondom donatie, zoals: spelen tatoeages of chronische ziekten een rol? Volgens Beer kunnen mensen met een chronische ziekte nog steeds geschikt zijn als donor. “Het hangt af van de ziekte die iemand heeft gehad. Bij een chronische nierziekte zijn bijvoorbeeld de nieren niet geschikt, maar organen zoals de lever, longen en het hart kunnen vaak nog wel gedoneerd worden.”
Ook tatoeages vormen bijna nooit een probleem voor orgaan- of weefseldonatie. “Alleen als een tatoeage heel recent is gezet, controleren we op eventuele infecties”, legt Beer uit. En bewerkte huid, dus de huid met de tatoeage zelf, wordt niet gebruikt voor donatie. Leeftijd is eveneens geen harde belemmering: “Er zijn geen vaste leeftijdsgrenzen. We beoordelen altijd de medische geschiedenis en de functie van de organen. Sommige organen kunnen op basis van leeftijd minder geschikt zijn, maar dat wordt per geval bekeken.”
Volgens Beer is een voorbeeld van zo’n orgaan de darm. Meestal wordt die tot een leeftijd van 50 jaar gedoneerd. “Darmen zijn erg gevoelig en gaan snel achteruit na het overlijden van de donor.” Andere organen, zoals het hart, functioneren vaak minder goed naarmate iemand ouder wordt. Hierdoor is hartdonatie op hoge leeftijd ook niet altijd mogelijk.
Overleden vrouw ambassadeur Libanon redt twee levens met orgaandonatie
Er zijn ook mensen die als donor geregistreerd zijn en roken. Volgens Beer is dat niet altijd een probleem: “Het hangt af van hoeveel iemand gerookt heeft. We berekenen dit in pack years: als iemand een jaar lang elke dag een pakje rookt, is dat 1 pack year.
Tot ongeveer 25 à 30 pack years wordt nog als acceptabel beschouwd, maar we kijken ook naar andere longziekten. Een 30-jarige die sinds zijn 15e een pakje per dag rookt, kan nog geschikte longen hebben. Bij iemand van 70 die al 55 jaar rookt, zijn de longen meestal niet meer geschikt.”
De vraag, of mensen die als donor geregistreerd zijn, benadeeld worden in hun behandeling, wordt Beer en haar collega’s regelmatig gesteld. “Dat klopt absoluut niet.” Beer legt uit dat in het Donorregister iedereen aan kan geven of ze donor willen zijn en wat ze willen doneren. “Artsen krijgen pas inzage in het Donorregister, als de behandeling als medisch zinloos wordt beschouwd, en er dus gestopt gaat worden met behandelen”, zegt de orgaandonatiecoördinator.
Tot slot benadrukt Beer dat het belangrijk is dat mensen thuis bespreken wat ze willen: “Als iemand op de ic komt te overlijden, is dat al een verdrietige tijd voor de nabestaanden, en het is dan fijn te weten wat hun naaste gewild zou heeft.”
Mats (19) redde na z'n overlijden vijf levens door orgaandonatie: 'Van mij mogen ze alles hebben'
