Een kind zorgt voor een ander leven én een ander brein. ‘Moederen’ transformeert de wijze waarop onze hersenen werken, schrijft de Amerikaanse journalist Chelsea Conaboy op basis van nieuw onderzoek.
En dat geldt niet alleen voor degene die het kind gebaard heeft. Ook het brein van vaders en adoptieouders verandert, vertelt Conaboy aan LINDA.
Een roodborstje dat onvermoeibaar takjes schikt om het perfecte nestje te creëren, en later volledig onbaatzuchtig de opengesperde bekjes van haar jongen vult. Ze weet precies, aangeboren én automatisch, wat ze moet doen. Of dat is het verhaal dat ons al generaties lang over moederschap wordt verteld, schrijft Conaboy in haar boek Ouderschap. ‘We zijn de toegewijde moedervogel […] en worden geleid door een moederinstinct dat door de eeuwen heen is geperfectioneerd tot iets betrouwbaars en onfeilbaars.’
Voor de geboorte van haar eerste kind schrijft de onderzoeksjournalist al jaren over gezondheidszorg. Ze weet dus al dat er geen wetenschappelijke basis voor moederinstinct is. “Toch zat dat idee verankerd in mijn eigen verwachtingen van het moederschap. Ik droeg het verhaal dat mijn biologie mij door die zware eerste weken en maanden na de geboorte heen zou helpen, nog bij me. Ik had het idee dat alles wat ik nodig had al in me zat.”
Maar na de geboorte van haar zoon voelt Conaboy zich vooral overweldigd door bezorgdheid. “Hij was vrij klein, en ik was bezorgd over zijn groei en of ik wel capabel genoeg was om voor hem te zorgen. Eigenlijk maakte ik me vooral druk over die bezorgdheid zelf. Nam dat de plaats in van alles wat ik eigenlijk zou moeten voelen: een allesomvattend gevoel van warmte, het absoluut zeker weten wat ik moest doen? Ik was bang dat er iets in mij gebroken was, dat er iets ontbrak. Het was alsof ik mijn zoon nu al in de steek had gelaten.”
'Tijdens je zwangerschap struikel je over cursussen, maar waar is het vangnet ná de bevalling?'
Als Conaboy andere ouders over dat zware begin spreekt, gaat het vooral over slaapgebrek. Ze sluit zich aan bij een praatgroep voor borstvoedende moeders, waar zo’n dertig vrouwen samenkomen. “Ik keek om me heen, en vroeg me af: waarom praat niemand hierover? Voelen ze dan niet wat ik voel? We hadden het over slapen en borstvoeding, maar we konden het niet hebben over de psychische stress die we ondertussen óók ervaarden.”
Om haar eigen ervaring beter te begrijpen, duikt Conaboy het hersenonderzoek naar (jonge) ouders in. Uit de nieuwste inzichten blijkt dat de zorg voor kinderen het brein verandert: ouderschap is geen aangeboren instinct dat na de geboorte automatisch ingeschakeld wordt. “Bij moeders komt dat ten eerste door alle hormonen die tijdens de zwangerschap, de bevalling en borstvoeding vrijkomen. Onderzoekers denken dat deze hormonen het brein voorbereiden om signalen van onze baby op te vangen.”
Chelsea Conaboy. Foto: Yoon S. Byun.
![moederen, Conaboy, Chelsea credit Yoon S. Byun - web[11]](https://www.linda.nl/lindanl-assets/uploads/2023/01/05115215/Conaboy-Chelsea-credit-Yoon-S.-Byun-web11-600x900.jpg)
Maar ouderlijke gevoelens ontstaan vervolgens vooral door het contact met je kind. Als een baby onze aandacht trekt, reageert ons brein door nieuwe verbindingen te leggen. Ze kunnen je nog niet vertellen wat ze bedoelen, dus je moet hun geluidjes en uitdrukkingen leren lezen. Tijdens dat proces vindt er een verschuiving plaats in de hersengebieden die bepalen hoe we reageren op anderen, hun behoeften inschatten en met onze eigen emoties omgaan. “Hoe vaker we dit doen, des te beter we hierin worden. Dat lijkt te gelden voor alle ouders: dus ook voor vaders, adoptieouders en anderen. Ook zij ervaren hormonale verschuivingen als zij echt betrokken zijn.”
Verloskundige Sylvia kan vak niet meer uitoefenen door eigen bevalling: 'Dacht dat die ontzettende pijn erbij hoorde'
Wie meer zorgt, wordt dus ook zorgzamer. “Bevallen is een heel bijzonder proces, dus dat blijft natuurlijk ook krachtig. Maar het is niet de enige manier om een zorgzaam, ouderlijk brein te ontwikkelen dat zich kan aanpassen.”
Denken we aan het moederbrein, dan denken we al snel aan een uitgeputte vrouw die alles vergeet. Net als de puberteit én de menopauze zorgt een zwangerschap voor een enorme opschudding van het brein. Door alle hormonale verschuivingen zijn nieuwe moeders onder andere gevoeliger voor mentale problemen. “Het is een krachtige verandering die ervoor zorgt dat we goede ouders zijn, maar er horen ook nieuwe kwetsbaarheden bij.”
Of andere ouders óók kwetsbaarder worden, is nauwelijks onderzocht. Conaboy: “Uit onderzoek blijkt dat tien procent van de vaders kampen met symptomen van depressie in de eerste periode na de geboorte. Veel van de vergeetachtigheid die moeders ervaren, zou ook gelinkt kunnen zijn aan slapeloosheid en depressie. Sommige onderzoekers zien die eerste periode na de geboorte als een window of opportunity om de fysieke en mentale gezondheid op de lange termijn aan te pakken: van moeders én vaders.”
Ondanks de moeilijkheden, lijkt het ouderlijk brein met de jaren sterker te worden. Zo hebben onderzoekers in het Verenigd Koninkrijk en Australië databanken gebruikt om de hersenen van ouders en niet-ouders van vijftig jaar en ouder te vergelijken. “Ze ontdekten dat het brein van de ouders ‘jonger’ is. Eigenlijk wel logisch, omdat zij met allerlei cognitieve uitdagingen te maken krijgen. Het ouderschap is een soort training voor je brein.”
Genderongelijkheid in de gezondheidszorg: ‘Ik had de pech dat ik geen man ben’
In een essay voor The New York Times beschrijft Conaboy waarom mythes rondom ‘natuurlijk’ en aangeboren moederinstinct zo hardnekkig zijn. Ze wijst op de ‘lange rij’ aan mannelijke experts die ons dit verhaal vertelden, en op de religieuze ideeën over wat een vrouw en moeder behoort te zijn. Rond 1900 werden deze in wetenschappelijke theorieën gegoten. “Deze werden door de jaren heen nog weleens aangepast, maar het basisidee bleef overeind. Het moederinstinct is aangeboren, automatisch en vrouwelijk.”
Dat deze ideeën nog steeds zo diep in onze cultuur zitten, vindt Conaboy niet gek. “Het voelt ook een beetje als de waarheid, omdat je ziet hoe ouderschap mensen verandert. En we maken ook enorme neurobiologische veranderingen door om ons aan te passen aan die nieuwe rol. Maar dat proces verloopt anders dan ons verteld is. Die veranderingen gaan niet automatisch, ze zijn niet aangeboren, en ze veroorzaken onrust in onze hersenen en lichamen.”
De Amerikaanse psycholoog Leta Stetter Hollingworth noemde moederinstinct in 1916 al “een goedkoop middel” om vrouwen te overtuigen meer kinderen te nemen, vertelt Conaboy. “Ze schreef dat ze dezelfde argumenten gebruikten als wanneer ze soldaten wilden overtuigen om ten strijde te trekken. Ze verheerlijkten het moederschap en verzwegen alles wat er zo moeilijk aan is. Ik denk dat dit nog steeds gebeurt. Want als we er wél over zouden praten, betekent dit dat we hier in de Verenigde Staten meer geld zouden moeten steken in het steunen van jonge gezinnen.”
Je brein verandert tijdens de overgang (en dit is wat dat betekent)
We praten volgens Conaboy nog vaak niet over de moeilijke kant, omdat we vrouwen niet willen afschrikken. “Ik was nog steeds bang, ook al wist ik niet wat er met me zou gebeuren. Ik denk dat ouders verdienen te weten wat er in hun lichaam en brein gaat gebeuren, voordat het in crisis-modus is.”
Ze hoopt dat deze inzichten kunnen helpen om het beleid wat betreft postnatale zorg, verlof en kinderopvang te veranderen. En dat we vaders niet langer als de secundaire ouders zien. “Vaders zijn nu meer betrokken bij de zorg van kinderen dan in vorige generaties. Ik hoop dat ze zullen ervaren wat het is om echt onderdeel te zijn van het leven van je kinderen, en dat dit op de lange termijn echt iets aan hun eigen leven toevoegt. En dat we daardoor een eerlijker gesprek krijgen over wat het vaderschap kan zijn.”
‘Ouderschap. Hoe moederen je brein verandert’ van Chelsea Conaboy (Ambo|Anthos) is nu verkrijgbaar.
