Families met een verhoogd risico op borstkanker kunnen zich laten testen op een erfelijke fout in de genen. Vinden ze niets? Dan houdt de zoektocht op. Terwijl een deel van deze vrouwen wel degelijk baat zou hebben bij regelmatiger onderzoek.
Marjanka Schmidt is hoogleraar genetische epidemiologie van (borst)kanker en werkzaam voor het Nederlands Kanker Instituut en Universiteit Leiden. Ze onderzoekt hoe dit screeningsproces voor jonge vrouwen verbeterd kan worden.
First things first: Schmidt benadrukt dat ze niet pleit voor het screenen van álle vrouwen onder de vijftig. Wat haar wel belangrijk lijkt, is het ontwikkelen van een beter risicoprofiel, zodat vrouwen met een verhoogde kans op borstkanker de nodige extra aandacht kunnen krijgen. Al vóór hun vijftigste dus, als het bevolkingsonderzoek begint.
“De kans op borstkanker is in die leeftijdsgroep echt veel kleiner, van elke vier tot vijf gevallen is er één jonger dan vijftig”, vertelt Schmidt. “Met zo’n risicoprofiel zou je dus óók heel veel vrouwen direct kunnen geruststellen, wat waardevol is. Tegelijkertijd pik je de groep met een verhoogd risico er meteen uit.”
Zo’n risicoprofiel kun je zien als een soort puzzel die in elkaar gelegd moet worden. Artsen kijken niet alleen naar veranderingen in het DNA, maar ook naar een reeks andere factoren. “Ik vergelijk het altijd maar met groente”, lacht de hoogleraar. “Eén zo’n factor heeft het gewicht van een erwtje, je kunt je voorstellen dat één erwt niet meteen voor een verhoogd risico zorgt. Maar als je een zak erwten bij elkaar hebt, zit je aan het gewicht van een groene kool: dan kan het waardevol zijn om beter op te gaan letten.”
Dit filmpje legt duidelijk uit hoe je je borsten checkt op borstkanker
Wat zijn nou de factoren waarop gelet wordt voor zo’n nieuw risicoprofiel? Niet alleen zwaarwegende genmutaties zoals die in de BRCA1 en 2 of PALB2 genen tellen mee, maar ook je hormonale geschiedenis: heb je de pil gebruikt, hoe oud was je tijdens een eventuele eerste zwangerschap, en heb je toen borstvoeding gegeven? Daarnaast kijkt men naar leefstijlfactoren, zoals gewicht, alcoholgebruik en beweging. Als artsen bij iemand in elke categorie een aantal ‘erwtjes’ vinden, kan dat in de toekomst dus reden zijn om een extra screening in te plannen.
“Het risicoprofiel is echt bedoeld om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen, zodat we betere voorspellingen kunnen maken voor jonge vrouwen die buiten het bevolkingsonderzoek vallen”, licht Schmidt toe. “Ons doel is dat zo’n profiel echt onderdeel wordt van de medische richtlijn: dat artsen hier dus standaard gebruik van gaan maken. Maar eerst moet dit profiel goed werken voor élke vrouw: het onderzoek richt zich tot nu toe vooral op mensen van West-Europese afkomst. We willen dat verbeteren, terwijl we ook al ervaring gaan opdoen met nieuwe profielen in de (klinische) praktijk. Ik hoop dat we binnen vijf jaar klaar zijn.”
“We gaan allemaal een keer per (half)jaar naar de tandarts voor controle, maar dit laten we links liggen”, vervolgt de hoogleraar. “Natuurlijk zijn er mensen die helemaal niet zitten te wachten op meer tests of medicalisering, en dat is helemaal prima. Je hebt altijd vrije keuze. Maar ik denk wel dat het belangrijk is om deze optie bespreekbaar te maken, zónder mensen onnodig bang te maken. Zeker voor jonge vrouwen die al borstkanker in de familie hebben.”
Schmidt: “Ik wil vooral beter gaan begrijpen welke jonge vrouwen borstkanker krijgen en waaróm, zodat we dit beter leren voorspellen. Dan kunnen we de vrouwen om wie het gaat hulp aanbieden – als ze daar open voor staan – en de vrouwen zonder verhoogd risico geruststellen: ‘Kom op je vijftigste maar terug’. We proberen kanker steeds iets beter te begrijpen, zodat we het in de praktijk gerichter kunnen aanpakken. Ik denk dat dit nieuwe risicoprofiel daar een belangrijke rol in kan spelen.”
Het is oktober, de maand waarin Pink Ribbon extra aandacht vraagt voor borstkanker en geld ophaalt voor meer wetenschappelijk onderzoek. Wil je thuis een zelfcheck van je borsten doen? Hier lees je hoe je dat aanpakt.
Merel heeft uitgezaaide borstkanker: ‘Mijn jongste dropt het overal: mama gaat dood’
