Veel vrouwen in Nederland worstelen met de symptomen van de overgang, zoals opvliegers en stemmingswisselingen. Dat ziet ook gynaecoloog Manon Kerkhof van Curilion (expertisecentrum voor vrouwenzorg) in Haarlem. Zij biedt een oplossing: hormoontherapie.
Aan LINDA. legt ze uit hoe deze behandeling werkt, wie er baat bij heeft en waar je op moet letten voor een soepelere overgang.
De menopauze, ook wel “de omgekeerde puberteit” genoemd door gynaecoloog Manon Kerkhof, brengt vaak vervelende klachten met zich mee: somberheid, opvliegers, nachtzweten, stemmingswisselingen, slaapproblemen, droge huid, vaginale droogheid en botontkalking.
Soms zijn deze klachten zo ernstig dat het dagelijks leven van een vrouw erdoor wordt belemmerd. Voor hen is er een effectieve oplossing: hormoontherapie. Bij deze therapie wordt een kleine hoeveelheid hormonen toegediend om de klachten te verminderen. Om een beeld te schetsen: een hele strip hormonen voor hormoontherapie bevat evenveel als één pil van een anticonceptiepil per dag. Deze kleine hoeveelheid kán een groot verschil maken.
De gynaecoloog legt uit: “Tijdens de overgang, die gemiddeld zo’n zeven jaar duurt, daalt de aanmaak van geslachtshormonen. Je verliest langzaam oestrogeen en progesteron. Hormonale therapie vult dit tekort aan en vermindert de klachten.” In het DNA is vastgelegd wanneer de laatste menstruatie plaatsvindt en je eierstokken geen geslachtshormonen meer maken. Hormonale therapie is dan ook geen anti-verouderingsmiddel: “Het zorgt er alleen voor dat je de overgang, van vruchtbaar naar onvruchtbaar, comfortabeler doorloopt.”
Niet elke vrouw krijgt zomaar hormoontherapie en dat is ook niet nodig, gaat Kerkhof verder. “Het is bedoeld voor vrouwen met zulke hevige klachten dat ze niet normaal kunnen functioneren en leefstijlaanpassingen niet voldoende helpen.”
'Het rare is: ik wéét dus niet of ik nu wel of niet in de overgang zit. Ik heb wel wat klachten, maar heeft niet iedereen die?'
Als een vrouw voor hormoontherapie tegenover Kerkhof in haar spreekkamer belandt, wordt er eerst gekeken naar de leefstijl. Een gezonde leefstijl kan vaak al veel klachten verlichten. “Belangrijke aanpassingen zijn goede slaaphygiëne, zoals vaste bed- en opstatijden, gezonde voeding met minder suikers, alcohol en koffie, stressvermindering en voldoende beweging, inclusief krachttraining om spiermassa te behouden. Deze maatregelen ondersteunen de hormoonbalans en verminderen overgangsklachten.”
Als deze aanpassingen niet voldoende zijn, wordt hormoontherapie overwogen om de klachten te beperken. Maar: “Er zijn uitzonderingen”, voegt Kerkhof toe. “Als ik een vrouw tegenover me heb die er zo doorheen zit dat we haar eerst even op weg moet helpen met een hormoonbehandeling, dan doen we dat. Daarna kijken we welke klachten er nog overblijven en welke aanpassingen we nog in de leefstijl kunnen doen.” Elke vrouw is anders, elke persoonlijke situatie is anders. “De overgang is een normaal biologisch proces, maar wel in een levensfase die best wel complex is.”
“Hormoontherapie is een effectieve manier om klachten te verminderen; we voegen toe wat een vrouw tekort komt.” Er kunnen ook bijwerkingen zijn, zoals bloedverlies, hoofdpijn, gespannen borsten of het vasthouden van vocht. “Het is belangrijk dat deze therapie zorgvuldig en onder medische begeleiding wordt toegepast, omdat onjuiste doseringen bijwerkingen kunnen veroorzaken.”
Houd je daarom altijd aan de doseringen voorgeschreven door de arts. “Soms hoor ik vrouwen elkaar adviseren en zie ik ze bij mij in de behandelkamer met een veel te hoge dosering. Doe dat niet, dat kan gevaarlijk zijn. Als een hormonale behandeling voor de overgang nodig is, start dan op tijd met hormoontherapie, ruim vóór je zestigste en binnen tien jaar na je laatste menstruatie. Dit helpt om risico’s als hart- en vaatziekten en botontkalking te voorkomen en zorgt ervoor dat hormoontherapie veilig en effectief wordt gebruikt.”
Daarnaast krijgt Kerkhof weleens de vraag of het de kans op borstkanker verhoogt: “De eerste vijf jaar van hormoontherapie verhoogt het risico op borstkanker niet. Na vijf jaar neemt het risico wel iets toe, maar dat blijft beperkt. Het risico door langdurig gebruik van hormoontherapie is nog steeds veel lager dan het risico op kanker door dagelijks twee glazen alcohol te drinken of te roken.”
Het toedienen van hormonen kan op verschillende manieren: via een pil, spray, gel of een pleister voor op de huid. Deze kunnen eventueel gecombineerd worden met een progesteron in pilvorm of een mirena-spiraal. “Het is belangrijk om de optie te vinden die het beste bij de individuele vrouw past.”
De gynaecoloog waarschuwt: “Hormoontherapie is veilig, maar alleen bij correct gebruik en onder de juiste medische begeleiding. Kies altijd voor een gekwalificeerde arts die zorgvuldig onderzoek doet – zoals een lichamelijk onderzoek, echo of bloedonderzoek – om andere oorzaken van de klachten uit te sluiten. En vermijd te allen tijde commerciële klinieken waar zelfbenoemde specialisten onnodige, dure bloedonderzoeken naar hormoonspiegels doen en hormoontherapie zonder de juiste expertise en tegen hoge kosten voorschrijven.”
'Een derde van vrouwen met overgangsklachten voelt zich onbegrepen door huisarts'
