Op retraite gaan is helemaal hip en happening. LINDA. sprak drie vrouwen over hun ervaring en een aantal experts om het fenomeen te duiden. Want sommigen komen misschien verhelderd terug, maar een retraite is niet voor iedereen weggelegd.
LINDA. vroeg Peter Versteeg, universitair docent Antropologie, naar zijn kijk op retraites. Ook vertelt Dia (70) hoe ze op Boeddhistische zen-retraite ging, maar erachter kwam dat zo’n ervaring eigenlijk helemaal niets voor haar was.
“Tegenwoordig hebben veel mensen het gevoel dat ze zichzelf moeten ontwikkelen om de beste versie van zichzelf te zijn”, vertelt Versteeg. “Vooral met dit soort motivaties worden retraites tegenwoordig aangeboden.” Retraites zijn de afgelopen veertig jaar eigenlijk pas écht populair geworden. “Dat zorgt ervoor dat er steeds meer beschikbaar wordt voor mensen die interesse hebben in spiritualiteit en aan zichzelf willen werken.”
Spiritualiteit en zelfontplooiing worden in onze maatschappij vaak nog als ‘vrouwen-ding’ gezien. “Dat heeft te maken met onze constructie van genders”, legt Versteeg uit. “Zorgzaamheid wordt al snel aan vrouwen toegeschreven, en dus ook de zorg voor jezelf. Dat sociale verschil moeten we eigenlijk loslaten, want het zou ook goed kunnen zijn voor mannen om op retraite te gaan.”
Versteeg: “Ik definieer een retraite als jezelf terugtrekken met de bedoeling dat je een bepaalde ervaring opdoet, waar reflectie en zelfontwikkeling bij horen.” En ‘op retraite gaan’ vindt zijn oorsprong niet op Ibiza of een ander glamoureus eiland, maar in meerdere religieuze tradities. Versteeg noemt het katholicisme, hindoeïsme en boeddhisme als voorbeelden.
“De katholieke kerk kent bijvoorbeeld een soort levenslange ‘retraite’ wanneer mensen het klooster ingaan. En vanaf de 20ste eeuw konden gelovigen ook tijdelijk op spirituele retraite. Het werd toen al een stuk meer genormaliseerd”, legt Versteeg uit. “In het hindoeïsme is het gebruikelijk om je als individu terug te trekken uit de wereld, met als doel je spiritueel te ontwikkelen. In sommige vormen van het boeddhisme is het is heel normaal dat jongens een tijdje monnik worden tijdens hun pubertijd.”
Maar goed, deze toegenomen populariteit zorgt er ook voor dat retraites zichzelf steeds commerciëler in de groeiende markt moeten zetten. “Sommige spirituele instituten zijn zichzelf ondernemingen gaan noemen die daarom ook geld moeten verdienen. Zelfontwikkeling krijgt een steeds hoger prijskaartje en dat is best een beetje paradoxaal: spirituele ontwikkeling aanbieden voor geld.” En dát maakt retraites steeds meer een luxeproduct.
Een luxeproduct dat je niet per se nodig hebt. Een retraite op Ibiza is lang niet voor iedereen weggelegd, en ook niet iedereen heeft ‘m nódig. Je kunt vaak al net zoveel baat hebben bij een ‘bewuste vakantie’, zegt Versteeg. En dan hebben we het niet over een vakantie bij een all-inclusive resort, maar een plek waar je rustig op jezelf kan reflecteren. Versteeg geeft je een aantal handvatten om zo’n do it yourself-retraite te proberen. “Neem een dagboek mee en stel jezelf vragen als ‘wie ben ik?’ of ‘doe ik wat ik doe met genoeg voldoening en tevredenheid?’. Je kunt ook activiteiten plannen die jou helpen om daarover na te denken. Yoga bijvoorbeeld, of een mooie wandeling. Het verschilt per persoon wat werkt.” Trek hier wel een paar dagen voor uit, tipt hij. “Het kan namelijk even duren voor je echt uit die dagelijkse sleur gestapt bent. Gun jezelf de tijd om op een ander level te gaan nadenken.”
“De vorm van een retraite is niet eens zo relevant”, aldus Versteeg. “Het gaat erom dat je er uithaalt wat je nodig hebt. Op retraite gaan met een groep mensen die je niet kent, kan bijvoorbeeld ook niets voor je zijn.” Daarnaast kunnen de verwachtingen voor zo’n retraite (te) hoog zijn, alsof het dé oplossing is voor alle dingen die niet lekker lopen in je leven. “Maar helaas: die garantie is er niet voor iedereen.”
Dat weet ook Dia. Zij deed jaren geleden een zenboeddhistische retraite in een klooster en merkte al vrij rap dat deze ervaring niks voor haar was. Het zenboeddhisme focust zich namelijk vooral op meditatie en dat is precies wat Dia daar deed: vijf uur per dag mediteren. “Het bracht me niks”, vertelt ze.
“Ik ging op zoek naar iets dat meer betekenis geeft aan mijn leven dan het gewone leven”, vertelt Dia. Ze volgde al eens een online retraite, maar wilde zich nu vijf dagen écht toewijden. Dat verliep alleen anders dan gedacht. “Ik was na de eerste dag al helemaal kapot”, vertelt ze. “Ik had vooral moeite met de houding. Je zit in kleermakerszit op een kussen en legt je handen – met duimen tegen je middelvingers – bij je knie neer. En dan ga je naar een muur zitten staren. Ik vond het heel pijnlijk om zo te zitten, maar ik dacht: als ik het een langere tijd doe, kom ik daar wel doorheen.”
Elke dag om 05.00 gaat de bel voor de eerste meditatie. “Ik sliep als een blok, dus heb twee keer de ochtendmeditatie gemist”, lacht ze. Ze blijft het proberen, maar het gaat niet van een leien dakje. “Het was een uur zitten. En als je het niet hield kreeg je een klap met een stok”, vertelt Dia. “Maar niet hard, hoor.” Na een uur mocht je even lopen om vervolgens weer neer te strijken voor het volgende uur. Dia kreeg zo veel rugpijn van het zitten dat de monnik haar een stoel aanbood.
Het keerpunt was voor Dia dag drie waarop ze een kwartiertje met de non mocht praten. Toen Dia vertelde dat ze moeite had met de mediteerhouding vertelde de non haar: ‘Dat moet je dan maar zo ervaren’. “Het was een ijskoude vrouw.”
Op zoek naar warmte, communicatie en verbinding vond Dia een jaar later een nieuwe vorm van boeddhisme. Ze bezoekt nog elke week bijeenkomsten waar ze het Nichiren Boeddhisme beoefent. Terugkijkend op haar retraite kan ze er gelukkig om lachen: “Het was gewoon niks voor mij.” Dat kan gebeuren, beaamt Versteeg. “Tegenwoordig bieden heel veel retraites een uitprobeeravond aan”, vertelt hij. “Daar kun je vrijblijvend een keer de retraite testen, zonder er gelijk een week aan vast te zitten.”
undefined
