‘Rennen, vliegen, opstaan en weer doorgaan’? Het ‘rennen’ wordt Brankele Frank (36) in 2015 te veel. Werkweken van zestig uur bezorgen haar uiteindelijk een burn-out.
Nederlanders laten zich steeds vaker maandenlang niet zien op hun werk vanwege heftige psychische klachten zoals burn-outs en depressies, blijkt uit cijfers van de arbodiensten HumanCapitalCare en ArboNed.
Frank schreef het boek Over de kop, mét stappenplan voor andere mensen in dezelfde situatie.
Disclaimer: dit is geen medisch advies. Heb je zelf lichamelijke en/of mentale klachten? Raadpleeg dan altijd je (huis)arts.
Acht jaar geleden vliegt neurobioloog en consultant Brankele Frank de hele wereld over. Ze heeft een drukke baan, een leuk sociaal leven en traint ondertussen voor een triatlon. “Een klassiek gevalletje véél te veel doen, een te hoge werkdruk en veel eisen stellen aan mezelf”, verklaart Frank nu.
In 2015 geeft haar lichaam aan dat het genoeg is. “Het ging niet meer; ik was extreem vermoeid en had knallende hoofdpijn. Ik was ontzettend prikkelbaar en mijn concentratie was nul. Zelfs gesprekken voeren lukte niet goed, ik vergat gewoon namen van vrienden.”
Duidelijker kan bijna niet: ze heeft een burn-out. Rust pakken en zichzelf tijd geven is de enige manier om te herstellen. Een burn-out klinkt de meeste mensen bekend in de oren, maar toch blijft het ziektebeeld voor veel mensen nogal abstract. Als neurobioloog zoekt ze daarom ook erkenning voor het feit dat het niet alleen tussen haar oren zit. Met het idee ‘wie begrijpt wat een burn-out is, is er ook sneller weer vanaf’, gaat ze op zoek naar het medische plaatje erachter.
“In mijn eigen studieboeken kwam ik weinig tegen, ook de term burn-out werd toen nog nauwelijks gebruikt”, vertelt Frank. “Toen ik eenmaal beter was, zocht ik in wetenschappelijke literatuur, maar het bleef nog steeds vaag. Er is geen consensus over de definitie ervan, dus de wetenschappelijke onderzoeken díe bestaan zijn lastig met elkaar te vergelijken.”
“Op een gegeven moment kwam ik erachter dat ze in Zweden wél een goede definitie in de medische handboeken hebben staan, die ook klinisch gevalideerd is. Dat betekent dat een burn-out daar betrouwbaar kan worden gediagnosticeerd. Uit Zweedse onderzoeken blijkt dat de hersenen van mensen met een burn-out zijn veranderd. Hun hersenvolume is geslonken in bepaalde gebieden en weer gegroeid in andere gebieden.”
Sharon (24) lag ruim twee jaar in bed door burn-out: 'Niemand snapte wat ik meemaakte'
“De hersens zijn minder goed in staat tot cognitieve activiteiten als plannen, zich concentreren en relativeren, terwijl de emotionele activiteit juist toeneemt bij mensen met een burn-out. Daardoor voelen ze zich emotioneler en komen prikkels veel heftiger binnen. Het resultaat is een omgeslagen balans en een dubbele klap: ze zijn hypersensitief, maar kunnen hun emoties minder goed remmen of een lieflijke halt toeroepen, omdat hun cognitie stagneert.”
Deze symptomen komen volledig overeen met de klachten die Frank tijdens haar burn-out heeft. Ze besluit er een boek over te schrijven.
“Voor alle tienduizenden mensen die hopeloos thuis zitten, is erkenning voor de ernst van het ziektebeeld belangrijk”, zegt Frank. “Met dit boek wil ik laten zien dat een burn-out een heel lichamelijke ziekte is.” Volgens cijfers van het CBS werden in 2020 ruim 4 op de 10 arbeidsongeschiktheidsuitkeringen verstrekt op grond van psychische klachten. Ook Frank benoemt dit: “Jaarlijks kost het de Nederlandse samenleving 3,2 miljard euro aan verzuimkosten als gevolg van werkstress en burn-outs.”
Naast haar ervaringen deelt ze een herstelplan. “Ik pretendeer niet dat ik een methode heb die voor iedereen werkt. Maar er zijn verschillende fases in het herstelproces te onderscheiden. De eerste fase is absoluut lichamelijk herstel, om je ontregelde systemen weer in evenwicht te krijgen. De algemene, ‘goed voor jezelf zorgen-wijsheden’ zijn wel bekend: rust houden, veel slapen, mediteren, wandelen en in de buitenlucht zijn.”
“Daarna is het belangrijk je emotionele en lichamelijk bewustzijn verder te ontwikkelen. Dit doe je bijvoorbeeld door je eigen copingmechanismen bloot te leggen. Hoe ga jij ongemak tegen? Welk gedrag vertoon je om emoties die je vervelend vindt te ontwijken? Als je daarachter komt, leer je zo veel over je eigen interne stressoren en overtuigingen, en kun je die leren ombuigen.”
“Als je lichamelijk hersteld bent en je je bewuster bent van je emotionele en lichamelijke bewustzijn, wordt het tijd alles toe te passen in de buitenwereld. Zorg dat je je vicieuze stresscirkels doorbreekt en doorloop je stress. Doe dit door te bewegen, je emoties te uiten en in kaart te brengen waar je stress van krijgt en hoe stress zich bij jou uit. En, niet geheel onbelangrijk, bescherm jezelf door af en toe wat meer lak te hebben aan je omgeving.”
Frank leert zichzelf beter te beschermen. Nadat ze volledig is hersteld van haar eerste burn-out gaat ze weer aan het werk, deze keer binnen het managementteam van ARTIS. Ook een drukke baan, maar niet met de extreme werktijden als daarvoor. Toch raakt ze opnieuw in een burn-out.
“Na mijn eerste burn-out was ik toch vooral bezig met het lichamelijke herstel en minder met de emotionele kant. Ik denk dat dat ook de reden is dat ik in een tweede burn-out ben terechtgekomen. Ik was te streng voor mezelf. Omdat ik me te veel had gericht op de uiterlijke randvoorwaarden: het aantal uren werk per week, hoe vaak ik sportte, hoeveel vrienden ik zag. Ik dacht dat ik mijn leven beter had ingedeeld.”
“Terwijl ik eigenlijk heel veel stress ervaarde door de relatie met mijn leidinggevenden. Maar ik vónd dat ik daar geen stress van mocht hebben, ik had niet genoeg compassie met mezelf.” Drie jaar later, wanneer ze haar tweede burn-out te boven is, maakt ze het boek af. Frank is nu financieel directeur bij een beautymerk. “Het gaat nu heel goed met me. Ik ben weer volop aan het werk en heb een rijk sociaal leven. Toch merk ik dat ik nog steeds minder kan dan voor mijn burn-outs.”
Met het boek wil ze andere mensen duidelijk maken wat er nou precies gebeurt bij een burn-out. “Want het is zo’n raar, ongrijpbaar proces.” Niet alleen voor de mensen die het ervaren, maar ook voor de mensen om hen heen. “Dit boek is er ook voor de vrienden, familie en werkgevers van mensen met burn-outs. Ik hoop dat het hen troost en handvatten biedt.”
Over een periode van twaalf maanden steeg het langdurend verzuim door stressgerelateerde klachten met bijna 8,5 procent. In het rapport concluderen arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare dat bijna een kwart van alle verzuimdagen wordt veroorzaakt door stressgerelateerde klachten, zoals piekeren, lusteloosheid en gespannenheid. Deze klachten zijn zelfs de hoofdoorzaak van verzuim bij vrouwen en werkenden tussen de 25 en 45 jaar, waar ook de generatie millennials onder valt.
Coen Swijnenberg blikt terug op burn-out: 'Ik dacht: dit overkomt mij niet, totdat het wel gebeurt'
Dit artikel is eerder verschenen op 16 november.
