Eén op de zeven vrouwen in Nederland krijgt borstkanker. In de borstkankercentra in Tergooi MC en het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis (AVL) houden specialisten zich iedere dag bezig met borstkankerzorg.
LINDA. krijgt een rondleiding in het ‘Mammacentrum’ in Tergooi MC – mamma betekent borst in het Latijn – van oncologisch chirurg Alwine Hellingman.
Na een ontmoeting met Alwine Hellingman bij de hoofdingang van Tergooi MC, laat ze enthousiast de nieuwbouw van het ziekenhuis zien. Meer groen, meer kleur, meer zitplekken: je hebt niet direct het gevoel je in een ziekenhuis te bevinden. Het Mammacentrum ligt op steenworp afstand van de ingang. De kleuren olijfgroen en poederroze maken het een rustige ruimte. Nieuw toegevoegd zijn afgeschermde zitplekken, mochten vrouwen zich er fijn bij voelen in privacy te wachten. “Vrouwen zijn toch vaak gespannen als ze langskomen. Zo kunnen ze afgelegen zitten, als ze dat willen”, licht Hellingman toe.
Tekst gaat verder onder de foto.
Alwine Hellingman in de wachtruimte.
Achter de wachtruimte bevindt zich een ruime patio met bankjes, veel groen en frisse buitenlucht. “Daar zijn we wel trots op, we zijn de enige met een privétuin.”
Tekst gaat verder onder de foto.
De patio.
Achter de muur van de wachtkamer zit een gang vol spreekkamers, behandelkamers en echokamers. Van radioloog tot oncologisch chirurg en van internist oncoloog tot mammacareverpleegkundige: de borstkankerzorg in Tergooi MC en AVL is zo georganiseerd dat alle specialisten op één afdeling werken. Verplaatst een patiënt van de ene ruimte naar de andere, gebeurt dit op dezelfde gang. “Patiënten hoeven voor hun gesprekken en onderzoeken dus niet van de afdeling af.” Dat wordt als heel fijn ervaren, merkt Hellingman, die sinds 2018 als oncologisch chirurg in het ziekenhuis werkt en is gespecialiseerd in borstkanker en melanomen.
Tergooi MC werkt nauw samen met het AVL. “Elke dinsdagavond komen we online samen. Iedereen die hier nieuw binnenkomt met borstkanker, wordt besproken met het AVL. Na de operaties bespreken we patiënten nog een keer. Het plan dat patiënten hier krijgen, is sowieso geaccordeerd met de protocollen en de manier van werken in het AVL. Dat is superfijn.”
Van de spreekkamer van Hellingman verplaatsen we naar de ruimte waar radioloog Esteban van Keulen en physician assistant Hester Keuss röntgenfoto’s bekijken. Röntgenfoto’s van de borst van boven en van opzij worden getoond. Een witte bol is duidelijk zichtbaar aan de onderkant. Uitleg volgt, waar de passie en toewijding voor de borstkankerzorg duidelijk uit blijkt. Van Keulen vertelt over een nieuwe manier van contrastmammografie, die ze sinds november in het borstkankercentrum kunnen aanbieden. “Voorafgaand aan het onderzoek krijg je contrastvloeistof in je bloedbaan. Hierdoor krijgen wij een nog beter zicht op verdachte afwijkingen”, legt de radioloog uit. Deze methode wordt met name ingezet bij vrouwen die dichter klierweefsel hebben.
In de röntgenkamer staat een indrukwekkend apparaat. De artsen leggen uit hoe de mammografie werkt en laten verschillende platen zien waarmee de borsten worden aangedrukt. Klein, groot, breed, smal of voor een specifiek gebied: voor iedere borst is een paddle aanwezig. Ook een plaat met een curve – deze is bedoeld om de mammografie voor vrouwen met gevoelige borsten minder pijnlijk te maken. “Hier zijn gespecialiseerde laboranten aanwezig om de vrouwen op hun gemak te stellen en ervoor te zorgen dat de mammografie zo goed mogelijk verloopt”, lichten ze toe.
Edith (44) heeft borstkanker: 'Mijn vriendinnen knippen mijn haar af als het zover is'
Radioloog Ritse Mann en oncologisch chirurg Caroline Drukker, beiden werkzaam in het AVL, werken nauw samen met Hellingman. Ze schuiven online aan bij het gesprek dat we hebben in de behandelkamer. Op verschillende manieren komen vrouwen in het borstkankercentrum terecht, vertellen de drie specialisten. Via het bevolkingsonderzoek, waar vrouwen vanaf 50 jaar een oproep voor krijgen, of via de huisarts worden vrouwen doorverwezen. Hellingman: “Huisartsen kunnen patiënten ook snel naar ons doorverwijzen wanneer ze vermoeden dat er sprake is van borstkanker. Iedere dag houden we vier tot vijf plekken vrij voor deze sneldiagnoses. In één dag maken we een mammografie, echografie en doen we indien nodig een bioptie. Daarna bespreken we onze bevindingen.” Radioloog Mann springt bij: “Ruim 60% van de mensen die binnenkomt, komt niet verder dan de radioloog. Op basis van de foto’s en echo kunnen we vaak wel zeggen dat er niks ernstigs aan de hand is.”
Bij een kleine groep vrouwen is meer onderzoek nodig dan alleen beeldvorming. “Bij hen verricht de radioloog dan een punctie of een biopt. Dit wordt vervolgens bekeken door de patholoog. De uitslag van het celonderzoek is er meestal binnen 24 uur. Is er een biopt afgenomen, dan is er wel 48 uur nodig voor de uitslag van het weefselonderzoek. Maar bij het merendeel kunnen we binnen een dag vertellen of het goed is of niet. Zo kan ik perspectief geven en al een beetje toelichten wat de scenario’s zijn als we een behandeltraject starten. Ondanks dat het behandelplan er niet meteen is, kan ik wel informatie geven”, vertelt Hellingman.
Tekst gaat verder onder de foto.
Caroline Drukker en Ritse Mann.
Naast vrouwen die door klachten of het bevolkingsonderzoek naar het AVL en Tergooi MC worden verwezen, komen vrouwen met een verhoogd risico op borstkanker naar de borstkankercentra.
Iemand die zich hier veel mee bezighoudt, is oncologisch chirurg Caroline Drukker. “Ik heb als extra aandachtsgebied de vroegdiagnostiek en screening bij vrouwen met een verhoogd risico. We hebben een speciale screeningspoli waar vrouwen komen die een verhoogd risico hebben. We zijn nu druk aan het verbouwen in ons Centrum voor Vroegdiagnostiek voor iedereen die een verhoogd risico heeft. Dat centrum is ingericht op het op tijd vinden van de kanker, dus het liefst als het nog heel klein is. En we proberen, indien mogelijk, te voorkomen dat de kanker onstaat.”
De eerste stap is altijd de huisarts, vertelt Drukker. “Huisartsen hebben een overzicht welke vrouwen een reden hebben om verwezen te worden naar de klinisch geneticus. De klinisch geneticus is degene die het risico op erfelijke borstkanker in kaart brengt.”
Hoe wordt dit risico bepaald? “Er wordt in kaart gebracht welke familieleden er borst-, eierstok- en prostaatkanker hebben gehad en op welke leeftijden. Dat samengenomen met een aantal andere risicofactoren, zoals de dichtheid van het borstklierweefsel en bepaalde leefstijlfactoren, geeft een risicoinschatting met een passend screeningsplan. Volgens dat plan worden die vrouwen in de toekomst regelmatig gescreend, dat kan bij ons of in Tergooi MC.”
Manon onderging nieuwe preventieve borstamputatie: 'Zitten geen littekens aan de voorkant'
Het doel van screening is om borstkanker te vinden als het nog klein is en niet uitgezaaid. “Op dat moment is het namelijk goed te behandelen. Op die manier voorkomt screening sterfte aan borstkanker. Het leidt er uiteraard niet toe dat borstkanker minder vaak voorkomt”, legt Mann uit.
Hoe het pad eruitziet dat een vrouw met een verhoogd risico bewandelt, verschilt per persoon. “Sommige vrouwen hebben meer aan een mammografie, anderen hebben meer aan een MRI. Dat ligt mede aan het borstweefsel”, licht Drukker toe. “We maken echt een plan op maat, iedere vrouw is uniek. Soms komen daar leefstijladviezen bij, bijvoorbeeld over beweging, gezond gewicht en alcoholgebruik. We informeren en motiveren de vrouwen, om zo ook aandacht te geven aan preventie. Je kunt het risico positief beïnvloeden, zodat de kans dat die borstkanker er komt zo laag mogelijk wordt.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Hellingman hoopt dat er in de Nederlandse gezondheidszorg meer focus komt op het verspreiden van kennis over het belang van een gezonde leefstijl. “Daar moet verandering in komen, in ieder geval in de borstkankerzorg, want mensen hebben vaak geen idee dat je het risico ook zelf kunt verlagen. Weinig mensen weten dat beweging zó essentieel is. Dat moet een onderdeel zijn van de zorg in de Nederlandse ziekenhuizen. In het Centrum voor Vroegdiagnostiek in het AVL maken ze daar plaats voor, dat is heel goed”, vindt Hellingman. Drukker deelt die mening: “Het zou mooi zijn als vrouwen weten wat ze zelf kunnen doen om de regie over hun eigen risico te nemen. Al is het effect van leefstijladviezen wel beperkt, zeker bij vrouwen met een hoog risico.”
Sommige vrouwen hebben een genmutatie waardoor ze een zeer sterk verhoogd risico hebben van 60 tot 80 procent, zoals een BRCA-1 of 2 genmutatie. “Vrouwen met een dusdanig hoog risico vinden het heel belastend en spannend om iedere keer voor controle te komen. Dat horen we ook van ze terug. Er is een categorie patiënten die zich liever willen laten opereren en al het borstweefsel laten verwijderen. Daar voeren wij dan gesprekken over. Met het verwijderen van het borstweefsel kan je de kans op borstkanker aanzienlijk reduceren, maar het is niet helemaal nul. Dat wil ik wel altijd bespreken”, deelt Hellingman.
Ze vindt het dan ook belangrijk om patiënten alle kanten van een operatie te vertellen. “Wij weten als chirurg heel goed de keerzijde, je kunt ook complicaties krijgen van je operatie. Komen er complicaties, moeten ze soms zelfs opnieuw geopereerd worden. Je moet ze ook over de keerzijde van opereren uitleggen. Dat is onderdeel van ons vak. Is dat moeilijk? Nou ja, ik vind het ook wel weer heel fijn om dat te doen, want dan ben je een goede dokter. Patiënten moeten alle kanten weten voor ze een ingrijpende beslissing nemen.”
Kim (32) draagt het BRCA1-gen en koos voor preventieve borstoperatie
De keuze tussen blijven screenen en een preventieve operatie ondergaan, is aan de vrouwen zelf. “Er is geen verkeerde keuze en variatie is mogelijk”, beklemtoont Drukker. “Er zijn veel vrouwen die het allebei doen. We beginnen vaak met screenen, totdat ze een bepaalde leeftijd hebben bereikt of kinderen hebben gekregen. Dan kiezen ze voor een preventieve operatie”, ziet Mann.
De specialisten vertellen dat vrouwen zonder verhoogd risico zich ook zorgen kunnen maken, zonder dat het nodig is. Mann: “We zien dat vrouwen graag vaker willen langskomen. Is er geen reden om een screening te doen, dan hoeft het echt niet. Er zitten ook nadelen aan, elke keer weer die stralingen telt toch op.” Drukker vult aan: “Wat wij stimuleren, is dat vrouwen alleen beeldvorming doen op het moment dat er echt een indicatie voor is. We geven graag inzicht in de risico’s en uitleg over wanneer screening nodig is.”
Tegelijkertijd zien ze dat vrouwen uit angst voor de mammografie helemaal niet langskomen. Dat baart hun zorgen. “Veel mensen worden een beetje bang gemaakt voor het screenen, maar er staan allemaal goede laboranten omheen die het begeleiden. Vrouwen kunnen het ervaren als niet prettig, maar lang niet alle vrouwen ervaren het zo”, zegt Drukker.
Steeds minder deelnemers bevolkingsonderzoeken borst- en baarmoederhalskanker: 'Doodzonde'
In de kamer van radioloog Van Keulen en physician assistant Keuss, komt dit onderwerp ook ter sprake. Van Keulen betreurt het dat er vrouwen zijn die bang zijn voor de screening. “Het is wetenschappelijk bewezen dat het nog steeds de beste manier is om borstkanker op te sporen. Het is kort, efficiënt en de radioloog kan het direct bekijken. We hopen echt dat vrouwen inzien dat het belangrijk is om de screening te doen.”
Drukker moet ondertussen door naar een afspraak. Ze sluit af met een boodschap: “Iedere vrouw die denkt dat ze een verhoogd risico kan hebben, die moedigen we aan om het bij de huisarts te bespreken. Bij twijfel, ga naar de huisarts. Dat is het allerbelangrijkste.”
Na de gesprekken lopen we mammacareverpleegkundige Susan van der Meer tegen het lijf. Nadat vrouwen hebben gehoord dat ze een vorm van borstkanker hebben, gaat het vrij snel. Voor de specialisten is het na zo’n twintig minuten uitleg – plat gezegd – tijd voor de volgende patiënt. De vrouwen worden opgevangen door de mammacareverpleegkundige. “Het is fantastisch werk om te doen”, vertelt ze stralend. “Het is ontzettend fijn om er voor de vrouwen te zijn. Ze kunnen vragen stellen en met hun gevoelens bij ons terecht. We geven voorlichting, begeleiding en steun.”
Het is duidelijk dat de hele afdeling met passie en plezier in het borstkankercentrum werkt, met een helder gemeenschappelijk doel, dat Hellingman samenvat: “Vrouwen van de beste zorg voorzien.”
Dit artikel is onderdeel van het LINDA.dossier over vrouwengezondheid. Meer weten?
Dossier: vrouwengezondheid
Tijd voor verandering: LINDA. lanceert Dossier Vrouwengezondheid
