Jaarlijks hebben meer mannen een hartinfarct, tóch is de overlevingskans bij vrouwen lager. Een hartaanval en de bijbehorende klachten uiten zich bij hen nog wel eens anders dan bij mannen.
Daardoor trekken sommige vrouwen later aan de bel.
Alles wat je moet weten over een hartinfarct bij vrouwen: 'Vaak zonder diagnose naar huis'
Afsluiting
Bij een hartinfarct of hartaanval krijgt het hart niet genoeg bloed en zuurstof, meestal vanwege een verstopping van een kransslagader door slagaderverkalking. “Maar ook vaatkramp (spasme) of stijve kleine bloedvaatjes kunnen dit veroorzaken”, vertelt Yolande Appelman, interventiecardioloog aan Amsterdam UMC en mede-auteur van boek Het Vrouwenhart- van ischemie naar preventie.
Een hartaanval komt het meeste voor bij mannen (> 55 jaar). “Bij hen komt het vooral door slagaderverkalking. Bij relatief jonge vrouwen (45-65 jaar) ontstaan hartklachten of een infarct vaak door vaatkramp (spasme) of problemen met de kleine bloedvaten. Die zijn dan onvoldoende in staat om te verwijden als er behoefte is aan extra zuurstof.” Die klachten zijn niet constant aanwezig en het mechanisme is ook niet zichtbaar bij bijvoorbeeld een hartkatheterisatie. Dat is bij slagaderverkalking wél het geval.
“Vrouwen worden daardoor veelal zonder diagnose naar huis gestuurd. Terwijl ze wél klachten ervaren in het dagelijks leven.” Dit heeft forse impact op de kwaliteit van leven, maar deze klachten kunnen met speciale technieken in expertisecentra worden onderzocht.
Maxine moest met hartinfarct naar huis: 'Hun conclusie? Slokdarmkrampen'
Slagaderverkalking
Mannen hebben vaak al rond hun 55ste klachten ten gevolge van slagaderverkalking. Ook vrouwen kennen dit ziektebeeld, maar in de meeste gevallen zo’n tien jaar later. De verklaring daarvoor ligt bij hun hormonen, geeft Appelman aan.
“We weten dat bij vrouwen in de overgang het hormoon oestrogeen fors afneemt. Vooral oestrogeen beschermt tegen slagaderverkalking. Bij vrouwen begint dat proces dus tijdens de overgang, waardoor ze vaak later klachten ervaren dan mannen. Want vanaf dat moment ontwikkelt zich bij sommige vrouwen dus langzaam een vernauwing in de kransslagader.”
De overgang kan gepaard gaan met onder andere een verhoogde bloeddruk, de ontwikkeling van suikerziekte en een toename van het cholesterol en het gewicht. Dit alles kan leiden tot een verhoogd risico voor slagaderverkalking en dus een hartinfarct bij vrouwen.
Klachten
Slagaderverkalking uit zich vaak als een acute hartaanval. Deze wordt bij vrouwen minder goed herkend. “Het ’typische’ beeld van een acuut hartinfarct is een plotselinge druk of pijn op de borst. Dit kan zich uitbreiden naar de linkerarm. De patiënt voelt zich vaak klam en zweterig”, vertelt Appelman.
Toch is dit een iets te ‘mannelijk’ beeld. Vrouwen hebben vaak méér klachten. Sommigen ervaren bijvoorbeeld pijn in de kaken, tussen de schouderbladen of in beide armen. Of ze voelen zich benauwd. “Daardoor verdwijnt de pijn op de borst naar de achtergrond, waardoor men minder snel denkt dat het om een hartaanval gaat.”
Vrouwen hebben minder vaak een hartinfarct. Toch hebben ze een lagere overlevingskans bij een acuut hartinfarct. “Dat heeft onder andere te maken met de belangrijkste factor: tijd. Hoe eerder je het bloedvat open hebt, hoe groter de kans op overleving.”
Daarbij worden klachten bij vrouwen minder snel herkend, of ze worden niet volgens de richtlijnen behandeld. “Daar is nog geen juiste verklaring voor. In Nederland doen we het relatief goed bij vrouwen met een hartinfarct, maar desondanks is kans op overlijden binnen de ziekenhuisopname en bij een follow-up groter bij vrouwen. Ook internationaal zie je dit”, aldus Appelman.
Vriendin bleef slapen na dood van Nathalies man: 'Dag later kreeg ze zélf een hartstilstand'
Stabiele klachten
Maar een patiënt kan ook stabiele klachten hebben. Deze vorm komt volgens Appelman vaker voor. De patiënt heeft dan een stabiele pijn op de borst, die ook weer snel verdwijnt. “Het kan een aantal minuten aanhouden en komt vaak naar voren bij inspanning. In de rust verdwijnt het weer”, vertelt ze. Bij deze stabiele klachten heb je tijd om naar de dokter te gaan. Medicijnen zijn vaak voldoende. Zo niet, dan krijg je een doorverwijzing naar de cardioloog.
Ook deze klachten uiten zich vaak wat anders bij vrouwen dan bij mannen. Daarnaast trekken vrouwen minder snel aan de bel. “Ze stellen het uit, omdat ze bijvoorbeeld eerst (zorg)taken moeten volbrengen. Of ze zoeken een simpele verklaring voor dat gevoel, zoals spierpijn.”
Onderzoek
Hoe kan het dat er minder bekend is over een hartinfarct en hartklachten bij vrouwen dan bij mannen? Appelman weet het antwoord daar wel op: “Omdat van oudsher altijd onderzoek is gedaan naar het mannenlichaam. Ook bij dierproeven. Het wordt ook vaak als makkelijk gezien, omdat mannen geen hormonale wisselingen hebben die het onderzoek kunnen beïnvloeden. Daarbij waren vrouwen heel lang onzichtbaar in de maatschappij omdat ze thuis de zorg hadden voor het gezin.”
“Gelukkig hebben we nu meer aandacht voor het feit dat het vrouwenlichaam anders is dan het mannenlichaam, en wordt er specifiek onderzoek gedaan”, vertelt Appelman. Maar volgens haar is het nog altijd moeilijk om meer over het vrouwenhart te leren: “Ik zie dat het voor onderzoekers soms lastig is om vrouwen te vinden die mee willen doen aan een onderzoek. Ze hebben vaker bezwaar en hebben veel vragen. Er wordt nu onderzocht hoe we meer vrouwen kunnen laten meewerken aan onderzoeken.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Advies
Sommige mensen lopen meer kans op een hartinfarct. Slagaderverkalking wordt voor tachtig tot negentig procent veroorzaakt door een slechte levensstijl. Rokers, mensen met een verhoogde bloeddruk, te hoog cholesterol of diabetes lopen bijvoorbeeld meer risico. Sommige van deze risicofactoren hebben een grotere impact op vrouwen. Maar ook erfelijke aanleg kan een rol spelen.
Daarbij hebben vrouwen zogenaamde vrouwspecifieke risicofactoren. Zo lopen vrouwen die vóór hun veertigste in de overgang komen, meer risico. Net als vrouwen met zwangerschapsdiabetes of een verhoogde bloeddruk tijdens de zwangerschap. “Mijn boodschap is: leef gezond en ken je getallen”, zegt Appelman.
Vergeet daarnaast niet dat bij vrouwen benauwdheid, pijn in de kaken, armen of tussen de schouderbladen óók signalen van een hartinfarct kunnen zijn. Niet alleen pijn op de borst.
Loop niet te lang door met klachten, bezoek de huisarts bij twijfel. Bij een acute hartaanval is tijd ontzettend belangrijk. Gaat die pijn op de borst maar niet weg? Bel de huisarts of 112.
Dit artikel verscheen eerder op LINDA. in juni 2023.
Geen arts wist wat Suzan en Francisca mankeerden: 'Ik had dood kunnen zijn'
