Wat de bij is voor een bloem, is de wesp voor een vijg: bij het bestuiven van de vrucht heeft de vijgenwesp een cruciale rol. Het diertje kruipt naar binnen, bestuift en… komt dan tot haar noodlottige einde. Maar eten wij die vijgenwesp dan vervolgens ook op?
LINDA. vraagt het aan Aafke Oldenbeuving, bioloog en gastonderzoeker bij Naturalis.
Oldenbeuving onderzoekt in het tropisch regenwoud van Panama hoe de vijgenwespen hun ‘eigen’ vijgensoort kunnen herkennen. Dit inzicht kan helpen, om de evolutie van beide beter te leren begrijpen. De bioloog vertelt hoe dat precies zit.
Oldenbeuving: “De bestuiving maakt van de vijg een bijzondere vrucht. Het is namelijk een soort binnenstebuiten gekeerde bloem. De vijgenwesp – even groot als een fruitvliegje – moet veel moeite doen om zich naar binnen te wurmen en bij de stampers van de bloemen te komen. Hierbij breken de vleugels en de antennes af. De wesp verlaat de vrucht vervolgens niet meer en sterft in de vijg. Als de vijg na vier weken rijp is, is er eigenlijk niks meer van de vrouwelijke wesp over.”
Tekst gaat verder onder de foto
“Er zijn verschillende vijgensoorten. In Nederland is de Ficus carica te vinden, die vijgensoort eten wij”, gaat Oldenbeuving verder. “Deze vijg komt oorspronkelijk uit gebieden rond de Middellandse Zee. In Nederland is de boom zo gekweekt dat er geen wesp meer nodig is om de vruchten te bestuiven.”
“Sterker nog, in Nederland komt de vijgenwesp niet eens voor. Hier hoef je dus niet bang te zijn dat je een wesp eet. Maar er zijn vijgensoorten waar de vijgenwesp nog wél nodig is. Zo’n ras heet bijvoorbeeld Ficus carica Smyrna, ooit gekweekt uit de wilde Ficus carica, soms al duizenden jaren geleden. Dit is het enige ras dat bestoven moet worden door de wesp. Daar kun je dus op letten als je gedroogde of verse vijgen koopt.”
Halle Berry stikte in vijg tijdens 007-seksscène: 'Hij moest de heimlich doen'
We eten hier namelijk niet alleen Nederlandse vijgen, maar importeren de vruchten ook. “Vijgen worden veel gekweekt in Californië, maar ook op talrijke andere plekken in de wereld: Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Algerije en Turkije. Het zou in theorie kunnen gebeuren dat er een vijgenwesp naar binnen kruipt.”
Als je in Nederland een vijg van de boom plukt, zit er dus sowieso geen vijgenwesp in. Maar vijgen uit de winkel komen vaak uit gebieden waar de wilde vijg nog wel voorkomt, de rassen die dus een bestuiver nodig hebben. “Daarvan durf ik niet helemaal zeker te zeggen dat er nooit een vijgenwesp in zit”, verklaart de bioloog.
Bij het toevallig eten van een vijgenwesp, is de kans dat je hem proeft, klein. “Een vijgenwespje wordt deels verteerd, die stoffen worden opgenomen door de vrucht om te groeien”, zegt Oldenbeuving. “Dan is er eigenlijk helemaal geen vijgenwesp meer over. Er zijn mensen die bijvoorbeeld zeggen: ‘Als ik vijgen eet, dan voel ik allemaal dingen kraken tussen mijn tanden’. Dat is geen vijgenwesp, dat zijn gewoon de pitjes van de vrucht die knisperen. Dus voor dat geluid hoef je niet bang te zijn.”
Omdat de vijgenboom die bij ons staat oorspronkelijk uit gebieden rondom het Middellandse Zeegebied komt, is er volgens Oldenbeuving een kans dat door klimaatverandering de vijgenwesp naar het noorden trekt. “Mocht je tóch een vijgenwesp in je vijg vinden, dan moet je het meteen aan mij vertellen. Dan heb je een bijzondere ontdekking gedaan”, lacht Oldenbeuving. Maar wees dus gerust: die kans is heel klein.
Vliegen rondom de vuilnisbak? Met deze truc blijven ze weg
