De Noorse schrijfster Linn Strømsborg kon maar weinig rolmodellen zonder kinderen vinden waarin ze (een betere versie van) zichzelf terugzag. Daarom verzon ze voor Nooit nooit nooit haar eigen heldin.
“De hoofdpersoon twijfelt niet over haar kinderwens, omdat ik iemand nodig had die niet twijfelt.”
“Zolang ik me kan herinneren, wil ik al een romantisch verhaal schrijven”, begint Strømsberg (38). Vanuit Noorwegen kijkt ze een tikkie nerveus de camera in. Ze is niet dol op interviews, laat ze aan het begin van het gesprek doorschemeren – al wordt er uiteindelijk veel gelachen en praat ze honderduit. “Deze roman begon als weer zo’n mislukte poging tot romantiek. Ondertussen bleek ik vooral over een koppel te schrijven waarbij de één wel kinderen wil en de ander niet.” Haar redacteur vindt het goed geschreven, maar ziet er nog geen roman in. “Ik begon te huilen en zei: ‘Ik wil gewoon een boek schrijven over waarom we wel of juist geen kinderen krijgen.’ Zijn reactie was: ‘Dat is dit niet, dus ga maar naar huis om dát boek te schrijven.'”
En zo geschiedde. Nooit nooit nooit is een roman die herkenbaar zal zijn voor mensen met én zonder kinderwens. De naamloze hoofdpersoon weet heel zeker dat ze geen kinderen wil. Op de ‘waarom’-vraag die zij als kindvrije vrouw wel krijgt (en ouders niet) heeft ze een simpel antwoord: ‘Het is voor mij even natuurlijk om geen kinderen te willen als dat het voor sommige van mijn vrienden is om ze wel te willen.’ Haar geliefde stemt daar mee in, totdat steeds meer vrienden aan kinderen beginnen en het bij hem ook begint te borrelen. En dan blijkt ook nog eens haar beste vriendin zwanger – terwijl ze toch echt dacht dat ze samen kindvrij zouden blijven.
Wat opvalt, is dat de hoofdpersoon nooit aan haar eigen keuze twijfelt. Uiteraard zijn er genoeg vrouwen die van jongs af aan al weten dat ze geen kinderen willen, maar in de literatuur kom je ze zelden tegen.
Jill Mathon: 'Het niet geloofd worden vond ik veel heftiger dan het misbruik'
Zelf heeft Strømsborg ook geen kinderwens. Voordat ze deze roman begon te schrijven, zocht ze in films, series en boeken naar personages die hetzelfde soort leven nastreefden als zij. “Ik zocht naar mensen tegen wie ik op kon kijken, uit wie ik troost uit kon halen, van: misschien komt het toch goed met me, word ik niet eenzaam met tienduizend katten en zullen mensen zich mij later wél herinneren. Maar die voorbeelden kon ik eigenlijk niet vinden. Dus heb ik dit verhaal ook voor mezelf geschreven. Omdat ik de heldin die ik nodig had niet kon vinden, heb ik haar zelf maar verzonnen.”
“De hoofdpersoon twijfelt niet over haar kinderwens, omdat ik iemand nodig had die niet twijfelt. Ik wilde dat ze oké was. Natuurlijk maakt ze genoeg mee en heeft ze het niet altijd makkelijk, maar dat is het echte leven. Je hebt ruzie met vrienden, voelt je even heel alleen of raakt ineens de liefde van je leven kwijt. Dat kan allemaal ook gebeuren als je wel kinderen hebt.”
Strømsborg creëerde voor haar personage een doodgewoon, rustig leven: ze werkt, komt thuis, kijkt misschien wat televisie of eet met vrienden, gaat naar bed en herhaalt dat patroon de volgende dag weer – zonder heftige carrière of grote en meeslepende reisavonturen die het gebrek aan kinderen in boeken of films vaak moeten verklaren. “Ze wil geen buitengewoon leven leiden, ze wil gewoon met rust gelaten worden”, lacht Strømsborg. “Dat herken ik. Natuurlijk wil ik avonturen beleven, maar vaak wil ik ook gewoon thuis een boek lezen. Veel van mijn lezers hebben gezegd dat ze dat ook herkennen, maar dat ze zulke personages bijna nooit tegenkomen.”
Maral Noshad Sharifi vluchtte uit Iran: 'Een deel van mijn ouders is toen gestorven'
Wanneer haar beste vriendin Anniken aankondigt zwanger te zijn, reageert de hoofdpersoon niet bepaald enthousiast. Het is een van de ongemakkelijkste en grappigste scènes in het boek: iedereen is dolblij vanwege de zwangerschap, terwijl de hoofdpersoon dicht slaat en vraagt of ze een potje kunnen scrabbelen. Ze benadrukt steeds dat ze goed om kan gaan met verandering, maar dat blijkt op dit moment niet zo te zijn.
Ze blijkt hun gesprekken over het moederschap nogal verkeerd te hebben geïnterpreteerd. “Anniken wilde geen moeder worden die alleen nog maar geïnteresseerd is in haar eigen kinderen, maar de kinderwens was er wel”, zegt Strømsborg. “De zwangerschapsaankondiging herinnert de hoofdpersoon eraan dat zij en haar beste vriendin niet hetzelfde zijn en dat ze niet kan verwachten dat ze allebei precies hetzelfde leven willen leiden.”
De roman volgt niet alleen de hoofdpersoon, maar ook Annikens eerste stappen als moeder. Strømsborg zet zo twee zeer verschillende levens naast elkaar. Aangezien ze zelf geen moeder is, las ze stapels aan ouderschapsboeken en vroeg ze vriendinnen om hun ervaringen. “Een vriendin heeft me ongeveer vijf uur na haar bevalling alles – en dan ook echt álles – verteld. Ik ben mijn vriendinnen zeer dankbaar dat ik hun verhalen mocht gebruiken. Zonder hen had ik dit boek niet kunnen schrijven.”
In veel opzichten zijn de levens van de hoofdpersoon en Anniken absoluut verschillend, maar in de kern niet, zegt Strømsborg. Het is dan ook geen toeval dat ze hen beiden ongeveer dezelfde zin gaf: ‘Als de wereld morgen vergaat, dan ben ik blij dat ik hier met jou was.’ Anniken zegt het tegen haar zoon, de hoofdpersoon tegen haar vriend. “Ik zeg niet dat de liefde voor een partner hetzelfde is als die voor een kind, maar uiteindelijk draait het in alle grote verhalen wel gewoon om liefde. In welke vorm dan ook.”
De hoofdpersoon gaat met haar moeder naar het huwelijksjubileum van haar opa en oma in Spanje. Het zijn duidelijk zeer gastvrije mensen met een grote vriendenkring. Ze hebben alleen niet door dat hun dochter en kleindochter vrijwel direct weer vertrekken. Het is het type mensen dat vandaag de dag waarschijnlijk nooit aan kinderen was begonnen.
Op een kinderwens zit natuurlijk nooit een garantie, maar mensen denken er tegenwoordig beter over na wat ze in het leven willen, zegt Strømsborg. “Lange tijd was het vanzelfsprekend dat je aan kinderen zou beginnen, nu is het meer een keuze. Als ik in 2019 (toen deze roman in het Noors verscheen, red.) zei dat ik geen kinderen wilde, kreeg ik meestal te horen dat ik wel van gedachten zou veranderen. Inmiddels niet meer, en misschien komt dat ook omdat ik dit boek heb geschreven. Maar ik denk dat er echt wat veranderd is, omdat steeds meer mensen twijfelen of ze kinderen op de wereld willen zetten. Bijvoorbeeld ook vanwege het klimaat en de politieke situatie.”
De partner van de hoofdpersoon dacht eerst zonder kinderen te kunnen leven zolang hij haar maar had. Later verandert hij van gedachten, maar zij niet. Kun je een compromis sluiten over het wel of niet krijgen van kinderen? Strømsborg denkt van niet. “Wanneer mensen vertellen dat ze een kinderwens hebben maar het lukt niet, zie je zo veel verdriet. Of ze nu geen partner hebben, fertiliteitsproblemen of iets anders. Het zou heel egoïstisch zijn om je partner dat geluk te ontzeggen, als dat iets is wat ze heel graag willen. Net als mijn hoofdpersoon zou ik daar nooit tussen gaan staan.”
In het begin van dit gesprek zei Strømsborg dat ze de hoofdpersoon vooral ook voor zichzelf heeft geschreven. Het boek werd in 2019 gepubliceerd, en bijna zes jaar later is daar de Nederlandse vertaling. Laat ze zich nog weleens door haar personage inspireren? “Ik herken veel van mezelf in de hoofdpersoon: ze is geen één op één-kopie, maar wel een soort alter ego. Soms probeer ik haar in mezelf op te roepen, bijvoorbeeld wanneer ik bij de kinderen van mijn vrienden ben en net zo lief en betrokken wil zijn als zij dat zijn, maar niet goed weet hoe. Op die momenten vraag ik me af hoe zij dat zou aanpakken en heb ik haar main character energy weer even nodig.”
‘Nooit nooit nooit’ van Linn Strømsborg is nu verkrijgbaar.
Steeds meer Nederlandse vrouwen (on)gewenst kinderloos: waar komt dat door?
