Maar liefst 1 op de 2 vrouwen en 1 op de 5 mannen in Nederland hebben te maken gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag, waaronder seksueel geweld. Toch wordt er nog altijd weinig over gepraat. In de documentaire ‘Ve(e)rkracht’ wordt deze stilte doorbroken.
Trigger warning: dit artikel gaat over seksueel geweld.
“De meeste mensen keren in zichzelf, zitten vol schaamte en voelen zich niet op hun gemak. Je voelt je letterlijk en figuurlijk niet meer veilig in je eigen lichaam.”
Bijna twee jaar geleden duikt documentairemaakster Deborah Fidder (27) in het onderwerp seksueel geweld. “Ik merkte dat mijn eigen beeldvorming over seksueel geweld ook niet klopte. Ik ben meteen onderzoek gaan doen, projectplannen gaan schrijven, mensen in mijn omgeving gevraagd of ze wilden meewerken. Heel veel mensen vonden het een mooi project en werkte graag mee”, vertelt Fidder. “We zijn een crowdfunding gestart en die ging enorm hard. Ve(e)rkracht is daar het eindproduct van.”
In de documentaire zijn twee experts, directeur van het Centrum Seksueel Geweld en Traumapsycholoog Iva Bicanic en seksuoloog en psychotherapeut Ingeborg Timmerman, aan het woord en drie ervaringsdeskundigen. Expert Iva Bicanic legt in de documentaire uit dat het onderwerp gevoelig is voor stereotypering. “Ik wilde heel erg wegblijven bij wat het stereotype bevestigt. Daarom wordt er niet gevraagd wat hen precies is overkomen en gebruiken we de term ‘ervaringsdeskundige’ in plaats van ‘slachtoffer’. Het is een heel bewuste keuze geweest om alleen de focus te leggen op de nasleep ervan.”
Iva Bicanic schrijft boek voor slachtoffers seksueel misbruik: 'Wil erkenning bieden, maar ook perspectief'
Fidder wilde niet alleen beeld brengen met woorden, maar ook met illustratie. Hiervoor is een dans gecreëerd speciaal voor de documentaire. “Ik wilde het gevoel overbrengen zonder dat je specifiek over de traumatische ervaring hoeft te praten. Zo kwam ik in contact met Vera, een van de dansers. Op basis van de uitkomsten van de interviews heeft ze met twee andere dansers een interpretatie daarvan gemaakt.”
Ook de muziek is speciaal voor de documentaire gemaakt. “Hier geldt hetzelfde. De componist heeft op basis van mijn plannen die gevoelens en emoties in muziek weten te vertalen. Door middel van de dans en muziek proberen we de spanning en het ongemak in het lichaam van een ervaringsdeskundige weer te geven.”
Een gevoel dat vaak terugkomt in de documentaire is het (gebrek aan) veiligheid. “Seksueel geweld gaat veel verder dan daarna alleen moeite hebben met intimiteit en seks. Het heeft te maken met een bepaalde veiligheid die je voelt in je eigen lichaam, maar ook in de wereld om je heen en in contact met anderen. Dat kan op allerlei manieren terugkomen, bijvoorbeeld een onveilig gevoel op straat, het kijken van een film of serie waar misbruik in voorkomt of het gaat op het nieuws over misbruik. Dat zijn slechts een paar voorbeelden die dat onveilige gevoel heel erg kunnen oproepen.”
Fidder omschrijft het als een eenzaam gevoel. “Het is zoiets verdrietigs, omdat je vaak ziet dat je mensen ook niet meer vertrouwt na zo’n gebeurtenis. De meeste mensen keren in zichzelf, zitten vol schaamte en voelen zich niet op hun gemak. Je voelt je letterlijk en figuurlijk niet meer veilig in je eigen lichaam.”
Een van de ervaringsdeskundigen vertelt in de documentaire dat ze via Perspectief Herstelbemiddeling, een organisatie die een bemiddeling tussen het slachtoffer en de dader faciliteert, geprobeerd heeft om in gesprek te gaan met haar dader. “In de docu gaat het over de beeldvorming van ervaringsdeskundigen, maar het is ook belangrijk dat we kijken naar het perspectief van de dader”, vertelt Fidder.
Ze vervolgt: “Ga maar eens toegeven dat je iets hebt gedaan wat de grens overging. Des te beter dat er organisaties zoals Perspectief Herstelbemiddeling bestaan, aangezien seksueel geweld vaak voorkomt in bekende kringen zoals vriendengroepen en families. Dan is het vreselijk als je met elkaar op een verjaardag zit.”
“Bij elke nare ervaring is steun van een professional fijn, maar steun van naasten is minstens zo belangrijk.” Helaas is dat volgens Fidder bij seksueel geweld lang niet altijd een gegeven. Ze hoopt daarom dat de documentaire daar verandering in brengt. “Mensen om je heen weten vaak niet goed hoe ze moeten reageren, of doen (bewust of onbewust) aan victim blaming, wat vaak zelfs schadelijker is dan de ervaring zelf.”
Zó steun je als partner, familie of vriend een slachtoffer van seksueel geweld
Ze licht toe: “Als ik een been breek, vraagt niemand zich af of het wel echt is, omdat het duidelijk zichtbaar is. Bij een nare seksuele ervaring doen mensen dat wel, waardoor je bijna moet bewijzen wat je hebt meegemaakt. Door die ervaring is je zeggenschap weggenomen, en het is heel intens als dat daarna weer gebeurt.”
Toch neemt Fidder het mensen niet kwalijk. “Dat is niet iets wat je op school of van je ouders leert. Daarom vraag ik in de film aan alle sprekers praktisch advies: ‘Wat kan een naaste zeggen of doen in zo’n situatie?'”
Een organisatie die Fidder aanraadt voor mensen die professionele hulp zoeken, is Centrum Seksueel Geweld. “Ze zijn enorm betrokken en 24 uur per dag bereikbaar. Of je ervaring nu jaren geleden, recent, online of in het echt was – je kunt met alles bij hen terecht.”
Ze hoopt dat haar documentaire ervoor zorgt dat er meer openheid komt rondom seksueel geweld. “Ga het gesprek met elkaar aan, blijf doorvragen en kijk goed naar elkaar om. Dat kan zelfs op kleine schaal een groot verschil maken.”
‘Ve(e)rkracht’ wordt uitgezonden op 8 maart om 20:00 op NPO2Extra. Daarna is hij te streamen op NPO Start.
Heb jij seksueel geweld meegemaakt en wil je daarover praten? Centrum Seksueel Geweld biedt professionele hulp en is 24/7 bereikbaar via het telefoonnummer 0800 – 0188. Je kunt ook terecht bij Slachtofferhulp Nederland via 0900-0101.
Dit bericht op Instagram bekijken
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in cijfers: 'Ieder jaar komen er 100.000 nieuwe slachtoffers bij'
