Of er nu véél of helemaal geen seks in het boek zit: de romance blijft onverminderd populair. Hoewel vooral erotische fictie nog vaak wordt weggezet als pulp, is het dankzij TikTok zichtbaarder en groter dan ooit.
Is de tijd van stiekem een doktersromannetje tussen de boodschappen stoppen voorbij?
Ik was zestien toen Twilight (2008) in de bioscoop draaide en – zonder te overdrijven – de wereld overnam. Ik kende het gelijknamige boek over de liefde tussen de eeuwenoude vampier Edward en de 17-jarige Bella niet, maar was dankzij een ongezond bleke Robert Pattinson al snel overtuigd.
Na twee bioscoopbezoeken las ik het boek. Vond ik het goed? Niet echt. Vampier Edward was te opdringerig en het geheel was dankzij de Mormoonse achtergrond van de schrijfster behoorlijk preuts. Toch wilde ik méér. Bijna iedere vrouwelijke klasgenoot las een boek uit de Twilight-serie voor Engels, want tsja – dat lazen we tenminste wel. In dit voorspelbare universum kon je alle tienerstress even van je af laten vallen.
In de tijd van Twilight was het aanbod nog schaars. Wie een ‘echte’ lezer wilde zijn, kon dit soort boeken bovendien maar beter in het geniep verslinden. Hetzelfde gold al jaren voor Jilly Coopers verhalen over de verwende (en hitsige) Engelse upperclass of de Shopaholic-serie van Sophie Kinsella: alle zoete of stomende romantiek die voor en door vrouwen geschreven werd, kon je niet al te serieus nemen. Kranten recenseerden het niet, de gerespecteerde boekhandel had het niet of nauwelijks op voorraad.
Inmiddels is romance een genre dat je in alle geuren en kleuren kunt vinden: van cowboys en maffiabazen tot ijshockeyers, van miljardairs tot feeën. Van zoetige romantiek in Engelse kustplaatsjes waarbij de deur van de slaapkamer keurig dicht blijft tot expliciete seksscènes en bdsm-kelders. Ook qua seksuele geaardheden, voorkeuren en culturele achtergronden is het allemaal steeds inclusiever: in de (online) boekhandel ligt voor iedereen wel wat.
Op de beroemde bouquet reeksen en doktersromannetjes na had erotische fictie zo’n vijftien jaar geleden nog geen prominente plek in de uitgeverswereld gevonden. Eerst stonden vooral de uithoeken van het internet vol fanfictie waarin beroemdheden verliefd worden op doodnormale burgers. Wattpad is het bekendste platform voor dit soort verhalen – op het hoogtepunt had het zo’n veertig miljoen maandelijkse bezoekers. Het bekendste succes is waarschijnlijk de After-serie van Anna Todd. Toen haar boeken gepubliceerd en verfilmd werden, moest ze de naam Harry Styles alleen wel even vervangen.
Als ik experts vraag wanneer erotische fictie meer mainstream is geworden, wijzen ze naar de Vijftig tinten grijs–trilogie van E.L. James (2011). Ook dit was van origine een online fanfictie gebaseerd op – ja zeker – Twilight. De boekenindustrie besefte hierdoor pas echt dat er brood in het genre zat. “Je zag dat mensen het zonder blikken of blozen kochten in de boekhandel”, zegt Myrthe Spiteri, eigenaar van uitgeverij Blossom Books. Sinds vorig jaar hebben ze met Blush Books een imprint voor erotische fictie. “Ik denk dat deze boeken daarnaast ook een lans hebben gebroken voor lezers zelf, omdat ze inzagen dat ze echt niet de enigen waren die dit leuk vonden.”
Boekhandel Scheltema in Amsterdam heeft inmiddels een grote romance-afdeling. “Auteurs die vroeger moeilijk te krijgen waren en eigenlijk alleen als E-book te lezen waren, liggen nu ook fysiek in de winkel”, zegt Annemiek Weber, inkoper Young Adult, Romance en Fantasy Romance. “Uitgevers brengen die boeken tegenwoordig niet alleen uit, ze geven ze ook aandacht. De kwaliteit van de boeken is enigszins wisselend: soms ontstijgen ze het niveau van een bouquetreeks niet echt. Wel hebben ze allemaal moderne, frisse omslag.”
“De halfnaakte man op de cover zie je bijna niet meer”, beaamt Destiny Stapper, marketeer bij Scheltema. Ze geeft voorbeelden van covers in pasteltinten of met een vrolijk, geïllustreerd stel. “Als je bij ons op de afdeling loopt, zie je veel kleur. Het trekt je aandacht zonder dat je denkt – daar zit veel spice in. Het is trouwens een misverstand dat romance altijd gelijk staat aan heel veel spice. Soms zit het er zelfs niet in.”
'Terwijl ze zoenen, kan ik m’n ogen niet van ze afhouden. En dan ineens vragen ze of ik mee wil doen'
De definitieve doorbraak kwam tijdens de coronapandemie. “TikTok is toen echt ontploft, en daarmee ook de community rondom dit soort boeken”, zegt Merel Poldervaart, uitgever bij Love Books. “Ik denk dat mensen deze boeken altijd al hebben gelezen, alleen vroeger waren ze daarvoor aangewezen op bepaalde uithoeken van het internet. Door TikTok is het mainstream geworden. Voor elk populair romanceboek is er wel een TikTokker die een overzicht heeft gemaakt van de spicy hoofdstukken.”
“Romance geeft een gevoel van veiligheid en comfort waar mensen in coronatijd veel behoefte aan hadden”, denkt Love Books-marketeer Sterre de Bont. “Het maakt niet uit wat er in een boek gebeurt, wat soms best heftig kan zijn: het eindigt áltijd goed.” Poldervaart: “Je wordt er vrolijk van.”
Neem Wild van liefde van TikTok-favoriet Elsie Silver. Dit boek volgt de route van een Hallmark-film: carrièrevrouw Rosie keert vanuit de grote stad terug naar haar geboortedorp. De norse, beste vriend van haar broer woont er nog steeds maar is inmiddels miljardair. Wel een ethische, natuurlijk. Naast een obsceen aantal orgasmes vindt ze innerlijke rust, hernieuwd contact met haar familie, echte vrienden en een baan. Álles komt goed – niet alleen in de liefde. Als lezer zak je al snel comfortabel weg in de wonderschone Canadese natuur tussen de verrassend ruimdenkende dorpelingen.
Realistisch zijn de boeken zo niet bepaald, maar dat is ook het hele punt. “De beste boeken zijn bijna een vorm van fantasy”, zegt Manon Beentjes, een BookTokker met meer dan 10.000 volgers én groot Elsie Silver fan. “Ik lees het liefst over het soort man die eigenlijk niet bestaat. Het maakt me verder niet uit of het een ijshockeyer of cowboy is: hij moet vooral geen wandelende rode vlag zijn.”
In de boeken die ik voor dit artikel las, kwamen de mannen soms dicht bij de feministische droom. Vaker wapperden de rode vlaggen flink. Opvallend veel ‘book boyfriends‘ zijn dominant, controlerend en bezitterig. Een deel van de lezers gaat bewust op zoek naar dit soort ‘morally grey men‘. In de zogeheten ‘dark romance’ zijn de verhaallijn en de seksscènes letterlijk een stuk duisterder. “Het bekendste voorbeeld is de maffia romance, waarin een man uit een crimineel milieu verliefd wordt op onschuldig en braaf meisje”, zegt Stefanie Van Mol, zelf romance-auteur en uitgever bij SVM Publishing.
Er zitten gradaties in, maar het controversiële en populaire Haunting Adeline van H.D. Carlton is wat Van Mol ‘dark met een hoofdletter D’ noemt. “Het gaat over mensenhandel en moord en dat wordt allemaal heel expliciet omschreven. Dat is niet voor iedereen. We waarschuwen lezers door op een van de eerste bladzijdes een lijst met trigger warnings te zetten.”
Die lijst is zo lang en dubieus dat het boek een tijdje van Amazon verbannen is. Zo komt er onder andere verkrachting, stalking en marteling in voor. Toch is dit het bestverkochte boek van SVM Publishing. “Het is fictie en volledig de verbeelding van de auteur”, zegt Van Mol. “Maar je moet wel weten waar je aan begint.”
'Twisted'-auteur Ana Huang over miljardairs en seksscènes: 'Dagje Parijs voor croissants? Alles kan!'
Spiteri van Blush Books trekt een duidelijke grens. “Je hebt boeken waarin verkrachtingsscènes geromantiseerd worden. Er zijn vrouwen die dat geil vinden maar dat ga ik niet uitgeven. Ik vind het belangrijk dat wij boeken uitgeven waarin mannen respectvol met vrouwen omgaan en de seks een keer niet alleen maar vanuit het mannelijk perspectief wordt beschreven.”
Over seksuele voorkeuren valt alleen niet te twisten. Spiteri: “Sommige mensen willen graag in de slaapkamer gedomineerd worden. Dat is zo. Maar dat verhaal kun je wel op verschillende manieren vertellen.” Ze verwijst naar de door hen uitgegeven Priest-serie van Sierra Simone, waarin een priester (veelvuldig) zijn kuisheidsgelofte verbreekt. “Hij is heel dominant, maar wel respectvol, met nazorg en gericht op haar genot. Dat maakt voor mij het verschil.”
De dominante, steenrijke zakenman die een tere vrouw met een helikopter naar hun eerste date vliegt, blijft populair. “Soms verlangen we persoonlijk wel meer naar een ode aan de gewone man”, zegt Poldervaart van Love Books. Ze verwijst naar Een zomer vol verrassingen van Tessa Bailey, waarin de man een visser is, en de Off-Campus-serie van Elle Kennedy. Hierin vallen de vrouwelijke hoofdpersonen voor hun sportende medestudenten. “In een universitaire setting is de machtsdynamiek toch wat platter”, zegt ze. “Je begint dan op hetzelfde niveau en wordt niet meteen verliefd op Messi.”
Op TikTok maken lezers lijstjes van de beste book boyfriends en lichten ze uitgebreid hun favoriete seksscènes uit. Zelfs het brave Twilight durfde ik in 2008 niet in het openbaar te lezen. “Ik vind het fantastisch dat we op TikTok onze liefde voor lezen delen, en dat we heel open over dit soort boeken kunnen praten”, zegt BookTokker Beentjes. “Het is mooi dat het stigma rondom seks zo steeds meer wordt doorbroken.”
Spiteri: “De manier waarop we over seks spreken, is dankzij social media opener geworden – niet alleen wat betreft boeken. Je hebt accounts die seksspeeltjes bespreken, waar mensen met naam en toenaam comments achterlaten. Dat hadden we ons tien jaar geleden ook nog niet kunnen voorstellen.”
Als ik vraag waar een seksscène aan moet voldoen, krijg ik verrassend vaak te horen dat het er vooral niet te veel moeten zijn. Moderne romanceboeken zijn vaak dikke pillen: 400 pagina’s of meer, waarbij slechts in enkele hoofdstukken de kleren uitgaan. “Het moet op het goede moment komen, echt onderdeel zijn van het verhaal zijn en de ontwikkeling tussen de twee personages weerspiegelen”, zegt Poldervaart van Love Books.
“Ik ben ook een voorstander van ieder lichaamsdeel benoemen zoals het is”, zegt Van Mol van SVM Publishing. Geen ‘kloppende staaf’, ‘haar bloem’ of ‘zijn mannelijkheid’ dus. Ook de slow burn is volgens mijn gesprekspartners een pre. Van Mol: “Je moet de spanning goed opbouwen, net als bij een thriller. Een periode van aantrekken en afstoten voordat het eindelijk zo ver is.”
Praat over seks, zegt Joy Delima: 'We denken dat grenzen overschrijden erbij hoort'
Men zegt dat mannen porno kijken, en dat vrouwen het lezen of luisteren. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen de context en het verhaal belangrijker vinden, zegt seksuoloog Marieke Dewitte. “Als je mannen en vrouwen naar seksscènes laat kijken, zie je dat de mannelijke blik vooral naar genitaliën of de borsten gaat terwijl vrouwen het hele plaatje bekijken.”
Volgens Dewitte is dat dan ook de reden dat vrouwen vaker erotische verhalen luisteren of lezen dan mannen. “Bij porno is het what you see is wat you get. Maar met geschreven of gesproken verhalen kun je je eigen fantasie laten werken. Ik noem fantasie altijd de vibrator van de geest: het is een extra stimulans waarmee je kunt toevoegen wat je opwindend vindt.”
Of je het nu leest of in je oren stopt, erotische fictie kan je (solo) seksleven een boost geven, zegt Dewitte. “Het is een manier om je fantasie en seksuele systeem te prikkelen. Het kan je in de stemming brengen voor seks met jezelf en je partner, maar ook een op zichzelf staande ervaring zijn.”
Hij bindt me vast en zegt: 'Je bent volledig overgegeven aan mij. En ik ga je langzaam helemaal gek maken'
Ik had het van tevoren niet verwacht, maar seks blijkt zelfs in de meer spicy boeken niet de hoofdzaak. In de Windy City-serie van Liz Tomforde slaan de hoofdpersonages allemaal een sporter uit Chicago aan de haak. Ieder personage heeft zo zijn eigen spoken uit het verleden, een muur die afgebrokkeld moet worden – en een nieuwe geliefde is daarbij niet het enige antwoord. Alle personages vormen door de serie heen een gemeenschap die in dit genre found family heet. Er is letterlijk een dorp voor nodig.
“Ik vind het zelf altijd fijn als de ander niet de oplossing is voor alle problemen is, zo van: je hebt nu iemand en nu is alles meteen goed”, zegt De Bont van Love Books. “Echte problemen blijven nu eenmaal bestaan – dat kost tijd.” BookTokker Beentjes: “Het leuke aan zo’n serie is dat je de personages waar je aan gehecht bent niet meteen weer kwijt bent. Je gaat nog even met ze door, leert ze op verschillende manieren kennen.”
Vaak genoeg wordt door sceptici geroepen dat ‘iedereen’ een romantisch boek zou kunnen schrijven. Je kiest een trope – vijanden naar geliefden, gearrangeerd huwelijk, een onverwachte zwangerschap – beschrijft een gespierde, norse man, stopt er wat seksscènes in en klaar.
“De grootste misvatting is dat het makkelijk is om romance te schrijven en dat het een kwestie van kopiëren-plakken is”, zegt Poldervaart van Love Books. “Terwijl het juist zo leuk is om te zien hoe sommige schrijvers elke keer van het basisformat ’twee mensen ontmoeten elkaar en worden verliefd’ weer wat anders weten te maken. Ook moet je chemie kunnen schrijven, en dat kan echt niet iedereen.”
Denk bijvoorbeeld aan het enorme succes van de Netflix-serie Nobody Wants This met Adam Brody en Kristin Bell. Het internet was dolgelukkig met éindelijk weer een goed geschreven romcom waarin de hoofdpersonages daadwerkelijk overtuigend verliefd werden. Dat was niet de enige reden dat deze serie een schot in de roos was. Het bleef boeien omdat het niet alléén over het koppel en hun relatie ging. Hun persoonlijke ontwikkeling, en die van hun families en vrienden, waren minstens zo belangrijk.
Als je daadwerkelijk een paar romanceboeken oppakt, merk je vanzelf dat er grote kwaliteitsverschillen tussen zitten. Daarnaast leer je waarschijnlijk ook nog iets over jezelf. Mijn favoriet was Door het stof van Lyla Sage, een western romance waarin ze van Rebel Blue Ranch, Wyoming, een plek maakte waar ik mezelf wel zag intrekken. Kennelijk ben ik als voormalig paardenmeid dus van de cowboys en lange vergezichten. Genoteerd.
Dit is waarom iedereen het heeft over 'Nobody Wants This'
