Na het succes van ‘De eetclub’ en ‘Debet’ sluit Saskia Noort het duistere drieluik rondom Karen Brouwers af met een gloednieuwe thriller. ‘De nazaten’ markeert ook haar twintigjarig jubileum als schrijver.
In dit boek bestaat het “optimistische van eind jaren negentig” niet meer, vertelt Noort aan LINDA. “Iedereen is gedesillusioneerd en kapot.”
Noorts drieluik begint in 2004 met De eetclub, als Karen en haar gezin Amsterdam verruilen voor het chique kustdorp Bergen. De eetclub die ze daar begint, blijkt een broedplaats voor hebzucht, overspel, wraak en moord: vaste elementen in Noorts boeken. Na Debet (2013) leert de lezer in het slotstuk de nieuwe generatie kennen. Het is een duistere roman geworden waarin het hedonistische plezier van de voormalige eetclub ver te zoeken is.
In De nazaten leiden Karen en haar kinderen al tien jaar een teruggetrokken bestaan op het Brabantse platteland om het gevaar uit Bergen te ontlopen. Het verleden lijkt achter haar te liggen, tot zoon Mik plotseling ruw van haar afgenomen wordt als ze door twee zwarte SUV’s klemgereden worden.
Die eerste scène is de nachtmerrie van iedere ouder. Noort – zelf moeder van een zoon en een dochter – ligt er tijdens het schrijven niet wakker van. “Het is heel grimmig, maar het gebeurt op zo’n afschuwelijke manier dat het niet voelt als iets dat mij zou kunnen overkomen. Bij Bonuskind (haar vorige boek, red.) heb ik wel wakker gelegen, want een Tinder date die helemaal misgaat, dat kan ik me wél voorstellen. Je denkt een leuke man mee naar huis te nemen, maar dat blijkt dan toch heel anders te zijn.”
Wist je na ‘Debet’ al dat er nog een boek in deze reeks zou komen?
“Nee, na een boek denk ik altijd dat ik er klaar mee ben. Pas tijdens corona begon ik weer aan hen te denken. Hoe zouden zij er nu bij zitten en deze tijd overleven? Aan het einde van Debet is Karen natuurlijk heel misselijk, dus ik had toen al wel bedacht dat ze zwanger zou zijn.
Daarnaast realiseerde ik dat in 2023 twintig jaar schrijver zou zijn. Dat leek een mooi moment om te kijken wat er van de kinderen van de eetclub is geworden.”
Karen heeft een totaal ander leven op het Brabantse platteland. Ze leeft voor haar kinderen en heeft alles afgezworen wat haar in de problemen bracht. Heeft ze op dit punt écht geleerd van het verleden?
“Ze realiseert zich dat ze een soort herkansing krijgt met dit kleintje, dus zegt ze: met Mik ga ik het allemaal anders doen. Ik zorg dat ik niet meer in de verleiding kom en leef voor hem een simpel leven. Dat is niet iets wat haar bevalt, want tussen de regels door lees je dat ze misschien wel semi-depressief is. Maar ze is ook boete aan het doen voor al die jaren waarin ze zich liet leiden door allerlei hedonistische verleidingen.”
Je schrijft ‘De nazaten’ ook vanuit het perspectief van Karens dochters, die allebei rond de twintig zijn. Waarom heb je daarvoor gekozen?
“De andere boeken zijn vanuit het perspectief van Karen, waardoor je als lezer heel erg met haar meeleeft. Als dochters kijken zij heel anders naar hun moeder. Zij laten zien dat Karen niet de perfecte heldin is die opstaat tegen het kwaad. Ook zij heeft opportunistisch gehandeld en te weinig omgekeken naar haar kinderen. Vanuit hun perspectief kan ik laten zien wat er vroeger achter de schermen gebeurd is, wat Karen niet gezien heeft.”
Saskia Noort over seksueel misbruik in haar jeugd: 'Ik ging écht aan mezelf twijfelen'
Haar dochter Annabelle heeft een nare seksuele ervaring. Je laat de worsteling in haar hoofd zien: was het verkrachting of slechte seks?
“Haar moeder heeft een soortgelijke situatie meegemaakt met Simon in De eetclub. Ze denkt er dan niet zo over na, en vindt het ook best spannend. Haar dochter weet al meer van dat soort situaties dan haar moeder, en denkt er ook meer over na. Het tragische is dat de geschiedenis zich herhaalt, want Thomas is de zoon van Simon. Ooit waren hij en Annabelle minnaars, maar je ziet hoe gewond die jongen is – dat hij zelfs de enige persoon voor wie hij romantische gevoelens heeft gehad zo behandeld.
Het schemergebied tussen slechte seks of verkrachting is iets waar veel vrouwen mee worstelen. Je weet vaak zelf niet precies wat er aan de hand is, en rent ook niet zomaar naar de politie. Vijftien jaar geleden had Annabelle misschien niet zo getwijfeld, maar ik vind dat ze het goed aanpakt. Haar moeder zou er nooit iets van gezegd hebben en werd na die ervaring zelfs verliefd op Simon. Terwijl het wel degelijk grensoverschrijdend gedrag was.”
In je boeken zijn vrouwen en geld vaak een slechte combinatie, en zijn ze financieel afhankelijk van een man. Ook Karen moet in Brabant helemaal overnieuw beginnen.
“Na het overlijden van haar man in Debet blijkt dat er alleen maar schulden zijn en dat niets goed geregeld is. Dat is gebaseerd op een waargebeurd verhaal uit mijn vriendinnenkring. Daardoor gingen wij onderling in gesprek over het feit dat we als vrouwen niet worden opgevoed met het idee: zorg voor je eigen geld. Vrouwen gaan heel makkelijk minder werken als er een kind komt, denken dat ze nooit gaan scheiden. In een op de drie gevallen gebeurt dat natuurlijk wél en komt de vrouw er bekaaid vanaf. Ik vind dat vrouwen daar verantwoordelijkheid in moeten nemen. We moeten meisjes van jongs af aan leren wat hun rechten zijn en dat ze moeten blijven werken.”
Voor de voormalige leden van de eetclub zijn geld, luxe en status heel belangrijk. Die cultuur wordt doorgegeven aan de nieuwe generatie.
“Ze doen hetzelfde, maar gaan er nog nèt even wat harder in dan hun ouders. Ze zijn emotioneel verwaarloosd maar hebben ook gezien hoe geobsedeerd hun ouders waren door macht en geld. Alleen hebben ze niet de middelen om dat op een legale manier te evenaren. Daar zit veel woede in. De wereld heeft ze laten zitten, dus voelen ze geen verantwoordelijkheid.”
Saskia Noort pakt hardnekkige MeToo-mythes aan: 'Ben het gezeik zat'
Noort maakt een dystopie van het idyllische Bergen, waarin de nazaten van de eetclub alle panden opkopen maar daar niets mee doen. De mooie boetieken en restaurants zijn verdwenen, en temidden van al die dichtgetimmerde luiken lijkt het hedonistische geluk van de eetclub voorgoed verdwenen. Noort: “De euforie van wij zijn de allerleuksten: de populairsten, de knapsten, de rijksten en de wereld ligt aan onze voeten. Dat optimistische van eind jaren negentig is niet meer. Iedereen is gedesillusioneerd en kapot, en gaat alleen nog maar voor zichzelf.”
Er zitten eigenlijk geen momenten van geluk in. Je schetst zo een donker beeld van de samenleving. Is dat ook het beeld dat jij van de wereld hebt?
“Niet altijd, maar soms wel. Sla de krant maar open, ga op Twitter kijken. Dan denk je wel: jezus jongens. Klimaatverandering, trollen, AI: er zijn allemaal enge dingen. Misschien moeten we meer focussen op wat leuk is, en dat er wel hoop is voor de toekomst. Ik ben voor Extinction Rebellion en protesteren, maar als de wereld over een paar jaar vergaat, helpen die demonstraties ook niet.”
Je mist soms de lol en de humor.
“Het wordt wel heel calvinistisch allemaal, van: alles is is je eigen schuld. Dit mag niet en die wordt gecanceld. Soms is dat ook terecht, maar we moeten ook kijken naar hoe mooi groen de bomen zijn. Er zijn ook zóveel goede mooie mensen. Je mag best blij zijn, en af en toe een witte boterham eten.
Twintig jaar geleden kwam je debuut ‘Terug naar de kust’ uit. Ze noemen je ook wel degene die vrouwen aan de thrillers heeft geholpen. Het is haast onvoorstelbaar dat we ooit niét over moord en doodslag lazen.
“Echt hè? Kijk maar naar true crime podcasts en series, dat vinden we allemaal heerlijk. Ik ook. Wij leiden best veilige levens en worden over het algemeen niet uitgedaagd op dat terrein. Dat kun je op een veilige manier via thrillers of true crime doen. Waarom gaat iemand in een onderzeeër zitten voor 250.000 euro? Om tóch dat stukje gevaar op te zoeken.”
In het begin werden je boeken geregeld weggezet als ‘damesthrillers’ en pulp. Nu is dat wel veranderd, maar dat lijkt me toch niet leuk.
“Destijds vond ik dat wel vervelend. Maar als ik die recensies nu teruglees, zie ik ook wel dat ze niet wisten wat het was. Het gaat steeds over die blonde vrouw, dat meisje met één hand in haar broek. Nu zou niemand dat meer durven opschrijven, want het is best wel seksistisch allemaal.
Nu denk ik: waarom heb ik me zo druk gemaakt om een stel witte, bejaarde mannen? Nog steeds krijg ik geen vijf sterren recensies in de Volkskrant, maar so be it. Het maakt me inmiddels niet meer uit. Het gaat mij om de lezer, en dat die op het puntje van zijn of haar stoel zit om het uit te lezen.”
Is het verhaal voor jou nu af – het drieluik wordt geen vierluik?
“Ik denk dat het nu klaar is, maar dat zei ik na Debet ook. Soms denk ik wel, zou ik er nog een spin aan kunnen geven? Ik heb veel empathie voor de kinderen, hoewel ze beschadigd en vervelend zijn. Ik zou ze toch wel willen redden, en een keer écht een happy ending willen schrijven. Misschien dat ik dat ooit nog eens doe, maar ik denk het niet. Het voelt afgesloten.”
‘De nazaten’ van Saskia Noort is nu verkrijgbaar. Lees hier het eerste hoofdstuk.
Lees hier het eerste hoofdstuk van 'De nazaten' van Saskia Noort
