Wat gebeurt er met het verdriet dat niemand ziet? Als Meredith Greer (35) tijdens een lockdown een abortus ondergaat, begint ze te schrijven over het vervreemdende effect van alleen vastzitten in een tussentijd.
“Mijn ervaring met abortus was de aanleiding van het boek, maar niet het onderwerp”, vertelt ze in een gesprek met LINDA.
In Bedenktijd noemt Greer abortus ook wel een sloophamer van een woord: ‘een intieme medische handeling’ die je vrijwel dwingt om politieke kleur te bekennen. ‘Het breekt ieder gesprek doormidden met een vrijwel oncontroleerbare lompheid’, schrijft ze. ‘Het is een woord dat een complexe menselijke ervaring met een oneindige hoeveelheid verhalen en nuances met agressie reduceert tot één punt.’
Nu haar boek een aantal weken uit is, merkt Greer dat weer. “Bij veel interviews die ik heb gegeven, belandt het woord ‘abortus’ toch in de headline. Ik begrijp ook wel waarom en ik ben heel blij met de aandacht voor het boek. Maar zodra abortus ter sprake komt, kunnen veel mensen niet meer verder kijken. Het gaat alleen nog maar over dat ene aspect, al het andere valt weg.”
Wie het boek leest, begrijpt wel waar haar frustratie vandaan komt. Haar ervaring met abortus vormt daarin het startpunt van overdenkingen die verder reiken dan deze periode alleen. Greer – schrijver, columnist en eindredacteur bij de Volkskrant – is altijd van de dagboeken geweest, maar toen ze tijdens de pandemie vol verdriet, woede en rouw zat, wist ze dat ze het móest vastleggen. “Het voelde allemaal zo surrealistisch dat ik het moest opschrijven om het echt te maken. Om het te laten bestaan, of zo.”
Waarom abortus steeds weer ter discussie staat: 'Nuttig politiek ruilmiddel'
Het eindproduct is een mengeling van proza, poëzie en persoonlijke overpeinzingen waarin Greer put uit herinneringen, kunst en filosofie. Ze besloot zichzelf de volledige vrijheid te geven om haar gedachten te volgen – “om af te dwalen”, zegt ze zelf – zonder dat daar een voorbedachte lijn in hoefde te zitten. Het klikte toen ze bij het begrip liminaliteit uitkwam, wat refereert aan een ‘overgangsfase’ waarbij je tussen twee situaties in zit.
“Het vastzitten in een tussentijd was wat ons tijdens de pandemie aan elkaar verbond. Het interessante was dat er ook dubbelingen plaatsvonden. Enerzijds zaten we allemaal vast, maar er waren ook een heleboel mensen die ook nog op een andere manier klem zaten in een rouwproces of ander verdriet. Normaliter zijn dat momenten in je leven waarop de regels even niet gelden. Je hoeft even niet naar je werk te komen, bijvoorbeeld. Tijdens de pandemie konden die regels niet worden opgeheven, want ze waren al veranderd. Het verdriet bleef ongezien en dat maakte het heel eenzaam.”
Greer wijst op de algehele absurditeit van die periode van lockdowns. “Aan de ene kant wist ik: wat er nu gebeurt, is uitzonderlijk. Tegelijkertijd was het ook dodelijk saai. De tijd kleefde als een soort van soep aan elkaar. Ik herinner me nog de beelden van torenflats in Japan, waar mensen heel lang in lockdown zaten. Uit een soort pure behoefte aan menselijk contact begonnen ze vanuit hun ramen naar elkaar te schreeuwen. Ik besefte toen: elk klein lichtpuntje dat je in zo’n torenflat ziet, is een eigen leven, met een eigen verhaal dat net zo belangrijk en urgent is als dat van mij.”
Ze beschrijft de pandemie in die zin als “een soort sociaal experiment”, waarin we pogingen deden om elkaar online te vinden. Voor Greer resulteerde dat meestal alleen maar in meer eenzaamheid. “Het lukte mij niet. Als ik anderhalf uur met vrienden gevideobeld had, voelde ik me vooral moe en leeg. Net alsof ik junkfood had gegeten, maar geen échte voedingstoffen had binnengekregen. Je bent vol, maar niet verzadigd.”
Ze leert: social media werkt wel als aanvullen, maar niet als vervangen. “Het was heel anders voor mensen die een gezin hadden, huisgenoten of een partner. Voor hen was het wél fijn om videocontact te hebben. Maar iemand als ik, die helemaal alleen was, maakte het juist eenzamer. Het voelde bijna als een sarcastische trap na. Je kreeg wel een afbeelding of video van een persoon, maar niet het échte contact zelf.”
Philip Huff schreef roman over gewelddadige jeugd: 'Dat je in bed ligt en denkt - hoorde ik nu wat?'
Met haar boek probeert Greer de gebrekkige taal rondom abortus open te breken en er iets nieuws aan toe te voegen. “Ik had het er laatst met mijn vriend over. Hij is Amerikaan, en zei: ‘Het is net alsof je voor het gehele proces van de geboorte alleen het woord ‘expulsion‘ zou gebruiken.’ Dat dekt de lading totaal niet. Toch hebben we nog steeds alleen dat ene woord: abortus. Waar vervolgens allerlei politieke ladingen aan zijn opgehangen.”
“Wat ik daar destijds heel moeilijk aan vond, is dat het altijd het een of het ander moet zijn. Dat blokkeerde me volledig. Of het is medisch jargon, wat betekent dat ik zelfbeschikkingsrecht heb, maar waarbij alleen ruimte is voor steriel, onpersoonlijk taalgebruik. Dat kwam totaal niet overeen met wat ik op dat moment in al mijn hormonen ervoer. De tweede optie is dat het over een mogelijk kind gaat, en dan wordt het meteen in een heel ander soort taalgebruik getrokken. Als het om leven gaat, dan is het beëindigen daarvan moord en is er sprake van een schuldige. En dat ben jij dan.”
“Ieder woord moest ik op een zilveren schaaltje wegen. En anderen deden hetzelfde, omdat elk woord wat je zegt politiek gemaakt wordt. Er blijft geen enkele ruimte over voor menselijkheid. Ieder mens zit vol tegenstellingen, maar hier word je ineens gedwongen een kant te kiezen. Ik probeerde daarom in dit boek een soort vrijplaats voor mezelf te veroveren. Wat als ik nu gewoon weiger dat deze dingen er niet tegelijkertijd mogen zijn?”
Greer probeerde zo los te komen van de ruis en de oordelen van anderen, en vond vooral verbinding. “Als dit woord valt, wordt dat gezien als iets vrouwelijks én politieks, wat losstaat van de menselijke ervaring als geheel. Terwijl ik me op dat moment juist enorm verbonden voelde met anderen. Ik begreep de menselijke ervaring van rouwen en verdriet beter, en dat heb ik proberen op te schrijven.”
In het boek sijpelen soms grijze woorden achter Greers tekst langs. Dit zijn echte tweets en commentaren die ze online is tegengekomen toen ze zocht op abortus. “Ik wilde de lezer laten zien hoe het voelt om die ruis de hele tijd in de kantlijn te hebben. Hoe intrusief dat kan zijn, hoe ongepast. En hoeveel moeite het kost om ze te negeren, ongeacht de intentie. Niet alles is bedoeld om te kwetsen, soms is het onderdeel van een discussie die mag plaatsvinden in een democratie. Natuurlijk mag je zeggen wat je vindt, maar is het ook altijd nodig? En moet ik er dan vervolgens altijd naar luisteren?”
Cartoonist Jip van den Toorn tekent crisis na crisis: 'Ik wil iederéén een spiegel voorhouden'
Greers boek heet Bedenktijd en komt uit in het jaar dat vrouwen niet langer verplicht vijf dagen hoeven te wachten. “Als we onszelf helemaal blindstaren op alle ruis rondom dit onderwerp, dan is er ook heel veel wat je niet meer hoort. Ik was de initiatiefnemers heel dankbaar dat ze de stiltes wel gehoord hebben. Voor mij was de bedenktijd een periode waarin ik opgesloten werd in mijn eigen lichaam. Zonder enige noodzaak werd ik gedwongen om nog langer in een ongelooflijk verdrietige, pijnlijke en fysieke situatie te zitten. Mijn lichaam was op dat moment niet van mij. Ik ben heel blij dat anderen dit niet meer hoeven mee te maken.”
In het boek beschrijft Greer haar lichaam als een plaatsdelict: ‘Het soort waar de politie een tent omheen zet.’ Ze krijgt in deze periode van haar leven een ‘onstilbare honger’ naar horror en het bovennatuurlijke. “Horror raakt vaak angsten aan die op dat moment in de maatschappij leven, en het interessante is dat deze meestal door mannen geschreven zijn. Vrouwelijke monsters overtreden de regels van het vrouw-zijn: of het nu heksen, spoken of vampiers zijn. Ook wentelen ze zich in het soort lichamelijkheid dat wij vaak liever steriliseren. Een mens met een lichaam zijn is nu eenmaal raar: daar komt bloed bij kijken, en andere fysieke ongemakken en lelijkheid. Ik had op dat moment de behoefte om me te omringen met wilde furies die dat allemaal lieten gaan.”
Greers boek gaat over verdriet en rouw, maar ook over woede. Ze beschrijft hoe dit als tiener zo diep in haar verstopt zat, dat ze niet eens kon herkennen dat het er was. “Ik ben gefascineerd door ingeslikte woede: kijk maar eens naar een vrouw die ziedend is, maar het nog nèt binnenhoudt. Hoe meer ik hiermee bezig was, hoe meer ik besefte dat ons idee van vrouwelijkheid onverenigbaar is met agressie.
Een goede vrouw incasseert en vergeeft, blijft altijd liefdevol en zacht. Dat is wat we als meisjes meekrijgen over vrouwelijkheid. Ze leren niet om te gaan met woede, het mag er niet zijn, terwijl meisjes echt niet minder boos worden. Alle baby’s schreeuwen even hard. Vrouwelijkheid wordt geassocieerd met fragiliteit, zoals bij een prima ballerina. Je hebt brute kracht nodig hebt om dat te bereiken, maar aan de buitenkant moet het eruitzien alsof je geen druppel agressie in je hebt.”
Na een abortus volgt meestal stilte, schrijft Greer. Symbolen, een ceremonie, een gebed: het is er allemaal niet. “Rituelen hebben de functie om iets te markeren als groter dan het alledaagse. Ik vond het fascinerend om te merken wat wij als maatschappij rouwbaar achten, en wat niet. Waar maken we plaats voor, en waarvan willen we dat iemand zich er snel mogelijk overheen zet?”
In een zoektocht naar eigen rituelen belandt ze bij het katholieke geloof uit haar jeugd. “Hoe meer mensen de symbolen erkennen en delen, hoe meer kracht ze hebben. Ik denk dat ik daarom toch daarbij uitkwam. Ook vanuit dat gevoel van een vrijplaats. Wat als mijn interpretatie van deze religie net zo zwaar zou wegen als die van anderen?”
Ze had de behoefte om dit moment in haar leven vast te leggen, maar tijdens het schrijven ontdekte ze hoe moeilijk dat is. “Des te harder je je best doet om iets vast te houden, hoe meer afstand je ertoe creëert. Ik probeerde daarnaast iets vast te houden wat nog niet bestond, me iets te herinneren wat buiten mij nooit had kunnen bestaan. Maar soms zie ik er toch een glimp van een herinnering in waardoor ik denk: het is me gelukt.”
Na de stilte is nu een periode van delen aangebroken. Het gevoel dat Greer daaraan overhoudt, is tweezijdig. “Enerzijds voel ik een enorme connectie met mensen bij wie het resoneert. Maar ergens is het nog eenzamer dan daarvoor, omdat er ook een heleboel ongemak ontstaat. Ik wilde door het woord abortus heen beuken en laten zien dat de ervaringen en gedachten rondom dit onderwerp niet te reduceren zijn tot dat ene woord. Maar in eerste instantie is dat toch wat er soms gebeurt. Logisch ook wel, want dat is ook een van de redenen waarom ik dit boek moest schrijven.”
‘Bedenktijd’ van Meredith Greer is nu verkrijgbaar.
Malou Holshuijsen over alleen zijn: 'Ik vind het fijn om tegen eenzaamheid aan te schuren'
