Jill Mathon schrijft in haar autobiografische debuut Ik wil geen seks over seksdates en verliefdheden, maar is ook open over het misbruik in haar jeugd. “Als ik niet geloofd word, ga ik er hard in. Dat blijft mijn zwakke plek.”
“Ik had allemaal heftige shit kunnen opschrijven”, zegt ze in gesprek met LINDA. “Maar ik dacht: waarom zou ik dat doen? Omdat je me dan pas gelooft?”
Van de Brabantse kroeg van haar ouders tot een pand vol paradijsvogels aan de Leidsegracht in Amsterdam: Jill Mathon – schrijver, journalist, allround-creatieveling – is wel wat drukte gewend. Misschien heeft dat haar ook wel de verhalenverteller gemaakt die ze is: in haar boek maar ook als ze voor je zit. Bijna niets voelt onbespreekbaar.
Haar debuut Ik wil geen seks is een geschiedenis van haar seksualiteit, waarin de rafelranden niet eenduidig zijn. Jill (38) schrijft over seksdates en verliefdheden, maar is tegelijkertijd open over het misbruik dat binnen haar familie jarenlang onder het tapijt geveegd werd. Allemaal is het onderdeel van het verhaal dat ze wil vertellen.
“Het eerste wat ik opschreef, was een trio”, vertelt ze. “Ik dacht: dít mag ik echt nooit vergeten. Vervolgens bleef ik schrijven: ik heb door de jaren heen heel veel grappige seksverhalen verzameld.” Jill vindt het, zeker als vrouw, vaak nog steeds ingewikkeld om haar verlangens te uiten. “Vaak wil ik in bed iets niet, maar ook weer wel. Of ik wil het wel, maar ik durf het niet te zeggen. Het is een grensgebied, maar waar ligt voor mij de echte grens? En wanneer wordt wat ik wil gevaarlijk? Die constante zoektocht vind ik heel lastig.”
Alma Mathijsen: 'Al het misbruik lijkt op elkaar, het is allemaal supergruwelijk'
De uitgever zag een boek in Jills seksverhalen en inderdaad – ze zijn erg goed (en sexy) geschreven. Ze had er “wel zes boeken” aan kunnen wijden, grapt ze. “Ik zit nu al op 380 pagina’s en dan heb ik nog een mapje vol deleted scenes.” Maar ze wilde het over meer dan alleen haar escapades hebben. “Anders vond ik het te oppervlakkig. Ik wil niet alles pathologiseren, maar er zit wel wat meer achter mijn gedrag. Dus heb ik mijn zoektocht naar wat er met me gebeurd is in mijn jeugd en mijn familiegeschiedenis toegevoegd.”
In dit boek ben je heel open over je seksleven en wat het zwijgen rondom het misbruik met je gedaan heeft. Is het ergens ook een tegenreactie?
“Misschien wel, maar het is ook mijn karakter, hoor. Ik vind dat we niet te bang moeten zijn om het leven intens te leven. In Nederland hebben we een soort geïnternaliseerd calvinisme, waardoor we al snel denken: ‘Kijk maar uit.’ Maar vaak zit het gevaar in de hoeken waarin je het niet verwacht. Als je bij een oom langsgaat, of boven speelt met een oudere jongen terwijl je moeder beneden is. Dat zijn de momenten die mij voor het leven getekend hebben, maar dat zijn niet de dingen waar mensen je voor waarschuwen.”
Hoe was het om op te groeien in een kroeg?
“Het heeft twee kanten: ik vond het niet altijd leuk. Mijn ouders waren altijd aan het werk en dan moest ik daar ook zijn, terwijl ik als puber helemaal geen zin had om aardig te moeten doen tegen iedereen. Ik weet nog dat mijn moeder aan de bar zat en zei: ‘Jill, ik drink deze op en dan gaan we’. En dan liet ze zichzelf stiekem nog een keer bijschenken, alsof ik dat niet doorhad.
Tegelijkertijd zijn broer en ik geworden wie we zijn dankzij die derde ouder. We leggen gemakkelijk contact, staan niet snel ergens van te kijken en kennen weinig angst. Of in ieder geval niet op sociaal gebied. Ook als iets niet helemaal klopt, voelen we dat sneller aan. Je krijgt vanzelf meer mensenkennis als je constant omringd bent door zeer verschillende types.”
Als je nog heel jong bent, loopt je moeder binnen als je misbruikt wordt door een oudere jongen. Ze komt daar nooit op terug. Als zestienjarige vertel je over een soortgelijk incident met je oom. Ook dan komt er weinig reactie.
“Dat is denk ik het meest pijnlijke dat mij ooit is overkomen. Het is zó moeilijk om te vertellen en dan krijg je een negatieve reactie. 75 procent van de mensen die vertellen over misbruik, krijgt te maken met victim blaming.
Het niet geloofd worden vond ik nog veel heftiger dan het incident met mijn oom en die andere gast. Mijn vader zei: ‘Piet is een goede vent’, mijn moeder vond dat ik het tegen niemand moest zeggen want dan zou de familie op zijn kop staan. Als er op zo’n kwetsbaar moment niet naar je geluisterd wordt, ga je meteen weer aan jezelf twijfelen. Is het wel echt gebeurd? Ik dacht dat ik gek werd. Dat blijft mijn zwakke plek. Als ik niet geloofd word, ga ik er nog steeds hard in.”
Yvonne (52): 'Na het jarenlange misbruik door een familielid associeerde ik intimiteit met schuld en schaamte'
Wat ik heel krachtig vond, is dat je zegt dat mensen je alleen willen geloven als je met een grafische descriptie van het misbruik komt.
“Daarom heb ik het niet gedaan. Ik had allemaal heftige shit kunnen opschrijven. Maar ik dacht: waarom zou ik dat doen? Omdat je me dan pas gelooft? Het is gewoon super heftig wat er gebeurd is, privé. Het is al trauma porno, en als je alle details gaat opschrijven wordt dat het helemaal.”
Je hebt voordat je je uitsprak drie jaar met een geheim rondgelopen.
“Ik heb altijd getwijfeld of het wel echt gebeurd was. En was het echt wel zo erg? Misschien wilde ik het zelf wel – ik moest het in ieder geval maar zo snel mogelijk vergeten. Ook nu ik kan ik soms nog steeds zo denken.
Ondertussen wist ik toen natuurlijk ook al dat het wel gebeurd was. Soms dacht ik dan: ja maar het was incidenteel. Ik ben niet mijn leven lang door mijn oom misbruikt. Maar dat maakt natuurlijk helemaal niet uit. Als iemand aan je lichaam zit op plekken waar dat niet hoort, is dat gewoon fucking goor. Het was seksueel – honderd procent. En dat valt niet goed te praten.
Toen ik online deelde wat er gebeurd was, zei een familielid dat ze hetzelfde met hem had meegemaakt. Mijn eerste reactie was: gelukkig, ik ben niet gek. Dat is natuurlijk erg, maar het is fijn om er niet alleen in te staan. Ook in je eigen geloof dat het je écht is overkomen. Hij was gewoon een foute vent die geen respect had voor jonge meisjes. Misschien is dat nog te netjes gezegd: het was gewoon een smeerpijp. Ik vind het nog steeds moeilijk om dat te zeggen. Als we misbruikers blijven afschilderen als ontzettende griezels, zullen zij nooit gaan praten. En daar ligt het probleem.”
Tegelijkertijd is het ook jouw recht om hem een smeerpijp te noemen.
“Zeker. Hij was een smeerpijp, maar ook een mens. En hij had hulp nodig. Als hij over zijn problemen of verlangen naar een kind had gepraat, had het misschien voorkomen kunnen worden. Ook deze onderwerpen zouden binnen families en de samenleving bespreekbaar moeten worden.
Het probleem ligt ook bij de manier waarop we nog steeds over vrouwen praten, en hoe de machtsverhoudingen zijn. Op Instagram mag je gewoon weer zeggen dat vrouwen voorwerpen zijn. Dat soort domme teksten zijn niet onschuldig. Dat is waar vrouwenhaat ontstaat en waardoor je normaliseert dat een man de macht over een vrouwen- of kinderlichaam mag hebben. Dáár moeten we het over hebben, in plaats van dat het constant over slachtoffers gaat.”
'Lieve Heleen, ik wil zo graag intiem zijn, maar ik kan het door een seksueel trauma niet aan, heb je tips?'
Het boek is niet alleen maar zwaar: Jill experimenteert er in haar seksleven vrolijk op los, zoekende naar wat ze wil. De ervaringen die ze vertelt zijn vaak grappig, soms ingewikkeld maar nooit zwart-wit. Zo ontmoet ze via een dating app bdsm-liefhebber James. Via de chat neemt hij meteen de leiding, maar nooit zonder steeds weer te vragen om Jills toestemming en wat ze (precies) wil. Tijdens hun date blijft hij ferm en zorgzaam tegelijkertijd. ‘Je ziet er een beetje gespannen uit’, zegt hij als hij haar appartement binnenkomt. ‘Ga maar even daar staan met je ogen dicht. Adem in, adem uit. Wil je dit echt?’
Dit enkel bestempelen als dominantie, vindt Jill te simpel. “Als we het hebben over machtsverhoudingen tijdens seks, denk ik dat we dat te snel wegzetten als iets gevaarlijks of raars. Met James was ik erg bewust van mijn grenzen, en gaf ik constant aan wat ik wel en niet wilde. Hij was heel respectvol naar mij toe en alleen maar met mijn genot bezig. We zien dat snel als dominantie, maar is dat wel zo? Als er zo goed voor je gezorgd wordt?”
Ik kan me voorstellen dat als je zelf de ander de leiding geeft in bed, en hij maakt daar geen misbruik van, dat dit juist ook een veilig gevoel kan geven.
“Ja, en daar maak je van tevoren dus hele duidelijke afspraken over. Wanneer het hierover gaat, zeggen mensen al snel: ‘Waarom wil je afgeranseld worden?’ Maar daar gaat het helemaal niet om. Het gaat over vertrouwen. Voor mij gaat het over het vertrouwen terugwinnen, in mannen en mijn eigen seksualiteit.”
En dat je los mag laten.
“Ja, dat. Niet elke man heeft het slecht met mij voor. Als je eigenlijk geen seks wil met een random Tinder-date en het gebeurt toch, en je wordt even vol geblaft en hij gaat weer weg zonder je klaar te laten komen, voel je je veel kutter. Seks is áltijd beter als je van tevoren bespreekt wat je wil. Zeker wanneer het met een vreemde is.
Dit soort ervaringen hebben mij veel geleerd over mezelf en wat mijn grenzen en verlangens zijn. Ik realiseerde me dat ik beiden niet altijd durfde uit te spreken. Ik weet nog dat James zei: ‘Je wilt dat ik je kutje lik, hè?’ Toen dacht ik: ja, maar waarom kan ik dat niet zeggen?”
Van BDSM tot boodschappenlijst leren vergeten: Tania vertelt over zoektocht naar plezier in bed in 'Nadia'
Jouw relatie met Jacques, de man waar je voor valt maar met wie meer dan vriendschap geen optie is, speelt een belangrijke rol in het boek. Jij bent continu aan het wachten totdat hij zijn leven op orde heeft.
“Inmiddels heeft hij zijn shit together en wil ik hem niet meer. Hij is wel een goede vriend, hoor. Dat zegt ook wel wat over mijn helper-syndroom. Waarom word ik verliefd op dat soort mannen? Ze zeggen dat je voor mannen gaat die hulp nodig hebben als je zelf hulp nodig hebt, want het is natuurlijk veel lekkerder om met een ander bezig te zijn.”
Als je wel met jezelf aan de slag gaat, zoek je het eerst in de spirituele hoek, zoals met een ayahuasca-ceremonie. Waarom ben je niet met reguliere hulp begonnen?
“Omdat het op mijn pad kwam en ik een quick fix wilde. Die ayahuasca-ceremonie was het begin van mijn proces. Ik dacht alleen maar: als het maar niet over die oom gaat. En bam: het ging meteen over hem. Nog steeds vind ik bizar dat de vrouw die het begeleidde zei: ‘Is er misbruik geweest in je familie en heeft dat het vertrouwen met je moeder geschaad?’
Ik zag het als heel veel therapiesessies in één, en ergens is dat ook zo. Dat wil alleen niet zeggen dat je daarna klaar bent. Je kunt niet helen in één weekend. Ik heb mezelf vaak wijsgemaakt dat ik mensen al vergeven had, maar dat heeft tijd nodig. Daar heb ik wel mee geworsteld. Wanneer je in het spirituele blijft hangen, is het makkelijk om het niet helemaal aan te gaan en te doen alsof je eroverheen stapt. Ik moest mezelf eerst vergeven dat ik het nog niet kon vergeven. Daarom ben ik uiteindelijk ook in therapie gegaan.”
Tussen jou en je moeder is door de jaren heen veel afstand ontstaan. Als je in het boek bij een vriendin op schoot ligt, voel je je daar veilig maar je beseft ook: ik zou nog liever op de schoot van mijn moeder liggen.
“Ik wilde het wel, maar ik kon het op dat moment niet. Dat was super frustrerend. Ik wist hoe leuk mijn moeder was en ik dacht steeds: straks is ze dood en dan heb ik niet volledig van haar kunnen genieten. Daar kwam veel zelfhaat bij kijken. Waarom deed ik zo lelijk tegen haar?
Mijn moeder schoot altijd snel in de verdediging als ik begon over het verleden, wat veel ouders doen. Dan kun je geen gesprek meer voeren. Alle ouders willen het beste voor hun kinderen, maar iedereen maakt fouten. Ik denk dat ik een tijdje boos op haar moest zijn om weer dichter tot haar te komen. Je kunt geen wond hechten waar nog etter in zit.”
Purser Christel is mantelzorger voor dochter (23) en moeder (84): 'Iedereen moet door kunnen als ik weg ben'
Je schrijft haar een brief, waardoor jullie voor het eerst echt met elkaar in gesprek gaan. Jouw moeder vertelt dan dat haar als kind hetzelfde is overkomen met een van haar ooms. Valt alles dan op zijn plek?
“Ik dacht: o. Nu snap ik het. Ze had ooit tegen de familie verteld wat haar was overkomen, en toen was opa heel boos geworden. Zij had tenslotte ‘de sfeer verpest’. Bij haar zat daardoor ook de angst om niet geloofd te worden, en ze voelde niet langer de ruimte om erover te beginnen.
Na ons gesprek is er iets bij haar veranderd. Ze is erover gaan praten, vooral met haar zus in Canada. Volgens mij is dat een enorme opluchting geweest. Ook voelt ze zich nu meer begrepen door ons. Ik vind het vreselijk wat haar is overkomen. Ik begrijp nu waarom ze bij mij ze handelde zoals ze handelde, waarom ze niet anders kon. Dat heeft ons dichter bij elkaar gebracht.”
Het hele dorp wist dat Lenneke door haar opa was misbruikt, maar iedereen keek weg
Aan het einde van het boek gaat Jill met haar moeder langs bij tante Corry – de vrouw van de oom van het misbruik. ‘Ome Piet heeft maar een heel klein hartje, dus dat heb je flink pijn gedaan’, schreef ze Jill destijds in een brief. Jill twijfelt of ze iets over het boek zal zeggen, maar doet dit uiteindelijk niet.
“Natuurlijk ben ik heel boos op haar geweest. Met die brief dacht ik: ben je helemaal gek geworden? Terwijl je het zelf ook hebt meegemaakt? Later kreeg ik meer compassie: zij kan er gewoon echt niet over praten. Door bij haar langs te gaan wilde ik laten weten dat ik niet meer boos ben. Ze kan niet er niet meer over praten. En dat is oké – het is een generatieding. Ik weet genoeg.”
Tijdens het gesprek zijn we op zoek naar woorden die Jills zoektocht beter dekken dan clichés als ‘helen’ of ‘het een plekje geven’. Uiteindelijk zegt ze rust te hebben gevonden in het verdriet. “Vaak hoor je: ‘Ga erboven staan.’ Maar dat wil ik helemaal niet. Ken je De keuze van Edith Eger? Ze is een Holocaust-overlever en kiest ervoor om niet meer in de slachtofferrol te zitten, omdat je dan nog altijd bezig bent met de dader.
Ze gaat terug naar Auschwitz, en dat is natuurlijk heel verdrietig. Tegelijkertijd voelt ze ook een soort rust omdat ze door het verdriet heen is gegaan. En dat is het denk ik: je moet er niet boven staan, maar ernaast. Alleen dan kun je accepteren dat het verdriet voor altijd bij je is, zonder dat je er altijd mee bezig hoeft te zijn.”
‘Ik wil geen seks’ van Jill Mathon is vanaf 28 januari verkrijgbaar.
Heb jij seksueel geweld meegemaakt en wil je daarover praten? Centrum Seksueel Geweld biedt professionele hulp en is 24/7 bereikbaar via het telefoonnummer 0800 – 0188. Je kunt ook terecht bij Slachtofferhulp Nederland via 0900-0101.
